Hệ thống tên lửa tầm trung Typhon được Mỹ chuyển tới Philippines tháng 4/2024 để tham gia cuộc tập trận chung “Vai kề vai”. Nếu như trước đây Mỹ dự kiến rút hệ thống tên lửa này vào tháng 9 này, tuy nhiên theo thông tin mới nhất, hệ thống tên lửa tầm trung Typhon của Mỹ có thể vẫn được giữ lại ở Philippines sau cuộc tập trận chung Mỹ – Philipines kết thúc cuối tháng 9/2024.
Theo phát ngôn viên của quân đội Philippines, đại tá Louie Dema-ala, hôm 18/09, hoạt động huấn luyện với hệ thống tên lửa Typhon đang diễn ra, và Bộ Tư lệnh Lục quân Mỹ tại Thái Bình Dương (USARPAC) sẽ quyết định hệ thống tên lửa này sẽ được duy trì tại đây trong bao lâu.
Tháng 4/2024, máy bay Mỹ đã chuyển các dàn phóng tên lửa tầm trung Typhon tới đảo Luzon, miền bắc Philippines, cách đảo Đài Loan khoảng 250 km. Hệ thống này phóng được các tên lửa SM-6 và Tomahawk với tầm bắn hơn 1.600km. Như vậy, với hệ thống tên lửa Typhon từ Philippines có thể tấn công các căn cứ quân sự ở vùng ven biển miền nam Trung Quốc. Theo giới chuyên gia quân sự, Philippines nằm ở phía nam của Đài Loan, là một phần quan trọng trong chiến lược của Mỹ tại Châu Á, và sẽ là bàn đạp cho quân đội Mỹ và đồng minh để hỗ trợ Đài Bắc trong trường hợp Đài Loan bị Trung Quốc tấn công.
Các căn cứ quân sự của Trung Quốc trên các thực thể mà họ chiếm đóng, bồi đắp, xây đảo nhân tạo thuộc quần đảo Trường Sa cũng nằm trong tầm bắn của hệ thống tên lửa tầm trung Typhon đặt ở đảo Luzon. Khi hệ thống tên lửa Typhon lần đầu tiên được triển khai tại Philippines, Bắc Kinh và Matxcova đã cáo buộc Washington thúc đẩy chạy đua vũ trang. Hồi tháng 5/2024, Bộ Quốc phòng Trung Quốc tố cáo Manila và Washington mang ‘‘nguy cơ chiến tranh rất lớn vào khu vực’’.
Tại cuộc gặp bên lề Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 57 ở Lào tháng 7/2024, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đưa ra cảnh báo với người đồng cấp Philippines Enrique Manalo về việc Mỹ triển khai tên lửa tầm trung tại Philippines. Ông Vương nghị nói:”An ninh khu vực sẽ thay đổi nếu Philippines cho phép Mỹ triển khai các hệ thống tên lửa tầm trung, thậm chí nó còn châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang mới“. Đáp lại ý kiến của ông Vương Nghị, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Enrique Manalo đã đảm bảo rằng sự hiện diện của hệ thống tên lửa tại quốc gia này không gây ra mối đe dọa nào đối với Trung Quốc và sẽ không làm mất ổn định khu vực.
Ngay khi có thông tin về việc Mỹ tiếp tục duy trì hệ thống tên lửa Typhon tại Philippines, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng họ rất quan ngại về kế hoạch duy trì hệ thống này. Phát biểu trong một cuộc họp báo ngày 19/9, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao, Lâm Kiếm nói: “Nó (hệ thống tên lửa Typhon) đe dọa nghiêm trọng đến an ninh của các nước trong khu vực và làm gia tăng đối đầu địa chính trị”.
Hệ thống tên lửa Typhon được triển khai ở Philippines vào thời điểm căng thẳng leo thang giữa Bắc Kinh và Manila về các khu vực tranh chấp ở Biển Đông, Trung Quốc chĩa mũi nhọn các hành động hung hăng nhằm vào Philippines ở Biển Đông. Đây là lần đầu tiên hệ thống này được triển khai tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và không được đưa tin trước, chỉ khi hệ thống Typhone được chuyển đến đảo Luzon mới có được thông tin là phục vụ các cuộc tập trận chung, song trên thực tế chưa có tên lửa nào được phóng trong các cuộc tập trận.
Cố vấn An ninh Quốc gia Philippines Eduardo Ano đã chính thức xác nhận thông tin về việc duy trì hệ thống Typhon ở Philippines khi cho biết không có mốc thời gian cụ thể nào cho việc rút hệ thống tên lửa tầm trung của Mỹ ra khỏi nước này, đồng thời lưu ý rằng một hội đồng gồm các quan chức của cả Philippines và Mỹ sẽ quyết định tương lai của hệ thống này. Trung Quốc đã yêu cầu Philippines rút hệ thống này vì lo ngại rủi ro xung đột địa chính trị. Trả lời các phóng viên khi được hỏi hệ thống Typhon sẽ được giữ lại ở Philippines trong bao lâu, ông Ano nhấn mạnh: “Chúng tôi không có mốc thời gian”; “hiện tại vẫn chưa có kế hoạch rút hệ thống này đi”. Ông Eduardo Ano nói: “Sẽ có cuộc tham vấn, nhưng hiện tại chúng tôi cần… bệ phóng tên lửa Typhon để huấn luyện và nâng cao năng lực của lực lượng vũ trang”.
