Mỹ, Nhật Bản và các nền kinh tế lớn khác đã hạn chế sự phụ thuộc vào Trung Quốc kể từ khi cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh bắt đầu cách đây 5 năm.
Theo dữ liệu từ nhóm G20 được Nikkei phân tích, thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu (EU) đạt tổng cộng 2 nghìn tỉ USD, chiếm 35% tổng khối lượng.
Trung Quốc tụt lại phía sau Mexico với tư cách là nước xuất khẩu hàng đầu sang Mỹ vào năm 2023, khi người Mỹ nhập khẩu đồ điện tử và các sản phẩm khác từ những quốc gia khác ngoài Trung Quốc.
Nhập khẩu điện thoại thông minh của Mỹ từ Trung Quốc đã giảm khoảng 10% trong 11 tháng đầu năm 2023, trong khi nhập khẩu từ Ấn Độ tăng gấp 5 lần. Nhập khẩu máy tính xách tay từ Trung Quốc giảm khoảng 30%, trong khi nhập khẩu từ Việt Nam tăng gấp 4 lần.
Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung bắt đầu vào năm 2018 dưới thời chính quyền Donald Trump, với việc Washington áp đặt mức thuế sâu rộng đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Tổng thống Joe Biden đã giữ nguyên nhiều cơ chế dưới thời Trump, khi ông thúc đẩy “friendshoring” – tức chuyển chuỗi cung ứng sang các nước thân thiện.
Trong khi đó, xuất khẩu của Nhật Bản và Hàn Quốc sang Trung Quốc suy giảm. Mỹ đã trở thành điểm đến lớn nhất cho hàng xuất khẩu của Nhật Bản vào năm ngoái lần đầu tiên sau 4 năm, vượt qua Trung Quốc. Xuất khẩu hàng tháng của Hàn Quốc sang Mỹ cũng vượt xa xuất khẩu sang Trung Quốc vào tháng 12 năm ngoái, lần đầu tiên sau 20 năm.
Ngay cả châu Âu, vốn có mối quan hệ thương mại chặt chẽ với Trung Quốc, dường như cũng đang thu hẹp quy mô.
Từ vị trí đầu, Trung Quốc đã tụt xuống vị trí thứ 3 trong số các nước xuất khẩu sang Anh trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11/2023. Benjamin Caswell, nhà kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia Anh, cho biết các công ty đang tìm cách tách chuỗi cung ứng của họ khỏi Trung Quốc khi mối quan hệ giữa Bắc Kinh với Mỹ và châu Âu trở nên nguội lạnh.
Hàng hoá nhập khẩu từ Trung Quốc sang Đức đã giảm 13% trong năm 2023 do chính phủ của Thủ tướng Olaf Scholz có lập trường cứng rắn hơn với Bắc Kinh. Mỹ, quốc gia đang có tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, dự kiến sẽ vượt Trung Quốc trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Đức trong năm nay.
Mỹ và các đối tác đang theo đuổi chiến lược “giảm rủi ro” hoặc giảm sự phụ thuộc vào thương mại với Trung Quốc để tăng cường an ninh kinh tế của họ. Đà phục hồi kinh tế không như mong đợi của Trung Quốc cũng đẩy nhanh tiến trình này.
Nhưng nhiều quốc gia mới nổi và các nước xuất khẩu hàng hóa vẫn tiếp tục phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc.
Xuất khẩu của Brazil sang Trung Quốc đã tăng khoảng 60% trong khi nhập khẩu tăng khoảng 50% kể từ năm 2019 – trước khi dịch Covid-19 lan rộng ra toàn cầu – vượt xa đáng kể tốc độ tăng trưởng thương mại giữa quốc gia Nam Mỹ này với Mỹ.
Xuất khẩu quặng sắt và đậu nành đặc biệt mạnh mẽ. Brazil mong muốn tăng cường quan hệ thương mại với Trung Quốc, bao gồm cả việc mở rộng các giao dịch dựa trên đồng NDT và đồng real mà không sử dụng đồng USD làm trung gian.
Trong số các đối tác của Mỹ, Australia chứng kiến xuất khẩu sang Trung Quốc tăng 17% trong năm 2023. Thủ tướng Anthony Albanese đã nỗ lực hàn gắn mối quan hệ với Bắc Kinh kể từ khi nhậm chức, dẫn đến xuất khẩu bông và đồng tăng lên.
Tổng cục Hải quan Trung Quốc báo cáo rằng tỷ trọng của Mỹ trong tổng thương mại của Trung Quốc đã giảm 2,5 điểm phần trăm trong 5 năm tính đến năm 2023. Nhật Bản và Hàn Quốc chứng kiến tỷ trọng của họ giảm lần lượt 1,7 và 1,5 điểm, trong khi Đức giảm 0,5 điểm và Anh giảm 0,1 điểm.
Ngược lại, tỷ trọng của các nước ASEAN tăng 2,6 điểm khi ngày càng có nhiều công ty Trung Quốc thâm nhập vào Đông Nam Á.
Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang đổ xô vào Mexico, quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Mexico đã đạt mức kỷ lục vào năm ngoái, khiến Washington phải kêu gọi chính quyền Mexico tiến hành sàng lọc chặt chẽ hơn.
T.P