Trong tháng 3 vừa qua, giới trẻ Việt Nam đã 3 lần phát hiện ra các vụ việc liên quan tới “đường lưỡi bò” mà Trung Quốc vạch ra đòi yêu sách ở Biển Đông. Việc Trung Quốc tận dụng mọi cơ hội để tuyên truyền cho cái gọi là “đường lưỡi bò” đã diễn ra từ lâu và luôn bị vạch trần.
Việc chỉ trong vòng chưa đầy 1 tháng giới trẻ Việt Nam đã phát hiện ra việc làm sai trái của Bắc Kinh và phát động phong trào tẩy chay các sản phẩm này của Trung Quốc cho thấy sự cảnh giác cao độ của giới trẻ Việt Nam đối với những toan tính của Bắc Kinh.
Khán giả Việt Nam khán giả Việt Nam theo dõi đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu Toàn cầu (Miss Global 2025) được tổ chức tại Thái Lan hôm 9/3/2025 phát hiện bản đồ có hình “đường lưỡi bò” được chiếu vào lúc mở đầu đêm chung kết và phản ứng dữ dội trên các trang mạng, phản đối việc làm của Ban tổ chức cuộc thi. Ban tổ chức một cuộc thi sắc đẹp tại Thái Lan đã phải đưa ra lời xin lỗi. Bức thư xin lỗi của công ty TPN Global đăng tải trên fanpage của cuộc thi viết: “Chúng tôi thành thực xin lỗi vì những xúc phạm đã gây ra bởi các hình hoạ được chúng tôi chia sẻ. Chúng tôi không bao giờ có ý định giới thiệu sai hoặc không tôn trọng chủ quyền của Việt Nam hoặc những vấn đề nhạy cảm liên quan đến các vẫn đề lãnh thổ.”
Baby Three, còn có tên “Bé Ba” hay “Tiểu Tam”, là đồ chơi thú nhồi bông xuất xứ từ Trung Quốc, được ra mắt vào năm 2024 và “gây sốt” ở Việt Nam từ chỉ bán qua kênh trực tuyến và sau tràn xuống hè phố. Đầu tháng 3/2025, người tiêu dùng chủ yếu là giới trẻ Việt Nam phát hiện sản phẩm Baby Three Thỏ Thị Trấn phiên bản V2 có xuất hiện “hình ảnh nhạy cảm khá giống “đường lưỡi bò” vẽ ở dưới bọng mắt, nước mắt. Các hình ảnh về búp bê Baby Three được đăng tải cho thấy trên mặt búp bê có hình ảnh giống như một tấm bản đồ có “đường lưỡi bò” ở má. Ngay sau khi phát hiện hình ảnh nhạy cảm liên quan đến chủ quyền lãnh thổ Việt Nam, người tiêu dùng đồng loạt kêu gọi tẩy chay, hủy bỏ sản phẩm đồ chơi trẻ em này.
Ông Đặng Tiến Hoàng – một nhà kinh doanh loại búp bê Baby Three ngay lập tức công bố về việc chính thức dừng nhập khẩu và bán búp bê Baby Three – xuất xứ Trung Quốc. Nói về quyết định này của mình, ông Hoàng nhấn mạnh: “Mặc dù đây là thu nhập ổn với chúng tôi, nhưng đất nước phải ưu tiên hàng đầu”. Ngay khi nắm bắt sự việc, chuỗi kính mắt quy mô lớn Anna – doanh nghiệp kinh doanh búp bê này (có cơ sở trải dài ở nhiều tỉnh thành trên toàn Việt Nam) cũng ra thông báo: “Chúng tôi quyết định dừng hợp tác với Baby Three”. Đại diện doanh nghiệp nhấn mạnh: “Kính mắt Anna là doanh nghiệp Việt Nam. Chúng tôi muốn mang tới khách hàng không chỉ sản phẩm chất lượng mà còn những giá trị văn hóa, nhân văn tốt đẹp của dân tộc”. Đại diên doanh nghiệp còn cho biết gần đây, phía chuỗi kính mắt này đã có cuộc gặp gỡ với CEO Tiểu Bạch của Baby Three. Hai bên đang thỏa thuận ký kết hợp đồng sản xuất 10.000 sản phẩm Baby Three cho bộ sưu tập sắp ra mắt vào tháng 4/2025, nhưng sau vụ việc này thoả thuận đã bị huỷ bỏ.
