Xung đột Nga – Ukraina đã định hình lại sâu sắc thị trường năng lượng toàn cầu, trong đó có Trung Quốc.
Đòn bẩy của Trung Quốc
Chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraina và các biện pháp trừng phạt sau đó của phương Tây đã gây ra căng thẳng lớn đối với thị trường dầu mỏ và khí đốt.
Đối với Trung Quốc, nước nhập khẩu và tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, triển vọng dài hạn vẫn còn chưa rõ ràng – tờ SCMP cho hay.
Theo Erica Downs, học giả nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu, Đại học Columbia (Mỹ), trong ngắn hạn, cuộc chiến đã tăng cường an ninh nguồn cung dầu của Trung Quốc vì các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc có thể mua dầu của Nga với giá chiết khấu.
“Ngoài ra, thực tế là xung đột đã khiến Trung Quốc trở thành một thị trường thậm chí còn quan trọng hơn đối với dầu khí của Nga, do các biện pháp trừng phạt của phương Tây có thể mang lại cho Trung Quốc đòn bẩy trong các cuộc đàm phán trong tương lai về các hợp đồng cung cấp mới” – bà Downs nói.
Nhưng sự phụ thuộc của Trung Quốc vào nhập khẩu dầu khí – và thương mại nặng nề với Nga – cũng khiến nước này dễ bị tổn thương.
Trong vài năm qua, Trung Quốc đã nhập khẩu hơn 70% dầu thô và hơn 40% khí đốt, theo tính toán của SCMP dựa trên dữ liệu từ Hải quan Trung Quốc và Cục Thống kê Quốc gia.
Dầu thô là mặt hàng có giá trị nhất trong thương mại Trung Quốc – Nga, chiếm một nửa lượng nhập khẩu của Trung Quốc. Năm ngoái, nhập khẩu dầu thô từ Nga của Trung Quốc tăng 8% về khối lượng, nhưng tăng 44% tính theo USD – mức cao lịch sử do giá năng lượng tăng vọt do chiến sự Ukraina.
Kang Wu – Trưởng bộ phận Nhu cầu Toàn cầu và Phân tích Châu Á tại S&P Global Commodity Insights – cho biết, tính đến việc giá cả tăng đột biến, lạm phát cao hơn và lãi suất tăng cao, Trung Quốc hầu như không được hưởng lợi.
“Trên thực tế, Trung Quốc cuối cùng phải trả nhiều tiền hơn cho dầu nhập khẩu với giá cao hơn. Mặc dù Nga thu được ít hơn đáng kể cho mỗi thùng dầu bán ra do mức chiết khấu sâu, nhưng mức chiết khấu cuối cùng mà Trung Quốc được hưởng với tư cách là người dùng cuối lại ít hơn trừ khi các công ty Trung Quốc nhập khẩu trực tiếp từ Nga” – Wu nói.
Tiếp cận thận trọng
An ninh và khả năng chi trả là ưu tiên hàng đầu của ngành năng lượng toàn cầu vào năm 2023, tuy nhiên triển vọng vẫn bị phủ bóng bởi bất ổn địa chính trị, theo một báo cáo của công ty thông tin năng lượng Energy Intelligence công bố hồi tháng 1.
Báo cáo cho biết, việc định tuyến lại toàn cầu các dòng dầu của Nga từ châu Âu đến các thị trường mới sẽ được củng cố, Trung Quốc sẽ thận trọng hơn nhưng cũng có thể đẩy mạnh hơn. Việc định tuyến lại các dòng khí đốt của Nga sẽ khó khăn và tốn thời gian hơn, đòi hỏi cơ sở hạ tầng mới và nhu cầu của châu Á, đặc biệt là Trung Quốc.
Wang Nengquan, chuyên gia năng lượng Trung Quốc ở Bắc Kinh, cho biết Trung Quốc, giống như châu Âu, đã học được rằng không thể quá phụ thuộc vào một quốc gia về năng lượng.
Nga là nguồn cung cấp dầu lớn thứ hai của Trung Quốc vào năm ngoái, chiếm 16,9% tổng lượng nhập khẩu, tăng 1,4% so với năm 2021. Trung Quốc đã mua 17,2% lượng dầu từ Saudi Arabia.
Downs cho hay, mặc dù nhập khẩu tăng trong năm qua, chính quyền và các công ty Trung Quốc dường như đang thực hiện một cách tiếp cận thận trọng khi ký kết các thỏa thuận đầu tư và năng lượng dài hạn mới với Nga trong bối cảnh chiến sự Ukraina.
Bà nói, chưa có thỏa thuận nào được ký kết cho đường ống Power of Siberia 2 (Sức mạnh Siberia 2). Đường ống do gã khổng lồ khí đốt Nga Gazprom xây dựng có thể bơm 50 tỉ mét khối khí đốt hàng năm tới miền bắc Trung Quốc qua Mông Cổ. Theo các quan chức Nga và Mông Cổ, việc xây dựng dự kiến sẽ bắt đầu vào năm 2024.
Hiện tại, hầu hết khí đốt của Nga được cung cấp cho Trung Quốc thông qua đường ống phía đông (East Route) Nga -Trung, khiến Nga trở thành nhà cung cấp khí đốt lớn thứ hai của nước này sau Turkmenistan.
Tuyến này có một đoạn dài 3.000 km được gọi là Sức mạnh của Siberia (Power of Siberia) ở vùng Viễn Đông của Nga và một đoạn dài 5.111 km của Trung Quốc kết thúc ở Thượng Hải. Toàn tuyến dự kiến sẽ được đưa vào khai thác trước năm 2025.
Được ký kết vào năm 2014, hợp đồng giữa Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc và Gazprom của Nga cung cấp khí đốt qua đường ống ước tính trị giá 400 tỉ USD trong 30 năm.
Vào tháng 9 năm ngoái, Bắc Kinh và Mátxcơva tuyên bố sẽ giao dịch khí đốt bằng đồng rúp và nhân dân tệ, trong nỗ lực tự bảo vệ mình khỏi áp lực của phương Tây.
Theo Elizabeth Wishnick – nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại CNA, tổ chức nghiên cứu và phân tích phi lợi nhuận có trụ sở tại Mỹ – Trung Quốc có thể không cần khí đốt trong thời gian ngắn do kế hoạch mở rộng nguồn cung từ Turkmenistan. Hơn nữa, Trung Quốc luôn hoài nghi về tính an toàn của các đường ống dẫn khí đi qua các nước thứ ba, giống như Power of Siberia 2 đi qua Mông Cổ” – bà Wishnick nói.
Mặc dù năng lượng của Nga – đặc biệt là khí đốt – sang Trung Quốc đã tăng lên trong năm qua, song nhập khẩu của Bắc Kinh từ các nhà cung cấp lớn khác vẫn ổn định.
Nhưng với các hợp đồng dầu khí dài hạn mới được ký kết giữa các công ty Trung Quốc và các quốc gia như Saudi Arabia, Qatar và Mỹ, nguồn cung từ các nguồn này cũng sẵn sàng tăng lên, theo nhận định của các chuyên gia.
T.P