Đi ngược với đám đông và không chút mặn mà với xe điện, Toyota đã từng bị cả ngành công nghiệp ô tô chê cười, phải sa thải cựu chủ tịch lão làng Akio Toyota vì những định hướng trái chiều. Để đến bây giờ, hãng mới bắt đầu khởi động trong lĩnh vực xe xanh.
Thế nhưng báo cáo tài chính mới nhất của Toyota sau khi thay thế lãnh đạo đã chỉ ra những sự thật trái chiều, nhà sản xuất ô tô ghi nhận mức tăng trưởng doanh số trên tất cả các lĩnh vực. Doanh số bán xe có yếu tố điện khí hóa, bao gồm xe hybrid và xe thuần điện, chiếm 35,3% tổng doanh số. Trong đó, xe hybrid (HEV) đã bán được tới 1,7 triệu chiếc. So với chỉ 59.000 xe thuần điện. Thậm chí hãng xe Mỹ General Motor (GM) còn phải dừng sản xuất mẫu xe điện giá rẻ nhất của hãng là Chevy Bronze, và từ bỏ mục tiêu xe điện, còn Tesla thì bay mất 41 tỷ đô la chỉ trong 13 ngày, do thị trường xe điện sụt giảm, dù đã đại hạ giá các mẫu xe của mình. Trước sự thật nghiệt ngã này, cựu CEO Toyota đã chỉ nói một câu: “Cuối cùng họ đã nhận ra”. Vậy có phải lời tiên chi của cựu chủ tịch Toyota đã thành sự thật và ngành xe điện thế giới đã bắt đầu thấm đòn từ những sai lầm này?
Trong bối cảnh người người nhà nhà đổ xô đi làm xe điện thì chỉ có duy nhất ông lớn Toyota tỏ ra bình thản. Thậm chí là chỉ trích loại phương tiện này không phải là cách tốt nhất để giảm phát thải CO2. Phát biểu tại triển lãm ô tô Japan Mobility Show 2023 đang diễn ra, cựu chủ tịch Toyota Motor Akio Toyota đã một lần nữa khẳng định tầm nhìn trước đó của ông về bong bóng xe điện là không hề sai. Akio Toyota, Chủ tịch, đồng thời là cựu CEO của Toyota, đã có phát biểu về tình hình kinh doanh đầy bết bát của những hãng xe điện trên thế giới trong năm nay trong một bình luận “cuối cùng thì mọi người cũng đã nhận ra được sự thật”.
Trước đó, ông Akio Toyota, cựu CEO và là cháu nội của nhà sáng lập Toyota Motor, luôn có thái độ hoài nghi về bong bóng xe điện đang bị thổi phồng quá mức. Thậm chí ngay cả khi ông từ chức vào tháng 1/2023 vừa qua cũng được coi là kết quả của việc xung đột quan điểm về việc lựa chọn hướng đi đoàn tập đoàn ô tô số 1 Nhật Bản này, khi ông có quan điểm bảo thủ và không có niềm tin ở xe điện BEV. Ông Toyoda đã dẫn chứng với con số về tốc độ tăng trưởng chậm lại ở thị trường Mỹ là bằng chứng cho thấy việc công ty dưới thời của ông dè dặt đối với xe điện là đúng. Trong khi đó, Tesla đang kinh doanh không đạt lợi nhuận như kỳ vọng. Ford hay GM phải tạm dừng và thu gọn các kế hoạch phát triển ô tô điện.