Trước làn sóng tẩy chay ở Việt Nam, công y Đại Phiêu Lượng, Trung Quốc – nhà sản xuất thương hiệu Baby Three, hôm 11/3 cho rằng những cáo buộc liên quan đến thiết kế của sản phẩm Thỏ Thị Trấn Baby Three phiên bản V2 là “không chính xác”. CEO của công ty Đại Phiêu Lượng giải thích rằng phần thể hiện bọng mắt, nước mắt của sản phẩm là một thiết kế “thuần túy mang tính nghệ thuật, không liên quan đến bất kỳ yếu tố chính trị hay địa lý nào”; đồng thời cam kết sẽ “hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng tại Việt Nam để làm rõ vụ việc”. Nhà sản xuất cũng đã thông báo “thu hồi và tiêu hủy tất cả sản phẩm có biểu cảm trên và ngay lập tức ngừng sản xuất biểu cảm đó”.
Ngày 12/3/2025, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước của Bộ Công Thương Việt Nam đã yêu cầu việc rà soát trên cả nước sau khi các phương tiện thông tin đại chúng phản ánh rằng một phiên bản đồ chơi Baby Three, vốn có nhiều loại được sản xuất tại Trung Quốc, có in hình giống “đường lưỡi bò” ở Biển Đông đang tranh chấp và đang được bán rộng rãi ở Việt Nam, trong các cửa hàng và trên sàn thương mại điện tử cũng như mạng xã hội. Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cũng đã ban hành văn bản gửi các đơn vị trực thuộc ở các tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương với yêu cầu tăng cường kiểm tra đồ chơi có hình ảnh, nội dung liên quan đến chủ quyền, lãnh thổ Việt Nam”.
Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, bất kỳ sản phẩm nào được bán và phân phối trên thị trường, nếu có in hình “đường lưỡi bò” đều được xác định là vi phạm quy định pháp luật, do ảnh hưởng đến an ninh quốc gia và chủ quyền lãnh thổ Việt Nam. Các trường hợp phát hiện vi phạm sẽ bị xử phạt và thu hồi theo quy định. Theo các quy định hiện hành của Việt Nam, hành vi lưu hành sản phẩm đo đạc và bản đồ, xuất bản phẩm bản đồ liên quan đến chủ quyền lãnh thổ quốc gia mà không thể hiện hoặc thể hiện không đúng chủ quyền, biên giới quốc gia theo quy định của pháp luật về đo đạc và bản đồ sẽ bị phạt tiền từ 30 triệu đến 40 triệu đồng (tiền Việt).
Nhiều người dân Việt Nam hết sức bất bình trước cách làm của giới cầm quyền Bắc Kinh đã phải thốt lên rằng Baby Three cùng với “đường lưỡi bò” phi pháp ở Biển Đông là một trong hàng loạt sản phẩm văn hoá mà Trung Quốc lồng ghép thông điệp để tuyên truyền chủ quyền bất hợp pháp của mình. Một người dân ở Hà Nội (không muốn công khai danh tính) cho rằng Baby Three có thể là “sản phẩm do nhà cầm quyền Trung Quốc đặt hàng vì mục đích chính trị, chứ chẳng có lý do gì một hãng tư nhân lại dây vào những tranh cãi thị phi”.
Khi vụ việc búp bê Baby Three chưa kịp lắng xuống thì đã xảy ra vụ việc liên quan tới thương hiệu trà sữa Chagee Trung Quốc bị tẩy chay vì ứng dụng có hình ảnh “đường lưỡi bò”. Chuẩn bị khai trương ở Việt Nam, trà sữa Chagee đã nhận bão phẫn nộ trên fanpage khi người dùng phát hiện ứng dụng hãng đăng tải hình ảnh bản đồ nghi vấn “đường lưỡi bò”. Đêm 14/3/2025, người dùng trên mạng xã hội lan truyền hình ảnh màn hình đăng nhập app Chagee. Theo đó, hình ảnh này có “đường lưỡi bò” phi pháp, vi phạm chủ quyền lãnh thổ Việt Nam. Trang fanpage của chuỗi trà sữa này nhanh chóng nhận hàng ngàn lượt tương tác, đa phần là “phẫn nộ”. Nhiều lời kêu gọi tẩy chay Chagee xuất hiện tràn ngập các nền tảng mạng xã hội khác nhau, không chỉ trên Facebook.
