Trang CNN đưa tin, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Châu Âu hiện đang chạm mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ. Vì thế, “giấc mộng” xây dựng quan hệ hợp tác với châu Âu nhằm đối trọng với Mỹ giờ đây có lẽ đang dần vỡ vụn.
Khi Chủ tịch Tập Cận Bình có chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên tới châu Âu vào năm 2014, ông đã đặt mục tiêu khởi động một kỷ nguyên hợp tác mới. Chủ tịch Nghị viện châu Âu khi đó cũng coi chuyến thăm này là “một tín hiệu cho thấy tầm quan trọng của quan hệ đối tác EU – Trung Quốc với nhà lãnh đạo Trung Quốc”.
Tuy nhiên, 8 năm sau, sự lạc quan này đã tiêu tan. Theo các nhà phân tích, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) đã chạm mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
Mối lo ngại của châu Âu về tham vọng toàn cầu của Trung Quốc, căng thẳng Mỹ – Trung với các lệnh trừng phạt ăn miếng trả miếng và giờ đây là xung đột Nga – Ukraine, đã đẩy mối quan hệ giữa EU và Trung Quốc đến bờ vực thẳm.
Điều đó được nhấn mạnh trong 2 hội nghị thượng đỉnh có sự góp mặt của các nhà lãnh đạo châu Âu vào tháng trước. Cả nhóm 7 cường quốc kinh tế (G7) và NATO đều tỏ ra cứng rắn với Trung Quốc.
Sự thay đổi này là hậu quả của một loạt hành động, trong đó đôi khi Trung Quốc đã đánh giá thấp phản ứng từ châu Âu và vô tình đẩy EU ra xa, dù có lẽ họ cũng sẵn sàng đánh đổi điều đó. Song đó vẫn là một đòn giáng mạnh với lý tưởng của Trung Quốc về việc duy trì mối quan hệ chặt chẽ với châu Âu để đối trọng với sức mạnh và vị thế của Mỹ.
“Trung Quốc và EU nên đóng vai trò là hai lực lượng lớn duy trì hòa bình thế giới và giải quyết bất ổn trong phạm vi quốc tế”, chủ tịch Tập Cận Bình nói với các nhà lãnh đạo EU tại hội nghị thượng đỉnh vào tháng 4, thúc giục họ gạt bỏ “tâm lý đối địch”.
Tuy nhiên, những lời nói đó dường như không mang lại hiệu quả, thay vào đó, châu Âu tăng cường gây sức ép để Trung Quốc thúc đẩy đàm phán hòa bình ở Ukraine.
Trong những thập kỷ gần đây, Trung Quốc đã cẩn thận xây dựng mối quan hệ với châu Âu, tổ chức hội nghị thượng đỉnh hàng năm dành riêng cho các nước Trung và Đông Âu, đồng thời tìm kiếm lối đi cho Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).
Tuy nhiên, mối lo ngại của Mỹ về rủi ro khi hợp tác với Trung Quốc đã lan rộng tại Châu Âu. Hơn nữa, các quốc gia châu Âu cũng đang chứng kiến Trung Quốc ngày càng căng thẳng hơn trong chính sách đối ngoại, từ giọng điệu của các nhà ngoại giao “chiến lang” đến việc thiết lập căn cứ hải quân ở châu Phi và gia tăng căng thẳng ở Biển Đông.
Điều này khiến EU dần trở nên e dè, tuyên bố Trung Quốc là “đối thủ hệ thống” (systemic rival), và mối quan hệ giữa hai bên tiếp tục căng thẳng kể từ đó.
“Trung Quốc đang yêu cầu phần còn lại của thế giới phải tôn trọng và công nhận các vị trí họ đảm nhận, mà không quan tâm nhiều đến những gì người khác nghĩ”, Steve Tsang, Giám đốc Viện SOAS Trung Quốc tại Đại học London, cho biết.
Cách tiếp cận này khiến các nền dân chủ phương Tây “từ bỏ chính sách kéo dài nhiều thập kỷ, nhằm hiện đại hóa và giúp Trung Quốc trỗi dậy với hy vọng hội nhập kinh tế sẽ khuyến khích Trung Quốc trở thành một bên có trách nhiệm trong các vấn đề quốc tế”, ông Tsang nói.
Theo CNN, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của châu Âu và là nguồn cung sản phẩm lớn nhất vào năm 2021, nhưng nhiều xích mích đã ảnh hưởng đến mối quan hệ kinh tế giữa EU và Trung Quốc.
Đầu năm nay, Trung Quốc có tranh chấp với Lithuania. Họ cáo buộc Trung Quốc có “hành vi phân biệt đối xử trong thương mại với Lithuania”, để trả đũa những gì nước này coi là vi phạm nguyên tắc “một Trung Quốc” với Đài Loan, gây ra thiệt hại lớn.
“Phản ứng thái quá này không phải một bước đi khôn ngoan. Chiến lược của Trung Quốc đối với châu Âu đã sụp đổ, và dường như họ không hiểu rằng tất cả biện pháp trừng phạt mạnh tay cuối cùng sẽ đi ngược mục tiêu ngoại giao của Trung Quốc, thậm chí đẩy châu Âu đến gần Mỹ hơn”, bà Ingrid d’Hooghe, nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức tư vấn Clingendael có trụ sở tại Hà Lan, nói.
T.P