Theo The Business Insider, lãnh đạo của nhiều nhà sản xuất xe lớn đã lên tiếng về tăng trưởng thị trường xe điện trong bối cảnh tính khả thi của xe điện đang đẩy các kế hoạch làm xe trị giá hàng tỷ đô la đến bờ vực. Một trong những lãnh đạo lên tiếng về vấn đề này chính là CEO của tập đoàn General Motor, Mary Barra. Trước đây, bà nổi tiếng là một trong những vị lãnh đạo ủng hộ nhiệt thành nhất với xe điện, thực tế là General Motor đã bắt nhịp rất sớm với thị trường xe điện. Khi tới nay đã bán mẫu Chevrolet Bronze chạy điện được 7 năm. Xong, trong buổi báo cáo kết quả kinh doanh quý 3 vừa qua, Mary Barra và General Motor đã chỉnh sửa lại tương lai với xe điện của hãng. Trong thông báo, tập đoàn cho biết sẽ không theo đuổi mục tiêu sản xuất 100.000 chiếc xe điện trong nửa cuối năm 2023 và 400.000 chiếc nửa đầu năm 2024 nữa. General Motor cũng không biết chắc khi nào sẽ đạt được những mục tiêu đó. Bà Mary Barra nhận định: “Khi chúng tôi đi sâu vào công cuộc điện hóa, thì nó trở nên gần sát hơn”. Thậm chí, đứa con cưng Chevy Bronze cũng đã chính thức bị khai tử dù có mức giá rẻ nhất, nhưng cũng không mang lại lợi nhuận cho công ty. Và ngay cả Elon Musk, trong buổi báo cáo kết quả kinh doanh vừa rồi cũng cho rằng với tình hình kinh tế có thể tác động xấu đến nhu cầu xe điện.
Tương tự, Mercedes, hãng xe mà mới đây đã phải giảm giá vài nghìn đô la, xe ở một số thị trường cũng không tránh khi nhắc đến vấn đề. Giám đốc tài chính của Mercedes, Harold Windham đã nói, Thời điểm này đang quá khắc nghiệt, tôi không hình dung được tình cảnh hiện nay là bền vững với tất cả mọi người.
Theo Wall Street Journal. Doanh số bán xe điện tại Mỹ hiện đang giảm sốc, chỉ tăng trưởng 49% trong nửa đầu năm 2023, thấp hơn so với 63% cùng kỳ năm ngoái.
Tại Trung Quốc, dù xe điện chiếm 55% doanh số ô tô bán mới, nhưng các tập đoàn nội địa cũng đang phải tích cực mở rộng sang thị trường quốc tế khi trong nước đã bão hòa. Trái ngược với tình cảnh của xe điện, các mẫu xe lai điện (hybrid) lại đang có đà tăng trưởng rất tốt. Theo số liệu của Motor Intelligence, doanh số dòng xe hybrid đã tăng 48% trong quý 1 năm 2023 so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, doanh số dòng xe này đã từng giảm tới 6% trong quý 1 năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021, báo cáo này đã ngày càng củng cố lập trường của cựu chủ tịch Toyota. Tập đoàn xe Nhật Bản đã nhiều năm tỏ ra chậm chạp trong công cuộc điện hóa dòng sản phẩm của mình thường tập trung vào nhiều mảng như xe hybrid, xe thuần điện và xe sử dụng năng lượng hydro bên cạnh dòng xe sử dụng động cơ đốt trong truyền thống.
Dù có vẻ lạc hậu, nhưng định hướng của Toyota dưới thời cựu CEO Akio Toyota dường như đã đúng. Nhà sản xuất ô tô đã ghi nhận mức tăng trưởng doanh số trên tất cả các lĩnh vực. Doanh số bán xe của yếu tố điện khí hóa (bao gồm xe hybrid và xe thuần điện) chiếm 35,5% tổng doanh số. Trong khi đó, xe hybrid (HEV) đã bán được tới 1,7 triệu chiếc, so với chỉ 59.000 xe thuần điện. Vì lý do này, Toyota dự kiến ra doanh số bán xe điện sẽ thấp hơn con số ban đầu. Công ty vẫn dự kiến bán được 9,6 triệu ô tô trong năm tài chính này, nhưng tỷ trọng ô tô điện sẽ thấp hơn đáng kể. Theo đó, hãng đã cắt giảm dự báo doanh số bán xe điện từ 202.000 xuống chỉ còn 123.000, đó là mức giảm đáng kể lên tới gần 40%.
Giá cổ phiếu của Toyota đã tăng 4,7% trong phiên ngày mùng 01/11/2023, khi tập đoàn Nhật Bản tự tin công bố kế hoạch mua lại 0,44% cổ phần với tổng giá trị lên đến 100 tỷ yên (tương ứng với 660 triệu đô la). Hãng cũng đã nâng mức dự báo lợi nhuận hoạt động của cả năm 2023 từ 3.000 tỷ yên trước đó lên 4.5000 tỷ yên.