Một hình ảnh vệ tinh được chụp vào ngày 18/9 do Planet Labs (một công ty vệ tinh thương mại) công bố, cho thấy hệ thống tên lửa Typhon được đặt tại Sân bay quốc tế Laoag ở tỉnh Ilocos Norte, nơi giáp Biển Đông và gần Eo biển Đài Loan. Các quan chức Philippines cho biết lực lượng Philippines và Mỹ tiếp tục huấn luyện với hệ thống tên lửa này, hiện được đặt trên đảo Luzon ở phía bắc, hướng ra Biển Đông và gần Eo biển Đài Loan. Theo các quan chức Philippines, họ không biết về kế hoạch trả lại hệ thống này ngay lập tức, mặc dù các cuộc tập trận chung sẽ kết thúc vào tháng này.
Người phát ngôn của quân đội Philippines, Đại tá Louie Dema-ala, nói hôm 18/9 rằng quá trình huấn luyện vẫn đang diễn ra và quân đội Mỹ tại Thái Bình Dương (USARPAC) sẽ quyết định hệ thống tên lửa này sẽ ở lại bao lâu. Trước đó, một viên chức phụ trách các vấn đề công cộng của quân đội Mỹ tại Thái Bình Dương cho biết quân đội Philippines nói rằng Typhon có thể ở lại sau tháng 9 và các binh sĩ đã được huấn luyện với hệ thống này tham gia “vào các cuộc thảo luận về việc triển khai hệ thống, với nội dung tập trung vào việc kết hợp hỗ trợ cho quốc gia chủ nhà (Philippines)”.
Giới quan sát nhận định lý do Mỹ không có kế hoạch rút ngay hệ thống tên lửa tầm trung Typhon được triển khai ở Philippines, bất chấp yêu cầu của Trung Quốc là chiến lược lâu dài của Washington nhằm tạo sự răn đe, hỗ trợ các đồng minh và đối tác trong khu vực chống lại sự hung hăng ngày càng gia tăng của Trung Quốc, cụ thể là:
Thứ nhất, những tháng gần đây đã xảy ra một loạt các cuộc đối đầu trên biển và trên không ở Biển Đông – tuyến đường thủy chiến lược quan trọng của thế giới. Với Philippines, khi mà thoả thuận tạm thời về giảm căng thẳng ở khu vực bãi Cỏ Mây giữa Bắc Kinh và Manila (ngày 21/7/2024) còn chưa ráo mực thì cuối tháng 8/2024, tàu hải cảnh Trung Quốc đã 3 lần liên tiếp chủ động đâm vào tàu tuần duyên của Philippines ở khu vực bãi cạn Sa Bin. Mặc dù sau đó các quan chức Philippines và Trung Quốc đã tiến hành cuộc họp song phương hôm 11/9, nhưng không giải quyết được vấn đề.
Giới quan sát nhận định mặc dù Washington đã nỗ lực gây sức ép với Bắc Kinh giảm căng thẳng nhằm tránh dẫn tới một cuộc xung đột ở Biển Đông, song Trung Quốc bất chấp tất cả, tiếp tục gia tăng các hành động hung hăng với Philippines – đồng minh theo hiệp ước của Mỹ, thậm chí Trung Quốc còn mở rộng các hoạt động quấy nhiễu gây nguy hiểm trên không với Philippines ở Biển Đông. Đây chính là nguyên nhân khiến Mỹ tiếp tục duy trì hệ thống tên lửa tầm trung Typhon ở Philippines để tạo sức mạnh răn đe với Trung Quốc, đồng thời khẳng định cam kết của Mỹ ủng hộ Philippines trong cuộc đối đầu với Trung Quốc ở Biển Đông.
