Sự theo dõi mạnh mẽ của quốc tế đối với chuyến đi của bà Pelosi sẽ tạo ra áp lực lớn lên ông Tập Cận Bình trước thềm Đại hội Đảng lần thứ 20 và tạo ra mảnh đất màu mỡ cho những mâu thuẫn nội bộ trong giới tinh hoa của Đảng bùng phát. Các đối thủ của ông Tập đang thúc giục ông chiếm Đài Loan càng sớm càng tốt để chứng minh sự xứng đáng của ông trong việc lãnh đạo Đảng sau hai nhiệm kỳ.
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) đã phản ứng giận dữ trước chuyến thăm cấp cao gần đây của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi, đưa ra cảnh báo và phát động một loạt cuộc tập trận xung quanh hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố là lãnh thổ có chủ quyền của họ.
Các lực lượng Trung Quốc đại lục đã phóng 11 tên lửa đạn đạo vào vùng biển gần Đài Loan, 5 trong số đó đã hạ cánh trong vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản. Các cuộc tập trận bắn đạn thật của Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) đã diễn ra trong nhiều ngày trước khi kết thúc vào Thứ Tư, ngày 10/08, theo Bộ Chỉ huy Nhà hát phía Đông của PLA.
Trong chuyến đi đột xuất kéo dài 19 giờ, kéo dài từ cuối ngày 02/08 đến ngày 03/08, bà Pelosi và đoàn tùy tùng đã gặp tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, các nhà lập pháp địa phương và các nhà hoạt động nhân quyền. Nữ dân biểu 82 tuổi đã đưa ra những tuyên bố ủng hộ hòn đảo và chính phủ Đài Loan, kêu gọi Washington và các quốc gia khác ủng hộ Đài Bắc chống lại tham vọng của Trung Quốc.
“Đối mặt với việc Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang tăng tốc gây hấn, chuyến thăm của phái đoàn quốc hội của chúng tôi nên được coi là một tuyên bố dứt khoát rằng Mỹ đứng cùng với Đài Loan, đối tác dân chủ của chúng tôi, vì nước này bảo vệ bản thân và tự do của mình”, bà Pelosi viết trong một bài viết được xuất bản trên Washington Post.
Chuyến thăm của bà bổ sung vào danh sách dài những rắc rối mà giới lãnh đạo ĐCSTQ dưới thời Tập Cận Bình phải đối mặt. Sự tiếp cận cấp cao của Đảng Dân chủ tới Đài Bắc đáng chú ý diễn ra khi ĐCSTQ chuẩn bị tổ chức Đại hội Đảng lần thứ 20, nơi ông Tập hy vọng sẽ đảm bảo một nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ ba đột phá.
Việc bà Pelosi vượt qua “lằn ranh đỏ” của Đảng đối với Đài Loan khiến Bắc Kinh không còn nhiều chỗ cho sự linh hoạt trong đối phó với Hoa Kỳ, một phần do lãnh đạo Tập thúc đẩy mạnh mẽ “ngoại giao cường quốc” và “sự trẻ hóa tuyệt vời của đất nước Trung Quốc”. Ông Tập và ĐCSTQ phải tiếp tục hành động cứng rắn và tỏ ra mạnh mẽ hơn để duy trì sự ủng hộ ở quê nhà, bất chấp hậu quả của việc leo thang căng thẳng song phương, khu vực và thậm chí toàn cầu.
Các động thái hòa giải của Bắc Kinh nhằm giảm bớt căng thẳng – ngay cả trong ngắn hạn – có nguy cơ làm mất thể diện và uy tín chính trị đối với ông Tập vào thời điểm khi áp lực trong nước đối với chính sách “zero-COVID” của ĐCSTQ, bùng phát khủng hoảng trong lĩnh vực tài sản và ngân hàng, và sự suy thoái kinh tế nhanh chóng đều đe dọa tính chính danh của chế độ.
