Hơn ba năm qua Mỹ nuôi cuộc chiến chống lại Nga của Ukraine bằng bầu sữa của mình. Hôm 3/3 Tổng thống Mỹ Donald Trum đã tuyên bố “cai sữa”, vì “bực mình” trước thái độ “xác xược” của Tổng thống Ukraine.
Dù còn các nguồn viện trợ khác đến từ các nước châu Âu, nhất là Đức, Anh và Pháp, nhưng chủ yếu các gói viện trợ của Mỹ đóng vai trò sống còn trong việc duy trì khả năng phòng thủ và phản công của Ukraine.
Ukraine không chỉ phụ thuộc phần lớn vào vũ khí, đạn dược mà còn nhờ vào sự hỗ trợ tình báo từ phương Tây, trong đó Mỹ là bên viện trợ lớn nhất. Ước tính của Viện Kiel cho biết một con số đáng giật mình. Cụ thể, Ukraine đã nhận được viện trợ quân sự trị giá khoảng 130 tỉ USD, trong đó Mỹ đóng góp khoảng 64 tỉ USD. Kế đó là Đức (12 tỉ USD) và Anh (8 tỉ USD). Hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine được coi là quyết định không vì số lượng và vì Washington đã đóng vai trò là “chiếc ô ngoại giao” để các nước châu Âu vững tâm viện trợ cho Ukraine.
Chỉ cần trái gió giở giời một chút, Nhà Trắng hắt hơi, y như rằng Moscow chiếm thế áp đảo trên chiến trường. Năm 2023, khi Hạ viện Mỹ trì hoãn thông qua gói viện trợ quân sự cho Ukraine, Nga đã giành lợi thế đáng kể về pháo binh, (ước tính gấp 10 lần), giúp Nga đánh bật Ukraine khỏi thành phố Avdiivka (vùng Donetsk).
Việc Mỹ ngừng hỗ trợ khiến chính quyền và quân đội Ukraine choáng váng. Ngược lại quân đội Nga thắng thế, leo thang xung đột, rút ngắn con đường đến chiến thắng.
Nay Mỹ đã bỏ rơi Ukraine. Việc này không chỉ là thất bại của Kiev, mà còn là mối đe dọa lâu dài đối với các đồng minh NATO. Dư luận thế giới đang chăm chú theo dõi và đặt câu hỏi, liệu Tổng thống Zelensky có phải rời đi (theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng) sau khi Mỹ ngừng viện trợ?
Rõ ràng, khi Mỹ ngừng viện trợ sẽ tạo thể tạo áp lực lớn đối với chính quyền Kiev, nhất là ông Zelensky. Có điều ông có ra đi hay không, từ chức, hoặc di tản sang quóc gia láng giềng, còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm sự ủng hộ của người dân Ukraine, tình hình chiến sự, cũng như các chính sách và động thái của các quốc gia khác. Phải chờ xem các diễn biến tiếp theo để có cái nhìn rõ ràng hơn.
Trước cú “cắt sữa” đột ngột của Nhà Trắng, Anh, Pháp, Đức hết sức thất vọng. Tuy nhiên mỗi nước có những khác biệt trong chính sách, vì lợi ích của họ. Chính phủ Anh vẫn thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Ukraine. Anh không chỉ cung cấp viện trợ quân sự, mà còn gửi các loại vũ khí hiện đại, bao gồm xe tăng và hệ thống phòng không. Thủ tướng Rishi Sunak khẳng định cam kết tiếp tục ủng hộ Ukraine và kêu gọi các nước khác cũng gia tăng viện trợ.
Pháp tuy không mạnh mẽ bằng Anh, nhưng Tổng thống Emmanuel Macron nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ Ukraine và đề nghị UKrane sớm đối thoại với Nga, mong Kiev kiềm chế, chú trọng hơn những nỗ lực ngoại giao.
Đức đã có những thay đổi trong chính sách viện trợ quân sự, chuyển từ một mức độ hạn chế sang việc cung cấp các thiết bị quân sự đáng kể cho Ukraine. Thủ tướng Olaf Scholz cam kết hỗ trợ quân sự, bao gồm cả xe tăng và vũ khí hạng nặng, và cũng tham gia vào các chương trình viện trợ nhân đạo.
Có thể nói qua việc cắt hoàn toàn viện sự quân sự, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Putin đã xích lại gần nhau để loại bỏ Zelensky, tiến tới chấm dứt cuộc chiến.
Mặc dù vậy, đây là mối quan hệ sớm nắng chiều mưa, luôn là một chủ đề gây tranh cãi. Trong quá khứ, Trump đã có những phát biểu và hành động cho thấy sự ủng hộ đối với chính sách của Putin. Tuy nhiên, việc cho rằng Trump và Putin “xích lại gần nhau” để loại Zelensky là một cách hiểu có phần đơn giản. Trong sự nghiệp chính trị, cá nhân mỗi lãnh đạo thường có những mục tiêu riêng và không thể dễ dàng đồng thuận về mặt chính trị. Quý vị hẳn còn nhớ, chính Trump đã từng thể hiện sự ủng hộ đối với Zelensky trong bối cảnh muốn khôi phục quan hệ tốt hơn với Ukraine và vì lợi ích của Mỹ.
Lúc này trả lời câu hỏi liệu Tổng thống Zelensky có phải từ chức hay di tản là vấn đề khó đoán định. Đây cũng là quyết định khó khăn nhất đối với chính ông. Nếu ông tự nguyện thôi chức thì phần thắng đương nhiên thuộc về Nga và Putin. Đối với Washington, mặc dù có những khoảnh khắc Trump thể hiện sự gần gũi với Putin, nhưng không thể khẳng định rằng Trump và Putin đang “hợp tác để loại bỏ Zelensky”, hoặc “hợp tác để chống Trung Quốc”.
Bàn cờ chính trị ở Ukraine và mối quan hệ quốc tế rất phức tạp và bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Chúng ta hãy cùng chờ đợi thêm.
H.Đ