Trong khi Trung Quốc đang chật vật trong cuộc chiến thương mại thuế quan với Mỹ, một công ty ít tên tuổi của Úc đang vươn lên mạnh mẽ, đặt ra thách thức vị thế thống trị đất hiếm của Bắc Kinh.
Lynas Rare Earths, công ty khai khoáng có trụ sở tại Úc, vừa trở thành nhà sản xuất thương mại đầu tiên ngoài Trung Quốc tách chiết thành công nguyên tố đất hiếm nặng dysprosium tại nhà máy chế biến ở Kuantan (Malaysia).
Dysprosium là thành phần then chốt trong sản xuất nam châm hiệu suất cao cho xe điện, tua-bin gió, ổ cứng máy tính, cũng như ứng dụng trong lò phản ứng hạt nhân và y tế chuyên sâu.
Giám đốc điều hành Lynas, bà Amanda Lacaze, nhận định: “Việc sản xuất đất hiếm nặng đánh dấu một bước tiến quan trọng về khả năng phục hồi chuỗi cung ứng và mở ra lựa chọn thay thế ngoài Trung Quốc cho các khách hàng toàn cầu”.
Bà cho biết thêm, Lynas hiện là nhà cung cấp thương mại duy nhất trên thế giới cung ứng các sản phẩm đất hiếm nặng đã được tinh chế bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc.
“Lynas đang ở vị trí độc nhất để đóng góp vào và hưởng lợi từ các nỗ lực đa dạng hóa, tái cấu trúc chuỗi cung ứng, bao gồm cả các cơ hội cho việc tái định hình thị trường một cách lâu dài. Chúng tôi đang làm việc với các khách hàng tại Nhật Bản, Mỹ và châu Âu liên quan đến nguồn cung đất hiếm nặng”, bà Amanda cho biết thêm.
Theo thống kê, giá bán sản phẩm đất hiếm nặng từ Lynas được kỳ vọng sẽ ở mức cao hơn so với thị trường Trung Quốc, nhờ nhu cầu lớn từ các thị trường phương Tây. Giá trị vốn hóa của công ty hiện đã đạt 7,2 tỷ USD, trong khi các sản phẩm của họ từ lâu đã được sử dụng trong sản xuất điện thoại thông minh và thiết bị quốc phòng.
Trước những bất ổn trong chuỗi cung ứng và căng thẳng địa chính trị, Úc đang nổi lên như một điểm sáng thay thế Trung Quốc. Áp dụng chương trình “Future Made in Australia”, chính phủ nước này đang xúc tiến hàng loạt biện pháp hỗ trợ như lập kho dự trữ chiến lược, tín dụng thuế sản xuất và đẩy mạnh chế biến trong nước.
Đáng chú ý, Iluka Resources đã được chính phủ cấp 1,65 tỷ AUD để xây dựng nhà máy tinh luyện đất hiếm đầu tiên, dự kiến hoạt động vào năm 2026. Các dự án như Browns Range và nhà máy Malaysia của Lynas hiện cũng được coi là những mắt xích chiến lược trong mạng lưới chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu.
Tuy nhiên, vị trí của Úc không hoàn toàn dễ dàng. Với vai trò vừa là nhà cung cấp nguyên liệu cho Trung Quốc, vừa là đồng minh chiến lược của Mỹ, nước này phải “đi dây” khéo léo trên mặt trận ngoại giao.
“Nếu nghiêng quá về phía Mỹ, Úc có thể đối mặt với sự trả đũa từ Trung Quốc. Nhưng nếu thể hiện thân thiện quá mức với Trung Quốc, Washington cũng sẽ không hài lòng”, bà Marina Yue Zhang, phó giáo sư chuyên ngành công nghệ và đổi mới Đại học Công nghệ Sydney nhận định.
Khi nhu cầu đối với xe điện, năng lượng tái tạo và công nghệ quốc phòng tiếp tục tăng mạnh, các quốc gia và doanh nghiệp đang tăng tốc phát triển nguồn cung thay thế, cắt giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Điều này khiến cục diện ngành đất hiếm toàn cầu trong bước vào giai đoạn cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Song song, Trung Quốc cũng không “ngồi yên” khi chủ động tái cấu trúc ngành, hiện đại hóa công nghệ chế biến, và tăng cường kiểm soát đầu ra nhằm duy trì đòn bẩy kinh tế và chiến lược. Trận chiến giành ảnh hưởng trong ngành đất hiếm không chỉ đơn thuần là câu chuyện thương mại, mà đã trở thành phần quan trọng trong cuộc cạnh tranh địa chính trị toàn cầu.
Trung Quốc hiện đang duy trì vị thế gần như độc quyền trong ngành đất hiếm toàn cầu. Theo dữ liệu từ Tổ chức Địa chất Mỹ (USGS), trong năm 2024, Trung Quốc chiếm khoảng 62% sản lượng đất hiếm toàn cầu và gần 90% công suất chế biến toàn cầu.
Trong năm 2025, Trung Quốc tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành này. Phía Bắc Kinh liên tục ban hành các quy định mới nhằm củng cố kiểm soát đối với việc xuất khẩu đất hiếm, bao gồm cả yêu cầu về báo cáo sử dụng và phê duyệt đối với các thương vụ nhạy cảm. Điều này càng làm dấy lên lo ngại về tính an toàn của chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt tại các nước phương Tây.
Các “ông lớn” Trung Quốc như China Northern Rare Earth Group và China Minmetals Rare Earth vẫn đang không ngừng mở rộng hoạt động tinh luyện và tích cực mua lại cổ phần tại các mỏ đất hiếm ở châu Phi, Đông Nam Á và Nam Mỹ, củng cố tầm ảnh hưởng toàn cầu. Bắc Kinh cũng đầu tư mạnh vào công nghệ tái chế đất hiếm và công nghệ thay thế, trong nỗ lực duy trì vai trò chiến lược của mình trong lĩnh vực này.
T.P