Trung Quốc tăng tốc mua đậu nành từ Nam Mỹ thay vì Mỹ, khiến nông dân Mỹ mất hàng triệu tấn doanh số và đối mặt thiệt hại hàng tỷ USD.
Trung Quốc đẩy mạnh mua hàng từ Nam Mỹ
Hãng tin Reuters dẫn lời 3 thương nhân tiết lộ các nhà nhập khẩu Trung Quốc đã đặt mua ít nhất 10 chuyến hàng đậu nành từ Argentina, ngay sau khi chính phủ nước này quyết định bãi bỏ thuế xuất khẩu ngũ cốc trước đó 1 ngày.
1 trong 3 nguồn tin này cho biết số lượng thực tế có thể lên tới 15 chuyến, với các lô hàng cỡ Panamax (65.000 tấn/chuyến) dự kiến giao trong tháng 11.
Động thái này được xem là cú hích lớn cho nông sản Nam Mỹ, đồng thời là một đòn giáng mạnh vào nông dân Mỹ – vốn đang phụ thuộc lớn vào thị trường Trung Quốc. Chính sách tạm thời về thuế đã giúp đậu nành Argentina cạnh tranh hơn, thúc đẩy thương nhân nhanh chóng chốt đơn hàng để bổ sung kho dự trữ quý IV của Trung Quốc. Đây vốn là giai đoạn nguồn cung từ Mỹ chiếm ưu thế, nhưng nay đang bị lu mờ bởi chiến tranh thương mại Washington – Bắc Kinh.
Theo các thương nhân tại châu Á, Trung Quốc đã đặt mua khoảng 7,4 triệu tấn đậu nành, chủ yếu từ Nam Mỹ, cho tháng 10, đáp ứng tới 95% nhu cầu. Ngoài ra, nước này cũng đã ký thêm khoảng 1 triệu tấn cho tháng 11, tương đương 15% nhu cầu. Trong khi đó, vào cùng kỳ những năm trước, Trung Quốc thường mua 12 – 13 triệu tấn từ Mỹ cho giai đoạn giao hàng tháng 9 – 11.
Thống kê hải quan công bố cuối tuần qua cho thấy, trong tháng 8 Trung Quốc nhập hơn 12,2 triệu tấn đậu nành – mức cao thứ hai trong lịch sử, chỉ sau kỷ lục 13,9 triệu tấn hồi tháng 5.
Trong đó, Brazil cung cấp 10,49 triệu tấn, chiếm hơn 85% tổng nhập khẩu và tăng 2,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là tháng thứ 4 liên tiếp lượng nhập khẩu của Trung Quốc đạt mức kỷ lục, phản ánh xu hướng các doanh nghiệp nước này đẩy mạnh dự trữ trước rủi ro gián đoạn nguồn cung quý IV do căng thẳng thương mại kéo dài.
Trong 8 tháng qua, Trung Quốc nhập tổng cộng 72,9 triệu tấn đậu nành, tăng 4,7% so với cùng kỳ 2024. Nguồn cung chủ yếu vẫn đến từ Brazil (42,26 triệu tấn), trong khi Mỹ chỉ đạt 16,57 triệu tấn. So với mức 41% nhập khẩu từ Mỹ năm 2016, tỷ trọng năm 2024 đã giảm xuống còn 20%.
Nông dân Mỹ chịu thiệt hại nặng nề
Trái ngược với Nam Mỹ, nông dân Mỹ đang đối mặt tình thế khó khăn chưa từng có. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa mua bất kỳ lô hàng nào từ vụ thu hoạch mùa thu năm nay của Mỹ. Điều này xảy ra ngay sau cuộc điện đàm ngày 19/9 giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump, khi cả hai nhà lãnh đạo không đưa ra thông tin mới nào liên quan đến nông nghiệp.
Sự im lặng này đã góp phần khiến giá đậu nành tương lai tại Chicago tiếp tục rơi xuống mức thấp nhất trong vòng 5 năm. Hiện tại, dù đậu nành Mỹ rẻ hơn khoảng 80 – 90 cent/bushel (1 bushel = 27,2 kg) so với hàng Brazil cho lô giao tháng 9 – 10, song mức thuế 23% Bắc Kinh áp lên đã khiến chi phí đội thêm tới 2 USD/bushel, làm hàng Mỹ mất lợi thế cạnh tranh.
Một thương nhân tại Singapore thẳng thắn: “Nếu nhìn vào tình hình hiện tại, có thể thấy nguồn cung chủ yếu của Trung Quốc vẫn sẽ là từ Nam Mỹ cho đến hết năm nay”.
Theo ông Dan Basse, Chủ tịch công ty tư vấn AgResource Co tại Chicago, nếu Trung Quốc tiếp tục đứng ngoài thị trường Mỹ đến giữa tháng 11, nông dân Mỹ có thể mất tới 14 – 16 triệu tấn doanh số. Đây là thiệt hại tương đương hàng tỷ USD chỉ trong vài tháng cao điểm.
Trong báo cáo trước đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo xuất khẩu đậu nành niên vụ 2025/26 đạt 46,4 triệu tấn, giảm so với mức 51,02 triệu tấn của năm trước. Tuy nhiên, với bối cảnh hiện nay, USDA được dự báo sẽ phải cắt giảm dự báo này trong báo cáo Cung – Cầu Nông sản Thế giới (WASDE) công bố ngày 26/9, và khả năng còn tiếp tục điều chỉnh nếu chiến tranh thương mại chưa được giải quyết.
Trong khi đó, một báo cáo của bộ phận quản lý tài sản China International Capital Corporation cảnh báo: “Nếu Mỹ và Trung Quốc không đạt được thỏa thuận thương mại trong quý IV năm nay, nguồn cung đậu nành nhập khẩu có thể đối mặt với thách thức lớn trong quý I năm sau”.
Các hiệp hội nông nghiệp Mỹ liên tục kêu gọi chính phủ sớm đạt thỏa thuận với Trung Quốc, bởi thuế trả đũa của Bắc Kinh đã khiến đậu nành Mỹ gần như mất chỗ đứng tại thị trường này. Thực tế, năm 2024 đậu nành Mỹ chỉ chiếm 21% tổng nhập khẩu của Trung Quốc, giảm mạnh so với mức 34% năm 2017 – thời điểm trước khi cuộc chiến thương mại bùng nổ.
T.P