‘Mạnh mẽ và kiên quyết’
Trong những năm gần đây, ĐCSTQ đã tăng cường tuyên truyền và gây tiếng vang đối với Đài Loan, với việc Tập Cận Bình đã có nhiều bài phát biểu và phát biểu bình luận về sự cần thiết phải đưa hòn đảo và 23 triệu dân của nó vào cuộc. Sách trắng mới được phát hành ngày 10/08, một tuần sau chuyến thăm của Pelosi lặp lại các mục tiêu của Bắc Kinh đối với Đài Loan theo “nguyên tắc một Trung Quốc” của ĐCSTQ.
ĐCSTQ coi việc “thống nhất” Đài Loan với CHND Trung Hoa là một mục tiêu chính trị quan trọng. Hòn đảo này chính thức được quản lý bởi Trung Hoa Dân Quốc (ROC), đã rút về Đài Loan vào năm 1949 sau khi mất quyền kiểm soát đất liền vào tay các lực lượng cộng sản trong cuộc nội chiến Trung Quốc – một cuộc xung đột về mặt kỹ thuật chưa bao giờ kết thúc.
Bắt đầu từ giữa tháng 7, khi các phương tiện truyền thông bắt đầu đưa tin rằng bà Pelosi đang lên kế hoạch dừng chân ở Đài Loan trong chuyến công du châu Á của bà, các nhà ngoại giao và truyền thông nhà nước của Bắc Kinh đã cảnh báo Hoa Kỳ không cho phép chuyến thăm diễn ra, hứa hẹn “các biện pháp mạnh mẽ và kiên quyết”. Cựu tổng biên tập Thời báo Hoàn cầu Hồ Tích Tiến thậm chí còn đưa ra ý tưởng rằng máy bay phản lực của Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) nên bắn hạ máy bay của bà Pelosi nếu nó bay đến Đài Loan với các chiến đấu cơ hộ tống.
Chuyến đi của Pelosi đến Đài Loan và lời hùng biện tích cực của những nhân viên tuyên truyền lỗi lạc như Hồ Tích Tiến đã nhận được sự chú ý của công chúng Trung Quốc. Một thẻ bắt đầu bằng ký hiệu # trên Weibo về sự xuất hiện của Pelosi vào ngày 02/08 đã thu hút gần 1,3 tỷ lượt xem và nền tảng truyền thông xã hội phổ biến của Trung Quốc sau đó đã bị trục trặc trong một thời gian ngắn đối với nhiều người dùng.
Các video về “tiểu phấn hồng” và những người theo chủ nghĩa dân tộc chủ nghĩa cực đoan khác phát ra những lời nói tục tĩu và tham gia vào nhiều hình thức tự hành hạ bản thân trong đau khổ khi nghe tin máy bay của Pelosi đã hạ cánh an toàn – thay vì bị bắn hạ như Hồ Tích Tiến đã khoe khoang – đã thực hiện trên các nền tảng internet ở Trung Quốc.
Thay vì đối đầu trực tiếp, các cuộc diễn tập quân sự và bắn đạn thật của PLA đã bao trùm sáu khu vực xung quanh Đài Loan. Nhiều máy bay phản lực và tàu chiến của PLA đã vượt qua đường trung tuyến ở eo biển Đài Loan và Bộ Quốc phòng Đài Loan báo cáo sự hiện diện của máy bay không xác định – có thể là máy bay không người lái – trên bầu trời đảo Kim Môn. Việc hạ cánh của tên lửa đạn đạo Đông Phong trong vùng đặc quyền kinh tế của Nhật Bản gần Đài Loan, theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Tokyo, đã tạo ra những so sánh chế giễu với Triều Tiên.
Trong khi đó, CHND Trung Hoa đã công bố tám biện pháp đối phó với Hoa Kỳ trong chuyến đi của Pelosi, bao gồm hủy bỏ liên lạc quốc phòng song phương và đình chỉ hợp tác chống tội phạm xuyên quốc gia, chống chính phủ và biến đổi khí hậu. Bộ Ngoại giao Trung Quốc tiếp tục áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với bà Pelosi và các thành viên gia đình trực tiếp của bà vì “hành vi khiêu khích nghiêm trọng”, nhưng Bắc Kinh không cung cấp chi tiết về bản chất của các lệnh trừng phạt.