Cụ thể người dùng mạng xã hội chia sẻ rằng họ tải ứng dụng để nhận trà sữa miễn phí khi khai trương, nhưng đã phát hiện bản đồ có các vạch kẻ đứt giống “đường lưỡi bò”. Thông tin này ngay lập tức thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng. Lượng “phẫn nộ” tăng đột biến bên dưới các bài đăng. Fanpage chính thức của Chagee Việt Nam bị tràn ngập bình luận phẫn nộ, với hàng ngàn lượt thả cảm xúc giận dữ. Tài khoản Athena Louis chia sẻ: “Tôi sẽ không uống trà sữa của hãng này nữa”; tài khoản Sophie Luu bình luận: “Bây giờ có chỉnh sửa ứng dụng và lên tiếng xin lỗi cũng không thể chấp nhận được”….
Chagee là một thương hiệu trà sữa nổi tiếng tại Trung Quốc, được thành lập vào năm 2017 ở Thượng Hải bởi nhà sáng lập Zhang Junjie. Thương hiệu này phát triển rất nhanh sau đó, với hơn 5.000 cửa hàng, tính đến năm 2024. Đường dẫn tải app Chagee đã được chia sẻ trên fanpage chính thức của thương hiệu này từ ngày 7/3/2025. Theo đó, mỗi lượt tải app sẽ nhận được một ly trà sữa miễn phí. Hiện thông tin này đã “biến mất” khỏi tài khoản mạng xã hội của chuỗi trà sữa. Đồng thời app cũng “không còn khả dụng” khi bị gỡ khỏi các kho ứng dụng trực tuyến. Khi tìm kiếm trên kho ứng dụng Android, người dùng tại Việt Nam sẽ nhận được thông báo: “Chagee không có trên Google Play ở khu vực của bạn”. Tuy nhiên, khi truy cập vào website toàn cầu của Chagee, “đường lưỡi bò” phi pháp vẫn xuất hiện trên bản đồ tìm kiếm cửa hàng.
Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công thương đã ngay lập tức vào cuộc, đề nghị chi cục quản lý thị trường các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường công tác phối hợp với các sàn thương mại điện tử và nắm bắt tình hình trên địa bàn, chủ động triển khai các biện pháp nghiệp vụ; tổ chức kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm (nếu có) đối với các tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.
Đại diện một thương hiệu nước uống quốc tế có cửa hàng khắp Việt Nam (đề nghị không nêu tên) cho hay việc Chagee chưa khai trương cửa hàng đầu tiên ở mặt bằng rất đắt đỏ nhưng vấp phải phản ứng của người tiêu dùng do dùng bản đồ “đường lưỡi bò” phi pháp cho thấy thương hiệu này đã “thua đời 0-1” (cách nói của giới trẻ khi thất bại) trong việc xuất hiện trước công chúng. Theo vị đại diện này, những thông tin tiêu cực về Chagee và thái độ của người tiêu dùng đã cho thấy Chagee đã mất điểm, mất thiện cảm trước mắt đối với người tiêu dùng. Sự im lặng đến nay của Chagee cũng sẽ khiến người tiêu dùng thêm bức xúc, gây bất lợi cho doanh nghiệp khi mở cửa hàng.
Trước phản ứng dữ dội và lời kêu gọi tẩy tray trà sữa Chagee của cộng đồng mạng Việt Nam, toàn bộ biển quảng cáo bên ngoài công trình đang xây dựng của Chagee, các decal quảng cáo cũng đã bị loại bỏ hoàn toàn. Việc tháo gỡ bảng hiệu bên ngoài công trình diễn ra vào tối 17/3/2025. Hiện tại, phần mặt tiền công trình 131-133 Đồng Khởi (quận 1, thành phố Hồ Chí Minh) chỉ còn lại lớp nền màu xanh, thay thế cho biển hiệu màu đỏ trước đó. Địa điểm này được cho là nơi cửa hàng đầu tiên của Chagee tại Việt Nam được mở.
