Hàng loạt hợp đồng mua vũ khí của Ukraina bốc hơi không dấu vết khiến nước này mất trắng tới 770 triệu USD.
Theo điều tra của tờ Financial Times, ít nhất 30 hợp đồng mua vũ khí của Ukraina kể từ năm 2022 đã thất bại. Nhiều khoản thanh toán trước lên tới hàng trăm triệu USD đã biến mất, khiến Kiev rơi vào vòng xoáy kiện tụng và nghi ngờ tham nhũng.
Từ khi xung đột Nga – Ukraina bước vào giai đoạn toàn diện năm 2022, Kiev đã trở thành một trong những quốc gia nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, việc gấp rút mua sắm quốc phòng khiến Ukraina phải trả giá đắt.
Theo Financial Times, Ukraina đã chuyển khoảng 770 triệu USD tiền đặt trước cho các đối tác quốc tế để mua vũ khí và đạn dược, nhưng không bao giờ nhận được hàng. Nhiều hợp đồng đang bị điều tra hoặc vướng vào kiện tụng quốc tế.
Financial Times chỉ ra 2 thương vụ điển hình khiến Ukraina tiền mất, tật mang.
Thương vụ thứ nhất là hợp đồng với công ty Mỹ OTL Imports. Công ty nhập khẩu đặc biệt Progress của Ukraina đã ký hợp đồng với OTL Imports, một doanh nghiệp nhỏ tại bang Arizona (Mỹ) do Tanner Cook, 28 tuổi, sáng lập.
Tháng 11.2022, Ukraina chuyển khoản trước 17,1 triệu euro (tương đương 35% giá trị hợp đồng) để mua pháo và súng cối mà Cook nói có thể lấy từ nhà sản xuất tại Serbia.
Nhưng hàng không được giao, và vụ việc nhanh chóng trở thành đối tượng điều tra hình sự bởi Cục Chống tham nhũng Ukraina (NABU).
Progress đã thắng kiện tại Tòa Trọng tài ở Vienna, được phán quyết nhận lại 21,3 triệu euro gồm khoản tạm ứng, phí pháp lý, lãi suất và tiền phạt.
Hiện Kiev đang cố gắng thực thi phán quyết này tại Mỹ.
Trong khi đó, theo điều tra của báo chí, Tanner Cook đã dùng hợp đồng này để mở rộng kinh doanh, tham dự các triển lãm quốc phòng quốc tế, và đăng tải một cuộc sống xa hoa trên mạng xã hội.
Thương vụ thứ hai là một hợp đồng khác có giá trị khủng được ký với công ty Regulus Global – một doanh nghiệp vũ khí do cựu nhân viên Merrill Lynch Will Somerindyke sáng lập năm 2012.
Cuối năm 2022, Regulus tiếp cận Spetstechnoexport – doanh nghiệp quốc phòng quốc doanh của Ukraina – đề nghị bán hàng chục nghìn quả đạn pháo 155 mm. Tổng giá trị hợp đồng có thể lên tới 1,7 tỉ USD, tùy vào khối lượng giao hàng thực tế.
Ukraina đã thanh toán trước 162,6 triệu USD, cùng khoản khác trị giá 16 triệu USD.
Tuy nhiên, Regulus không giao hàng, ngừng liên lạc từ tháng 9.2024, và bị Ukraina cáo buộc dùng tiền để “mua sắm tài sản mới”.
Spetstechnoexport đã đệ đơn kiện tại London, yêu cầu bồi thường 346 triệu USD, gồm tạm ứng, nợ gốc và tiền phạt.
Phía Regulus phủ nhận cáo buộc và cho rằng chính Ukraina mới là bên vi phạm hợp đồng, còn nợ lại 350 triệu USD.
Cuộc chiến tiêu hao quy mô lớn khiến Ukraina hiện là quốc gia chi tiêu quân sự theo tỉ lệ GDP cao nhất thế giới. Trong 2 năm liên tiếp, Ukraina đứng đầu danh sách quốc gia nhập khẩu vũ khí lớn nhất toàn cầu (theo Viện Nghiên cứu Hòa bình SIPRI).
Tuy nhiên, trong khi Kiev phải huy động từng đồng viện trợ và ngân sách để mua sắm quốc phòng, thì một phần lớn tài chính lại “bốc hơi” qua các hợp đồng thiếu kiểm soát, không minh bạch.
T.P