Cơn bão đang ập đến
Phản ứng của ĐCSTQ đối với chuyến đi Đài Loan của Pelosi khiến nhiều nhà quan sát lo ngại về căng thẳng gia tăng trong khu vực.
“Xung quanh chúng ta, một cơn bão đang mạnh dần lên. Quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc đang xấu đi, với những vấn đề khó giải quyết, những nghi ngờ sâu sắc và sự tham gia hạn chế”, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cho biết trong một bài phát biểu trên truyền hình trước ngày quốc khánh của đất nước vào ngày 09/08. Ông tiếp tục,“ Điều này khó có thể cải thiện bất cứ lúc nào sớm. Hơn nữa, những tính toán sai lầm hoặc rủi ro có thể dễ dàng khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn nhiều”.
Những lo lắng của nhà lãnh đạo Singapore không phải là không có cơ sở. Dù động cơ đến Đài Loan là gì, hành động của bà Nancy Pelosi đã kết tinh một cách hiệu quả “cuộc chiến tranh lạnh mới” giữa Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa bằng cách thực hiện chuyến đi. Các nhà bình luận và các cơ quan truyền thông đại lục cho rằng chuyến thăm của bà Pelosi là cực kỳ khiêu khích vì bà đứng thứ hai trong hàng kế vị tổng thống Hoa Kỳ và sự hiện diện của bà ở Đài Bắc tương đương với việc ủng hộ “Đài Loan độc lập”.
Bất chấp những đảm bảo của Washington rằng họ không ủng hộ Đài Loan độc lập hoặc chính thức công nhận Trung Hoa Dân Quốc và tiếp tục tuân theo “chính sách Một Trung Quốc”, về mặt tư tưởng, ĐCSTQ bị ràng buộc về mặt tư tưởng để ủng hộ chuyến đi Đài Loan gần đây của bà Pelosi như là “bằng chứng” cho thấy Mỹ đang muốn phá hoại Chủ quyền của Trung Quốc.
Mặc dù vậy, bốn thập kỷ hầu hết là “giao kết” thân thiện, ĐCSTQ từ lâu đã coi Mỹ là đối thủ địa chính trị chính của mình và đang tích cực làm việc để thay thế nước này trở thành bá chủ toàn cầu. Bắc Kinh coi Hoa Kỳ là một cường quốc “đế quốc” không chê vào đâu được, muốn tiến hành thay đổi chế độ và mang lại nền dân chủ kiểu phương Tây cho Trung Quốc.
Việc Trung Quốc tiếp tục tuyên truyền và tuyên truyền nhắm vào Hoa Kỳ trong hai năm qua cho thấy rằng những nỗ lực của chính quyền Biden để “cạnh tranh” với Trung Quốc mà không có sự đối đầu căng thẳng về ý thức hệ hoặc quân sự đã không làm lung lay được ĐCSTQ theo chủ nghĩa Mác-Lê-nin khỏi niềm tin của họ.
Đối với Đảng, việc tham gia với bất kỳ quốc gia không cộng sản nào cuối cùng đều nhằm mục đích xây dựng lại sức mạnh của chế độ sau một bước thụt lùi hoặc giúp Đảng mở rộng sự thống trị của mình tới các khu vực hoặc quốc gia chưa thuộc quyền kiểm soát của Đảng. Nguồn gốc và tổ chức độc tài của ĐCSTQ trực tiếp chống lại Hoa Kỳ và hệ thống chính phủ hợp hiến của nó.
Hơn nữa, ĐCSTQ sẽ coi đề xuất của chính quyền Biden là không phù hợp với việc Nhà Trắng không thể can thiệp vào công việc của nhánh lập pháp và do đó sẽ không ngăn cản bà Pelosi đến Đài Loan. Bất chấp những khác biệt thực tế giữa CHND Trung Hoa và hệ thống chính trị của Hoa Kỳ, ĐCSTQ có xu hướng coi hoạt động quyền lực trên thực tế ở Hoa Kỳ tương tự như chế độ của nó.