Về phía Philippines, giới chuyên gia quân sự cho rằng việc duy trì hệ thống tên lửa tầm trung Typhon của Mỹ “có giá trị chiến lược đối với Philippines để ngăn chặn Trung Quốc”. Với cách nhìn đó, Philippines hy vọng sẽ mua được tên lửa tầm trung trong tương lai và muốn sử dụng hệ thống Typhon do Mỹ triển khai cho mục đích huấn luyện quân sự của mình, nên không có kế hoạch ngay lập tức trả lại hệ thống này. Cố vấn An ninh Quốc gia Philippines Eduardo Ano nhấn mạnh: “Chúng tôi (Philippines) cũng cần biết cách vận hành hệ thống này vì trong tương lai, đây là những loại thiết bị mà chúng tôi muốn mua”. Liên quan tới quan ngại của Trung Quốc về kế hoạch duy trì hệ thống này, ông Ano nhấn mạnh: “Không ai có thể ra lệnh cho chúng tôi phải làm gì. Chúng tôi biết điều gì là tốt nhất cho đất nước mình, vì vậy họ không thể ra lệnh bất cứ điều gì (cho) chúng tôi, đặc biệt là về việc triển khai bệ phóng tên lửa này”, đồng thời khẳng định cam kết của Philippines trong liên minh quân sự với Mỹ.
Quân đội Philippines cho biết không có kế hoạch nào ngay lập tức để rút hệ thống tên lửa tầm trung Typhon đi; nhấn mạnh: “Nếu nó có bị rút đi thì đó là vì mục tiêu đã đạt được và nó có thể được đưa (trở lại) sau khi tất cả những sửa chữa hoặc xây dựng được thực hiện”. Các chuyên gia nhận định có được sự hưởng ứng của Philippines là thời cơ thuận lợi để Mỹ triển khai hệ thống tên lửa tầm trung Typhon trong khu vực.
Thứ hai, việc triển khai hệ thống tên lửa tầm trung ở châu Á – Thái Bình Dương nằm trong chiến lược ngăn chặn Trung Quốc ở khu vực của Mỹ, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị giữa Mỹ – Trung ở Biển Đông và khu vực ngày càng khốc liệt. Giới phân tích quân sự nhận định Mỹ đã tích trữ nhiều loại vũ khí chống hạm ở châu Á khi Washington cố gắng bắt kịp nhanh chóng trong cuộc đua tên lửa ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mà Trung Quốc đang dẫn trước rất xa.
Mặc dù Lầu Năm Góc từ chối tiết lộ số lượng tên lửa sẽ được triển khai ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nhưng theo các tài liệu của chính phủ Mỹ về các giao dịch mua sắm quân sự thì có hơn 800 tên lửa SM-6 dự kiến sẽ được mua trong 5 năm tới. Các tài liệu quân sự Mỹ cho thấy hiện đã có hàng ngàn tên lửa Tomahawk trong kho vũ khí của nước này. Một viên chức chính quyền (giấu tên) cho biết hệ thống Typhon – được thiết kế để di động và có thể di chuyển khi cần thiết – có mặt tại Philippines để “thử nghiệm tính khả thi của việc triển khai hệ thống này để khi cần thiết, hệ thống này có thể dễ dàng được triển khai tại đây”.
Về lý do triển khai hệ thống tên lửa tầm trung Typhon ở khu vực, Mỹ nêu một cách rất rõ ràng rằng Trung Quốc đã quân sự hóa hoàn toàn ít nhất ba trong số những hòn đảo mà họ xây dựng ở Biển Đông, nơi mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền hoàn toàn bất chấp phán quyết trọng tài năm 2016 bênh vực cho Philippines, và trang bị các đảo này với tên lửa chống hạm và phòng không. Do vậy, giới quan sát cho rằng chính Bắc Kinh là kẻ khơi mào cho cuộc chạy đua vũ trang mới ở khu vực, khiến Washington phải triển khai hệ thống tên lửa này ở khu vực
Thời gian qua, Trung Quốc không chỉ gia tăng các hành động gây hấn với Philippines mà còn triển khai nhiều hoạt động mang tính khiêu khích với Nhật Bản ở Biển Hoa Đông hay liên tục tiến hành tập trận quân sự và cho máy bay, tàu chiến uy hiếp Đài Loan. Hôm 26/8/2024, một máy bay trinh sát loại Y-9của quân đội Trung Quốc đã bay vào không phận của Nhật trong vòng 2 phút, trên vùng trời các đảo Danjo, thuộc tỉnh Nagasaki, ở Biển Hoa Đông; ngày 18/9 tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc đã lần đầu tiên tiến vào vùng biển tiếp giáp của Nhật Bản. Những động thái này của Bắc Kinh khiến Washington không thể ngồi yên. Việc duy trì hệ thống tên lửa tầm trung Typhon ở Philippines giúp cho Mỹ có thể thực hiện các cam kết với Nhật Bản và Đài Loan trong việc chống lại các thách thức từ Trung Quốc. Giới phân tích cho rằng Mỹ đang thử nghiệm tính khả thi của việc sử dụng hệ thống tên lửa này trong một cuộc xung đột khu vực và đây chính là lý do Mỹ tiếp tục duy trì hệ thống Typhon ở Philippines, thậm chí lắp đặt lâu dài tại đây hệ thống tên lửa này. Như vậy, chính Bắc Kinh là nguyên nhân khiến Lầu Năm góc đưa và duy trì hệ thống tên lửa tầm trung tới Philippines.