Lặng im; rồi từ chối; rồi một cuộc gặp thoảng qua, nhạt nhẽo…Những gì diễn ra giữa hai nhân vật đứng đầu cơ quan quốc phòng của hai siêu cường tại Singapore khiến dư luận bất ngờ.
Những bất ngờ liên quan sự kiện quốc tế về đối ngoại quốc phòng tổ chức tại Singapore, mang tên Đối thoại Shangri-La, trong các ngày từ 2 tới 4/6.
Với những gì diễn ra, nhiều người nhận định, thay vì cắn răng cam chịu lép vế như nhiều lần trước, lần này, Bắc Kinh mới là bên nắm quyền chủ động và cầm chịch cuộc chơi. Nói cách khác, họ ở “thế trên”.
Điều đó thể hiện trước hết ở việc hồi đầu tháng 5, mặc cho Washington có lời “cầu khiến” hai bên thu xếp một cuộc gặp chính thức giữa ông Lý Thượng Phúc – Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc và ông Lloyd Austin – Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, tại Diễn đàn Đối thoại Shangri-La ở Singapore, Bắc Kinh chỉ hồi âm bằng sự…im lặng. “Im lặng là vàng” – hiểu là đôi khi sự im lặng là sự lựa chọn tốt nhất để tránh gây ra những chuyện không đáng có, vẻ như không đúng. Bởi với nghĩa đó, bên im lặng là bên yếm thế, yếu thế.
Trường hợp này, Bắc Kinh thì không. Không yếu thế vì họ biết thóp Mỹ, dù là siêu cường số 1, nhưng lại là quốc gia đang cảm thấy bất an về những tình huống quân sự mất kiểm soát có thể xảy ra. Nỗi lo này càng tăng khi quan hệ giữa hai nước không chỉ băng giá, mà còn căng thẳng nhiều khi tới thót tim, như thời điểm cựu Chủ tịch Hạ viên Mỹ Pelosi, phớt lờ cảnh báo của ông Tập Cận Bình, tới Đài Loan hồi tháng 8 năm ngoái chẳng hạn.
Mất kiểm soát quân sự giữa hai siêu cường hàng đầu thế giới, chẳng ai có thể hình dung hậu quả. Đây hoàn toàn có thể là mồi lửa làm bùng lên cuộc đại chiến thế giới lần 3, chứ không chỉ là một cuộc xung đột quân sự “khoanh” trên phạm vi thực địa của Ukraine.
Rồi bất ngờ, “nút thắt” của “vở kịch căng thẳng” giữa hai bên được “mở”. Mở với việc Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin và người đồng cấp Trung Quốc Lý Thượng Phúc đã có cuộc trao đổi ngắn vào tối 2/6, trong bữa tiệc tối khai mạc Đối thoại Shangri-La ở Singapore. Thông tin được phát ra trước từ người phát ngôn Lầu Năm Góc – điều đó phần nào cho thấy vẻ như Mỹ mới là bên hào hứng, hoan hỷ trước kết quả nhỏ nhoi này.
Tại sao nghĩ đây là kết quả nhỏ nhoi? Thì rõ, một cuộc gặp không chính thức như Mỹ muốn, thì là nhỏ chứ sao? Đã thế, thời lượng còn quá ngắn. Cho dù có bắt tay, nhưng “ đã không có cuộc trao đổi thực chất” giữa hai vip – như thông tin của người phát ngôn Lầu Năm Góc – Chuẩn tướng Pat Ryder. “Không trao đổi thực chất”, trong trường hợp này phải chăng được hiểu là chẳng bàn được điều gì cụ thể, thậm chí, có thể chỉ là mấy lời chào hỏi kiểu ngoại giao.
Như vậy, xét về ba tiêu chí: tính chất, mục tiêu, nội dung, đều không đáp ứng yêu cầu, kỳ vọng của Lầu Năm Góc. Chính thế mới có người, dù không rẻ rúng, nhưng cũng chẳng đề cao cuộc gặp.
Tuy nhiên, không ít người nhìn nhận sự kiện ở khía cạnh khác. Những người này cho rằng: kết quả cuộc gặp chớp nhoáng giữa hai quan chức quốc phòng hàng đầu của hai siêu cường mang tính biểu tượng hơn là cụ thể. Biểu tượng ở chỗ Bắc Kinh và Washington có nhiều chuyện căng thẳng với nhau – đó là sự thật. Tuy nhiên, cái sự “ban đầu thì lắc”, sau đó vẫn có thể nắm tay nhau, nói với nhau vài bốn lời, lại còn cười nhẹ…, thì câu chuyện dẫu căng thẳng, phức tạp tới đâu vẫn có thể kết thúc có hậu. Là bởi, không nói ra, nhưng hai bên đều hiểu: một cuộc ăn thua sòng phẳng về quân sự lúc này, cái thua sẽ dành cho cả Mỹ và Trung Quốc, chứ đâu chỉ một bên.
T.V