Khi màn đêm buông xuống, Zhou Yuxian bắt đầu đạp quanh trung tâm Thượng Hải để săn lùng “kho báu” trong những thùng rác.
Chen Jiaorong trong một tối đi săn lùng đồ, tháng 5/2023.
Chàng trai 27 tuổi là một trong những người đầu tiên của trào lưu “stooping” (nhặt phế phẩm mang về sử dụng lại). Căn hộ của Zhou chất đầy những đồ vật tìm thấy trong những chuyến đi săn đêm như đèn, dải duy băng nhiều màu sắc, bồn toilet.
Hầu hết người Trung Quốc coi việc dùng đồ người khác bỏ đi là kỳ quái, thậm chí đáng xấu hổ. Nhưng Zhou cho biết, thế hệ trẻ đang không nghĩ như vậy. “Chúng tôi có thể mặc đồ hiệu sang trọng và nhặt rác cùng lúc. Điều đó không mâu thuẫn, thậm chí còn cho thấy một thái độ rất hợp thời”, anh nói.
Phong trào “săn đồ trong thùng rác” xuất hiện những năm 2019, bởi một cặp vợ chồng đến từ Brooklyn (Mỹ), chủ nhân của kênh Stooping NYC thu hút nửa triệu người theo dõi. Giờ đây nó trở nên thịnh hành ở Trung Quốc. Kể từ mùa hè năm 2022, các nhóm nhặt rác ở hơn 12 thành phố đã thành lập một nhóm trên mạng xã hội Xiaohongshu. Mỗi bài đăng có hàng triệu lượt theo dõi. Quản trị viên cho biết rất ngạc nhiên trước số lượng người tham gia.
Trung Quốc có thể là mảnh đất màu mỡ để “săn kho báu trong thùng rác”. Thị trường hàng hóa đã qua sử dụng ở đây được dự đoán sẽ tăng vọt từ 300 tỷ tệ năm 2015 lên 3.000 tỷ tệ năm 2025.
Giống ở các nước khác, thế hệ Millennials ở Trung Quốc ý thức về môi trường, đồng thời cũng có kinh tế hạn hẹp. Họ bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch, đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên cao kỷ lục. Các cửa hàng từ thiện và cổ điển trở nên phổ biến ở các thành phố lớn vài năm qua.
“Đó là một xu hướng đang phát triển. Những người thuộc thế hệ cũ thích đập vỡ đồ đạc và vứt đi hơn là để người khác sử dụng. Nhưng khi trình độ học vấn tăng lên, tôi tin mọi người đang dần chấp nhận dùng đồ cũ và tái chế”, Zhou nói.
Sự kiện khơi mào cho phong trào săn thùng rác là đợt phong tỏa dẫn đến những con đường đầy đồ đạc người ta bỏ lại khi chuyển đi. Chen Jiaorong, một người tiên phong cho biết khi đi dạo quanh khu phố ở Thượng Hải sau khi hết lệnh phong tỏa tháng 6/2022, khắp các vỉa hè đầy rẫy đồ đạc.
“Tôi nhớ lại thời là sinh viên ở London, có một cặp vợ chồng già đã để vài chiếc ghế cũ trên đường kèm dòng chữ ‘miễn phí cho ngôi nhà mới’. Tôi quyết định thử”, cô gái 27 tuổi, chia sẻ.
Kể từ đó, Chen bắt đầu chụp ảnh đồ nội thất vứt ngoài đường và đăng ảnh lên mạng, gắn thẻ địa điểm để mọi người biết nơi tìm từng món đồ. Cô cũng gắn “đôi mắt” lên các món đồ để mang tiếng cười cho mọi người. “Không chỉ là nhặt rác, mục tiêu của tôi là làm cho nó hợp thời trang và thú vị”, nữ nhân viên tiếp thị nói.
Tài khoản của cô hiện có 38.000 người theo dõi và mỗi ngày có hàng trăm tin nhắn. Tuy nhiên không phải tất cả đều ủng hộ. Cô thường xuyên bị hỏi “Sao bạn nhặt những thứ đó? “Sao bạn đăng những thứ bẩn thỉu như vậy lên?”. Gia đình rất kinh ngạc trước hành vi của cô. Mẹ lo việc nhặt rác sẽ gây bất lợi cho con gái khi hẹn hò.
Nhưng Chen không để tâm những lo ngại đó và giữ tâm thế “việc mình mình làm”. Sự kiên trì của cô dường như đã thay đổi mẹ, khi gần đây bà gợi ý cháu họ nên mua chiếc máy pha cà phê cũ để tiết kiệm. “Tôi nghĩ đã tẩy não được mẹ bớt thành kiến với đồ cũ”, Chen cười nói.
Chen Dashu, 43 tuổi, ở Ninh Ba cũng rất ấn tượng về phong trào đang phổ biến nhanh chóng ở Trung Quốc. “Ngày càng có nhiều người trẻ mang tư tưởng sống thân thiện với môi trường và bảo tồn tài nguyên”, anh nói.
Chen vốn là thành viên kỳ cựu của phong trào. Anh điều hành một cửa hàng đồ cũ ở Ninh Ba, nơi chứa cả nghìn đồ vật anh tìm thấy, hoặc mua bán. Trong đó có một viên gạch 2.000 năm tuổi và đồ đạc từ thế kỷ 20.
Sau nhiều năm kinh doanh, cửa hàng của anh thành địa chỉ quen của những người mê đồ cổ, các nhà hàng, khách sạn hay quán cà phê muốn hoài cổ. Có thời điểm cửa hàng đạt doanh thu 100.000 tệ mỗi tháng.
Đi săn lùng rác là công cụ hữu ích cho việc kinh doanh của Chen. Anh thường đến các ngôi nhà có kế hoạch phá dỡ để tìm đồ. Đôi lúc anh rất tiếc khi không thể mang đi những món đồ lớn, đẹp đẽ. “Tôi cứ nghĩ những gì không phù hợp với mình có thể là thứ người khác muốn”, Chen Dashu nói. Vì thế anh lập nhóm chia sẻ địa chỉ cho những người khác đến lấy.
Han Chensi, 34 tuổi, đã cùng bạn mở một gian hàng tại một trong những khu chợ trời đồ cũ vào tháng 5 cho biết không kỳ vọng lắm và nghĩ sẽ tặng những món đồ này cho cửa hàng đồ cũ nếu không bán được. “Nhưng chúng tôi đã bán hết sạch”, cô nói.
Là trưởng phòng kinh doanh, Zhao Jun, 25 tuổi đến từ Ninh Ba cho biết đã bị cắt giảm một phần ba lương do kinh tế khó khăn, nên anh buộc giới hạn chi tiêu hàng tháng 3.000 nhân dân tệ (10 triệu đồng). Vì thế Zhao tìm đến chợ trời. “Đi chợ này hiệu quả lắm, vì tôi đổi đồ với người khác hoặc đi nhặt được thứ mình cần”, anh nói.
Cách đây một thời gian, Zhao để ý thấy một chiếc vali màu đen gãy tay cầm cạnh thùng rác gần nhà. Anh mang về lau chùi sạch sẽ. Giờ đang sử dụng để làm giường cho chó và mèo của mình.
Đối với Zhao, đi săn rác không có nghĩa là mức sống thấp. Anh tin rằng nhiều người trẻ tìm thấy sự thỏa mãn khi biến những món đồ tìm được thành thứ gì đó hữu ích. “Việc đi săn rác đã giúp tôi chi tiêu hợp lý hơn”, Zhao nói.
T.P