Với “ý định thực sự” của Washington cuối cùng đã bị “phơi bày” qua chuyến thăm Đài Loan của bà Pelosi, Bắc Kinh không còn lựa chọn nào khác ngoài việc trở nên công khai hơn đối với Hoa Kỳ bằng cả lời nói và hành động thay vì giả vờ đi cùng với “sự can dự”.
Chính sách ngoại giao chiến lang
Với các động thái “thù địch” mà Washington thực hiện, việc Bắc Kinh không thể cứng rắn với Đài Loan và Hoa Kỳ, hoặc ít nhất là tiếp tục giả vờ làm như vậy, có nguy cơ ăn mòn “quân uy” của Tập Cận Bình (權威, một thuật ngữ tiếng Trung ám chỉ một thẩm quyền và uy tín chính trị của người lãnh đạo) trong Đảng.
Nói rộng hơn, một câu trả lời đáng thất vọng đối với “Câu hỏi về Đài Loan” – như được nêu trong sách trắng gần đây của ĐCSTQ – có thể khiến những công dân Trung Quốc có tinh thần dân tộc ủng hộ ĐCSTQ khiến Trung Quốc trở thành “cường quốc” mà họ tự hào trong tuyên truyền của mình. Sự mất lòng tin của công chúng vào khả năng đem lại thắng lợi của Đảng, cho dù đó là sự thịnh vượng kinh tế hay sức mạnh quốc gia, sẽ càng làm suy yếu tính hợp pháp của chế độ trong mắt công chúng.
Tuy nhiên, việc Bắc Kinh khăng khăng tìm cách cứng rắn đối với tiêu dùng công cộng sẽ chỉ làm trầm trọng thêm phản ứng tiêu cực mà các quan chức Trung Quốc đã nhận được đối với chính sách ngoại giao kiểu “chiến lang” của họ. Khi chế độ tiến hành “bảo vệ chủ quyền quốc gia” theo văn hóa Đảng Cộng sản, CHND Trung Hoa có nguy cơ rạn nứt thêm với cộng đồng quốc tế, bao gồm cả các quốc gia có thể sẵn sàng làm việc với Bắc Kinh.
Các quan chức ĐCSTQ được biết đến là người cực đoan – và thường xuyên để lộ – trong việc thúc đẩy các chính sách khi họ cố gắng trở nên “đúng đắn hơn về mặt chính trị” so với các đồng nghiệp của mình và hy vọng có được sự an toàn trong sự nghiệp.
Vào ngày 03/08, đại sứ CHND Trung Hoa tại Pháp Lu Shaye nói với kênh truyền hình Pháp BFMTV rằng ĐCSTQ sẽ “giáo dục lại” người dân Đài Loan sau khi “thống nhất” để khôi phục lại ý thức “yêu nước” của họ đối với chế độ. Bình luận của ông Lu gây sốc cho giới quan sát vì nó giống như một lời thú nhận công khai rằng ĐCSTQ sẽ khiến cư dân trên đảo bị tẩy não và các hành vi vi phạm nhân quyền khác sau một cuộc xâm lược thành công theo cùng một cách thức khủng khiếp mà nó đối xử với những người bất đồng chính kiến và người dân tộc thiểu số ở đại lục.
Một ví dụ khác là phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh nỗ lực biện minh cho việc ĐCSTQ “thống nhất” Đài Loan từ sự hiện diện lớn của các nhà hàng Trung Quốc ở Đài Bắc. “Bản đồ Baidu cho thấy có 38 nhà hàng bánh bao Sơn Đông và 67 nhà hàng mì Sơn Tây ở Đài Bắc. Khẩu vị không gian lận. Đài Loan luôn là một phần của Trung Quốc. Đứa trẻ thất lạc lâu ngày cuối cùng sẽ trở về nhà”, bà ấy đã tweet vào ngày 07/08. Dòng tweet của bà Hoa đã bị cư dân mạng Trung Quốc chế giễu hoàn toàn vì logic kém cỏi của nó.
