Ngày 17/8/2025, Bộ Công Thương Việt Nam đã chính thức áp thuế chống bán phá giá đối với thép mạ nhập khẩu từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Quyết định này được ban hành theo Quyết định số 2310/QĐ-BCT, có hiệu lực từ ngày 14/8 và kéo dài trong 5 năm.
Mức thuế được áp dụng khá cao: lên tới 37,13% đối với thép mạ có xuất xứ Trung Quốc và 15,67% với thép từ Hàn Quốc. Trước đó, từ tháng 4, Bộ Công Thương đã áp dụng thuế tạm thời trong vòng 120 ngày, và sau quá trình điều tra thực tế, kết luận cuối cùng đã khẳng định có hành vi bán phá giá, gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước.
Đây là kết quả của đơn kiện do năm doanh nghiệp thép nội địa khởi xướng, trong đó có Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Phương Nam, Tôn Đông Á và liên doanh China Steel & Nippon Steel Việt Nam. Các doanh nghiệp này từ lâu đã phản ánh tình trạng thép giá rẻ ồ ạt từ Trung Quốc và Hàn Quốc tràn vào, bán thấp hơn giá thành sản xuất, tạo sức ép nặng nề lên thị phần và lợi nhuận của ngành thép trong nước. Trong bối cảnh thép mạ là vật liệu cơ bản của xây dựng và công nghiệp, sự suy yếu của ngành này không chỉ ảnh hưởng đến từng doanh nghiệp mà còn tác động dây chuyền đến nhiều lĩnh vực khác của nền kinh tế.
Xét về bản chất, quyết định áp thuế lần này là động thái tất yếu nhằm thiết lập lại sự công bằng trong cạnh tranh. Nếu không có biện pháp phòng vệ, ngành thép Việt Nam sẽ rơi vào tình trạng bất lợi, thậm chí mất dần năng lực sản xuất. Người tiêu dùng có thể đối diện với việc giá sản phẩm tăng nhẹ trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, lợi ích lớn hơn chính là sự bảo đảm cho một ngành công nghiệp nền tảng được duy trì và phát triển bền vững. Điều này quan trọng bởi nếu sản xuất trong nước bị triệt tiêu, Việt Nam sẽ càng phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, dễ rơi vào thế bị động về an ninh kinh tế.
Một điểm đáng chú ý là toàn bộ quy trình áp thuế được tiến hành theo đúng luật chơi quốc tế, phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Việc khởi xướng điều tra dựa trên đơn kiện, sau đó tiến hành khảo sát thực tế, đánh giá mối quan hệ nhân quả giữa bán phá giá và thiệt hại, rồi cuối cùng đưa ra kết luận công khai minh bạch cho thấy Việt Nam không hành xử tùy tiện. Trái lại, đây là minh chứng rõ ràng cho sự trưởng thành trong chính sách thương mại: Việt Nam biết sử dụng công cụ phòng vệ thương mại một cách hợp pháp, thay vì thụ động chịu ảnh hưởng như trước kia. Chỉ trong năm nay, ngoài thép mạ, Bộ Công Thương cũng đã áp thuế chống bán phá giá với thép cuộn cán nóng (HRC) nhập khẩu từ Trung Quốc, theo đơn kiện của Hòa Phát và Formosa. Liên tiếp hai vụ việc trong vòng vài tháng là tín hiệu cho thấy Việt Nam không còn ở thế bị động, mà đã chủ động định hình lại môi trường cạnh tranh.
Dĩ nhiên, việc áp thuế ở mức cao như vậy với hàng hóa Trung Quốc khó tránh khỏi những tác động nhất định đến quan hệ song phương. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, đồng thời cũng là nguồn cung nguyên vật liệu, trong đó thép chiếm tỷ trọng lớn. Một động thái áp thuế chống bán phá giá dễ bị nhìn nhận như tín hiệu căng thẳng thương mại. Tuy nhiên, cần thấy đây chỉ là một tranh chấp thương mại, mang tính kỹ thuật, chứ không phải đối đầu chính trị. Quyết định áp thuế cũng đồng thời áp dụng với Hàn Quốc – điều đó cho thấy tính công bằng và minh bạch trong xử lý. Thêm vào đó, chính việc tuân thủ quy trình WTO là “tấm lá chắn” giúp Việt Nam có cơ sở pháp lý vững chắc trước bất kỳ khiếu nại nào. Bắc Kinh có thể không hài lòng, nhưng khó có thể cáo buộc Việt Nam mang động cơ chính trị khi bằng chứng đã được công khai và minh chứng rõ ràng.
Điều quan trọng là Việt Nam vẫn duy trì quan hệ hợp tác sâu rộng với Trung Quốc ở nhiều lĩnh vực khác. Một quyết định áp thuế thương mại, nếu được xử lý đúng mực, sẽ không làm lung lay nền tảng quan hệ song phương. Trái lại, nó còn cho thấy Việt Nam biết sử dụng luật lệ quốc tế để cân bằng giữa mở cửa và bảo vệ lợi ích. Trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, không một quốc gia nào có thể chỉ mở cửa mà không dựng rào chắn phòng vệ. Bảo hộ có chừng mực, dựa trên luật pháp, là quyền chính đáng và cần thiết.
Nhìn tổng thể, việc áp thuế chống bán phá giá thép mạ từ Trung Quốc và Hàn Quốc là một bước đi hợp lý và cần thiết. Nó không chỉ bảo vệ ngành thép, mà còn thể hiện sự chủ động của Việt Nam trong việc sử dụng công cụ thương mại quốc tế. Đúng là quan hệ Việt – Trung luôn nhạy cảm, nhưng chính sự minh bạch và tuân thủ luật lệ quốc tế sẽ giúp hạn chế tối đa nguy cơ biến một tranh chấp thương mại thành một vấn đề chính trị.
T.V