Khi vụ việc trên xảy ra, đại diện Uỷ ban Nhân dân quận 1, thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cho biết đã tiếp nhận thông tin liên quan đến thương hiệu trà sữa Chagee và yêu cầu Uỷ ban Nhân dân phường Bến Nghé vào cuộc xác minh, báo cáo vụ việc. Chiều 20/3, tại cuộc họp định kỳ của Trung tâm báo chí TP.HCM, ông Trần Bình Thiên, Phó Chánh thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cho biết Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM phối hợp với Công an TP.HCM làm việc với Công ty TNHH Chagee Việt Nam để xem xét, xử lý hành vi sử dụng hình ảnh “đường lưỡi bò” phi pháp. Ông Thiên khuyến cáo người dân khi phát hiện hành vi sử dụng bản đồ Việt Nam trái phép có thể phản ánh qua các kênh thông tin chính thức: Cổng tiếp nhận tin giả của Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử (https://tingia.gov.vn); tổng đài 1022 của TP.HCM; các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền, bao gồm Sở Văn hóa và Thể thao, Công an Thành phố, cơ quan hành chính địa phương.
Theo gương người dân Việt Nam, nhiều người dân Malaysia cũng lên tiếng phản đối thương hiệu trà sữa Chagee của Trung Quốc sau khi ứng dụng điện thoại của hãng hiển thị vạch kẻ đứt giống “đường lưỡi bò” phi pháp. Kênh truyền hình CNA của Malaysia ngày 21/3/2025 đưa tin, người sử dụng mạng xã hội Malaysia đã bày tỏ phẫn nộ với thương hiệu trà sữa Chagee vốn đã mở hơn 100 cửa hàng tại quốc gia Đông Nam Á này. Trên trang Facebook chính thức của Chagee ở Malaysia, nhiều tài khoản người dùng đã yêu cầu “tẩy chay” thương hiệu này.
Yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc chiếm tới 90% diện tích Biển Đông lấn sâu vào vùng biển của các nước láng giềng ven Biển Đông, trong đó có Việt Nam. Tháng 7/2016, Toà Trọng tài Thường trực vụ kiện Biển Đông được thành lập, theo Phụ lục VII Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) đã ra phán quyết, tuyên bố Trung Quốc không có căn cứ lịch sử nào về vùng biển ở Biển Đông và Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để đưa ra những tuyên bố về “các quyền lịch sử” đối với những nguồn tài nguyên trong cái mà Bắc Kinh gọi là “đường 9 đoạn”; yêu sách “đường lưỡi bò” hoàn toàn trái với các quy định của UNCLOS. Các nước như Việt Nam, Philippines, Indonesia, Malaysia đã nhiều lần bác bỏ yêu sách “đường lưỡi bò; các nước ngoài khu vực như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Úc, Nhật Bản, New Zealand đã có công hàm gửi lên Liên hợp quốc khẳng định yêu sách “đường lưỡi bò” ở Biển Đông hoàn toàn không có cơ sở pháp lý và là phi pháp. Giới quan sát nhật định câu chuyện người dân Việt Nam, trong đó phần lớn là giới trẻ (bởi giới trẻ là những người quan tâm nhiều tới thi sắc đẹp, đồ chơi búp bê hay thích uống trà sữa và thường nêu ý kiến trên các fanpage hay facebook) đã phản ứng dữ dội, tạo ra làn sóng tẩy chay mỗi khi xuất hiện “đường lưỡi bò” đã cho thấy sự cảnh giác cao độ của giới trẻ Việt Nam trước các vấn đề liên quan tới chủ quyền và lợi ích quốc gia. Qua đó, có thể thấy giới trẻ Việt Nam luôn ý thức rõ ràng về mối nguy hại trong chính sách bành trướng của Bắc Kinh. Cho dù họ có say mê một đồ chơi, một chương trình thi người đẹp hay thích một sản phẩm đồ uống đến mấy, nhưng họ đều sẵn sàng loại bỏ chúng nếu động đến vấn đề liên quan đến chủ quyền quốc gia. Đây là điều giới cầm quyền Bắc Kinh cần suy ngẫm nếu muốn tạo dựng sự tin cậy đối với người dân Việt Nam nói chung và giới trẻ Việt Nam nói riêng.