Hãng ô tô lớn nhất thế giới đã bán được 5,6 triệu chiếc xe trong quý 2 và quý 3 năm 2023, mức kỷ lục trong lịch sử của Toyota, đang hướng tới mục tiêu 11,4 triệu chiếc xe bán được trong năm để giữ ngôi vị trí số 1 toàn cầu. Lợi nhuận của hãng xe Nhật Bản trong quý 3 cũng đạt tới 1,44000 tỷ yên, cao hơn mức dự đoán 1,1 nghìn tỷ yên trước đó. Doanh thu thuần đã tăng 24% lên 11,4 nghìn tỷ yên.
Từ đầu năm đến nay, giá cổ phiếu của Toyota đã tăng 50% và trở thành mã cổ phiếu có kết quả tốt thứ 5 trong bảng xếp hạng ngành ô tô toàn cầu của Bloomberg Intelligence. Đứng đầu là cổ phiếu của Le Auto (Trung Quốc) và Tesla, vốn đều có mức tăng giá hơn 60%.
Có thể thấy, Toyota không chỉ ngược dòng trong cuộc đua xe điện mà còn ngược dòng kết quả tài chính so với các đối thủ khác trong ngành. Đóng vai trò quan trọng trong kết quả đó lại chính là loại hình xe hybrid mà hãng đã kiên trì theo đuổi. Đây là một di sản của cựu chủ tịch Toyota, Akio Toyota. CEO kế nhiệm, Kisato Toyota Motor, cũng đã tái khẳng định tập đoàn này sẽ tiếp tục theo đuổi nghiên cứu công nghệ hybrid và hứa hẹn sẽ cho ra mắt 2 dòng xe hybrid mới nữa sau năm 2026, như một phần cho thấy hãng xe Nhật Bản đã ngầm thừa nhận dự báo của vị cựu chủ tịch là đúng đắn.
Theo tờ Automotive News, Giám đốc tài chính của Toyota, Yori Miyazaki đã chia sẻ, thông qua loại phương tiện hybrid, hãng sẽ giành lại thị phần đã mất tại thị trường Trung Quốc trước cuộc chiến giá cả đang ngày một gay gắt. Toyota đã giảm giá xe tại quốc gia tỷ dân nhằm cạnh tranh với các công ty dẫn đầu thị trường như BYD và Tesla. Công ty cũng cắt giảm công nhân tại cơ sở sản xuất nằm trong liên doanh với Tập đoàn Ô tô Quảng Châu (GAC). Dù vậy, kết quả kinh doanh của Toyota mới chỉ phản ánh một phần về bức tranh xe điện thế giới, khi hãng xe Nhật Bản là người duy nhất ghi nhận tăng trưởng trong khi các đối thủ thì ngược lại.
Theo Bloomberg, nguyên nhân là bởi đồng yên giảm giá đã giúp Toyota có thêm 260.000 tỷ yên lợi nhuận hoạt động trong quý 2 và quý 3/ 2023, qua đó nhiều khả năng đạt mức 118.000 tỷ yên cho cả năm nay. Mặc dù đồng yên giảm giá khiến cho Toyota có lợi thế trong xuất khẩu, nhưng cũng làm tăng giá nhập khẩu nguyên vật liệu.
Trên thực tế, Toyota cũng không phủ nhận tầm quan trọng của xe điện dù có sự tăng trưởng của xe hybrid, Toyota vẫn chấp nhận đầu tư 8 tỷ đô la xây nhà máy pin ở North Carolina của Mỹ, nhằm tận dụng chính sách ưu đãi của chính quyền Washington. Ngoài ra, hãng xe số 1 thế giới cũng đang phát triển công nghệ pin thể rắn (solid-state battery) với dự án nhà máy pin hợp tác cùng với Idemitsu Kosan được công bố vào tháng trước. Kỹ thuật mới được cho là có thể sẽ cải thiện hiệu quả sạc, gia tăng tầm hoạt động của ô tô qua mỗi lần sạc đầy cũng như giảm thời gian chờ sạc.
Có thể thấy, bức tranh xe điện của thế giới có thể sẽ do Toyota vẽ lại. Cũng có thể, dự báo của cựu CEO hãng xe Nhật Bản là đã đúng. Nhưng phải thông rằng: ngành xe điện cần có thời gian để phát triển trong dài hạn, chứ không chỉ dựa trên những báo cáo tức thời.
T.P