Áp lực lên ông Tập
Tập Cận Bình đang tìm cách thực hiện nhiệm kỳ thứ ba đột phá và bổ nhiệm các quan chức đáng tin cậy vào các vị trí chủ chốt tại Đại hội Đảng lần thứ 20 vào cuối năm nay. Để đảm bảo chương trình nghị sự chính trị của mình gần với Đại hội Đảng, ông Tập muốn giữ mọi thứ ổn định nhất có thể và duy trì quan hệ hiện tại của mình thông qua tuyên truyền. Chủ nghĩa phiêu lưu không cần thiết trong và ngoài nước có thể gây rắc rối cho bản thân và chế độ sẽ tránh được.
Tuy nhiên, chuyến đi Đài Loan của bà Nancy Pelosi đã buộc ông Tập phải chấp nhận thêm rủi ro để bảo toàn “quân uy” của mình. Đẩy mạnh các cuộc diễn tập quân sự xung quanh Đài Loan có thể đe dọa người dân Đài Loan và khiến các nước khác phải suy nghĩ kỹ trước khi loại bỏ chính sách của bà Pelosi trong việc ủng hộ Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan). Nhưng những động thái đó cũng sẽ gây áp lực lên nguồn tài chính đang ngày càng cạn kiệt của CHND Trung Hoa, làm gia tăng rủi ro xung đột và có thể đạt được tác dụng ngược lại với những gì đã dự định. Hiện các nhà lập pháp ở Vương quốc Anh và Đức đang có kế hoạch đến thăm Đài Loan vào cuối năm nay.
Sự theo dõi mạnh mẽ của quốc tế đối với chuyến đi của bà Pelosi sẽ tạo ra áp lực lớn lên ông Tập Cận Bình trước thềm Đại hội Đảng lần thứ 20 và tạo ra mảnh đất màu mỡ cho những mâu thuẫn nội bộ trong giới tinh hoa của Đảng bùng phát. Các đối thủ của ông Tập đang thúc giục ông chiếm Đài Loan càng sớm càng tốt để chứng minh sự xứng đáng của ông trong việc lãnh đạo Đảng sau hai nhiệm kỳ.
Cho đến nay, ông Tập đã chống lại sự cám dỗ xâm lược Đài Loan và thay vào đó, ông đã đóng cửa những người bất đồng chính kiến. Các phương tiện truyền thông Hoa ngữ ở nước ngoài đưa tin vào cuối năm 2021 rằng cựu tướng Không quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc Lưu Á Châu đã bị bắt giam vì nghi ngờ khả năng của ông Tập trong việc lãnh đạo ĐCSTQ chiến thắng trong “trận chiến quyết định” trước Đài Loan và yêu cầu “thay đổi tổng tư lệnh”.
Mặt khác, những phản ứng yếu ớt hoặc thiếu nhất quán đối với các hành động khiêu khích của Bắc Kinh ở eo biển Đài Loan thuộc về phía Hoa Kỳ và các đồng minh của họ sẽ tạo cơ hội cho ông Tập “xoay chuyển bi kịch thành chiến thắng” cho chế độ cộng sản và lấy lại vị thế chính trị của mình. Ví dụ, việc chính quyền Biden hoãn một vụ phóng thử định kỳ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III của Lực lượng Không quân sau chuyến đi Đài Loan của bà Pelosi để tránh làm gia tăng căng thẳng với Trung Quốc đại lục sẽ bị Bắc Kinh coi là một dấu hiệu của sự yếu kém. Lãnh đạo Tập cũng có thể viện dẫn cuộc thử nghiệm bị trì hoãn là một dấu hiệu cho thấy chiến dịch gây áp lực của họ chống lại Đài Loan đang mang lại kết quả và tiếp tục ủng hộ tuyên truyền “Phương Đông đang trỗi dậy, phương Tây đang suy tàn”. Thêm nhiều biểu hiện yếu kém có thể thúc đẩy CHND Trung Hoa thực hiện các hành động vi phạm lớn hơn chống lại Đài Loan và trong khu vực xung quanh.
T.P