Cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung diễn ra trên nhiều lĩnh vực, nhiều bình diện. Cạnh tranh về công nghệ thông tin là một mặt trận nóng bỏng. Gần đây người dân Mỹ đang “phải lòng” một món hàng công nghệ mới đến từ Trung Quốc – món Meme.
Meme, nghe lạ tai đấy! Ở đời cái lạ thường dễ thu hút mọi người, nhất là trong xu hướng bắt trend thời Internet đã và đang gặt hái những thành tựu vô cùng to lớn và nhanh chóng. Xin giải thích một cách dễ hiểu, Meme là những hình ảnh, video hoặc nội dung kỹ thuật số khác được tạo ra và lan truyền trên các nền tảng mạng xã hội ở Trung Quốc. Các mẫu Meme thường phản ánh những nét văn hóa đặc trưng, phong tục, tập quán cũng như các sự kiện, tình huống quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày. Điều này giúp người xem dễ dàng liên hệ và cảm thấy gần gũi với nội dung.
Chúng mang tính châm biếm, hài hước và phản ánh các sự kiện, xu hướng hoặc văn hóa đặc trưng của Trung Quốc. Ấy vậy mà nụ cười này có thể… giết người một cách thầm lặng.
Chúng “giết” bằng cách, các ứng dụng và hoạt động trực tuyến của “người tình công nghệ” đến từ đất nước tỉ dân châu Á xa xôi sẽ từng bước tác động, đe doạ an ninh Mỹ. Biết là không tốt, biết là độc dược, nhưng người dân Mỹ, phần đông là giới trẻ lại phát cuồng với loại hình công nghệ giải trí mới này.
Các fan xem và “chơi” Meme còn xem đây là một cách đề phòng khi nay mai một lệnh cấm TickTok ở Mỹ sắp sửa tung ra. Có khoảng 3 triệu người dân Mỹ đã đăng ký tài khoản RedNote. (RedNote được thành lập vào năm 2013, nó cho phép người dùng chia sẻ thông tin và sản phẩm về lối sống, cho phép đăng ảnh và video, chia sẻ câu chuyện và đánh giá sản phẩm).
Trước mối đe dọa mất “khán giả”, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã trì hoãn lệnh cấm TikTok trong vòng 75 ngày.
Ở Mỹ đã xuất hiện một group “Người tị nạn TikTok” tham gia cùng với khoảng 300 triệu người dùng khác trên Xiaohongshu – chủ yếu ở Trung Quốc. Group này có thể đã khơi thông cho một dòng chảy quan hệ ngầm giữa người dân hai nước Mỹ-Trung. Sự khơi thông ấy rất đơn giản chỉ là những câu nói đùa, những đoạn phim ngắn tưởng như vô thưởng vô phạt, hoặc giúp nhau giải các bài tập toán học.
Một nhà phân tích đến từ Trung Quốc cho rằng, người ta cứ nói quá lên về Meme. Tất cả chỉ là vui thôi mà. Thật ra, đâu có đơn giản thế. Liệu sự tìm đến nhau giữa hai nền văn hóa Meme phong phú và rất khác nhau có thể đem lại những lợi ích không nhỏ, không chỉ là những trận cười. Xâm lăng văn hóa là ở chỗ này. Sức mạnh mềm của văn hóa là ở chỗ này.
Lúc đầu, vào năm 2024, Meme và các nội dung do Trung Quốc xây dựng đã bất ngờ thẩm lậu qua Mỹ. Suốt mùa hè năm ngoái, “những cô nàng glycine” mang đến cho nhà sản xuất glicine ở Hà Bắc sự nổi tiếng ngoài sức tưởng tượng. Thật ra glicine chỉ là một loại axit amin được dùng trong thực phẩm.
Điều dáng lo ngại đối với Nhà Trắng là, Meme Trung Quốc nhanh chóng chiếm được hồn vía người dùng Mỹ. Hóa ra ông bạn Tầu tìm cách tiếp cận thị trường rất tài tình, nhất là khi sự căng thẳng giữa hai quốc gia có phần gia tăng sau khi ông Trump trở thành ông chủ Nhà Trắng nhiệm kỳ 2.0. Chuyện nhỏ mà lớn là ở chỗ, căng thẳng giữa hai cường quốc, đặc biệt là vị thế thống trị lĩnh vực công nghệ đang ở đỉnh điểm của sự cạnh tranh. Dùng Meme, người Mỹ tha hồ biểu đạt quan niệm cá nhân, còn người Trung Quóc thì hãy coi chừng, sẽ bị nhà chức trách hạch sách, tóm cổ nếu anh nói khác ý của chính quyền độc quyền.
Meme nổi tiếng không chỉ trên nền tảng TikTok mà tràn qua cả những nền tảng khác ở Mỹ. Nhóm người tự xưng là “những cô nàng glycine” đã tạo ra nội dung Donghua Jinlong chế, với mục đích nhạo báng những bài đăng trên mạng xã hội mang tính khuôn mẫu, phục vụ tư tưởng của giai cấp cầm quyền. “Những câu chuyện chính trị ở tầm vĩ mô dần mất đi sức mạnh trong những tương tác hàng ngày” – nhà nghiên cứu ngôn ngữ và văn hóa Đông Á tại Đại học Washington ở St Louis, bà Jianqing Chen bày tỏ sự lo lắng.
Từ lâu, người Mỹ đã băn khoăn về những gì đang âm ỉ ở phía bên kia “Vạn Lý Trường Thành”. Tương tác giữa người Mỹ với Meme Trung Quốc tiếp tục diễn ra trong sự chia rẽ về kỹ thuật, về hạn chế pháp lý, do hai quốc gia đều tìm cách áp đặt lên lĩnh vực công nghệ của nhau.
Giống như mọi hình thức nghệ thuật, Meme tiết lộ thế giới quan của người khác qua những nụ cười giải tỏa, những câu chuyện tưởng như tầm phào. Nếu như sự yêu mến của người dùng mạng xã hội Mỹ đối với Meme Trung Quốc thể hiện bất cứ điều gì thì có lẽ sự tò mò vẫn là sức hút chủ yếu.
Sự tò mò như một ma lực. Nó hút bạn, bám riết lấy bạn. Bạn mê nó và bạn dần nghiện nó lúc nào không hay. Quả là cuộc “xâm lăng văn hóa” lần này của Trung Quốc thật êm ái. Nó như tổ mối có thể đục thủng chân đê.
H.Đ