Hà Lan vừa tuyên bố tiếp quản quyền kiểm soát một công ty chip có vốn Trung Quốc đặt tại nước này. Vụ việc gây chấn động ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.
Chính phủ Hà Lan vừa tuyên bố tiếp quản quyền kiểm soát một công ty sản xuất chip có vốn Trung Quốc đặt tại nước này, sau áp lực mạnh mẽ từ phía Washington. Động thái này không chỉ làm chấn động ngành công nghiệp bán dẫn, mà còn cho thấy cách các quốc gia châu Âu bị cuốn vào cuộc đối đầu công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc.
Công ty bị ảnh hưởng là Nexperia, có trụ sở tại thành phố Nijmegen, chuyên sản xuất các dòng chip tầm trung cho điện tử tiêu dùng, ô tô và thiết bị công nghiệp. Nexperia hiện vận hành nhà máy tại Đức và Anh, và là công ty con 100% của tập đoàn Wingtech, một doanh nghiệp Trung Quốc có phần vốn nhà nước.
Bước đi chưa từng có tiền lệ
Theo thông báo ngày Chủ nhật, chính phủ Hà Lan đã chính thức nắm quyền kiểm soát hoạt động của Nexperia. Ngay sau đó, giám đốc điều hành kiêm cổ đông chính của công ty – ông Trương Học Chính – bị đình chỉ chức vụ theo lệnh tòa án.
Một tài liệu tòa án công bố hôm thứ Ba tiết lộ: các quan chức Mỹ đã gửi cảnh báo tới chính phủ Hà Lan, rằng nếu Nexperia muốn được miễn trừ khỏi danh sách đen các thực thể gây nguy hại cho an ninh quốc gia Mỹ, thì ông Trương phải rời vị trí lãnh đạo.
Các công ty nằm trong “Entity List” của Mỹ sẽ phải đối mặt với hàng loạt hạn chế về xuất khẩu và tiếp cận công nghệ Mỹ.
Bước đi này của Amsterdam diễn ra trong bối cảnh căng thẳng Mỹ – Trung leo thang, đặc biệt sau khi Washington mở rộng kiểm soát xuất khẩu vào cuối tháng 9. Bộ Thương mại Mỹ đã thay đổi quy tắc “50%”, quy định rằng mọi công ty con sở hữu từ 50% trở lên bởi một doanh nghiệp trong danh sách đen cũng sẽ chịu cùng hạn chế như công ty mẹ.
Điều này tác động trực tiếp đến Nexperia, bởi công ty này thuộc sở hữu hoàn toàn của Wingtech, tập đoàn Trung Quốc đã bị liệt vào danh sách đen từ cuối năm ngoái.
Phản ứng trước việc Washington mở rộng lệnh cấm, Trung Quốc đã tăng cường kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu chiến lược cho sản xuất chip, pin và thiết bị quốc phòng. Động thái này khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế bổ sung ở mức kỷ lục đối với hàng hóa Trung Quốc.
Trong một cuộc họp giữa Bộ Ngoại giao Hà Lan và Cục An ninh & Không phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt của Mỹ vào tháng 6, biên bản cuộc họp được tiết lộ cho thấy quan điểm rõ ràng từ phía Washington: “Việc giám đốc điều hành vẫn là người Trung Quốc là vấn đề nghiêm trọng. Gần như chắc chắn ông ta sẽ phải bị thay thế nếu công ty muốn được miễn trừ khỏi danh sách thực thể”.
Bộ Kinh tế Hà Lan khi đó cũng đã thông báo trước cho Nexperia rằng Mỹ có thể thi hành quy tắc 50% – ngầm báo hiệu tình huống xấu có thể xảy ra.
Khi được CNN hỏi liệu quyết định của chính phủ có chịu sức ép từ Mỹ hay không, Nexperia dẫn lại tuyên bố của chính phủ Hà Lan rằng hoạt động của công ty tại châu Âu đã bị “tổn hại ở mức không thể chấp nhận”, ảnh hưởng đến nguồn cung chip thiết yếu cho ngành công nghiệp châu Âu.
Ông Hannes van Raemdonck, người đứng đầu bộ phận vận động và liên minh của Nexperia, khẳng định: “Điều quan trọng là phải nhấn mạnh rằng đây không phải là hành động chống lại Trung Quốc hay công dân Trung Quốc”.
Bộ Kinh tế Hà Lan trước đó cũng nói rằng việc tiếp quản Nexperia là “biện pháp đặc biệt nghiêm trọng”, nhằm ngăn chặn nguy cơ nguồn cung chip bị gián đoạn trong tình huống khẩn cấp.
Theo quyết định công bố ngày thứ Ba, chính phủ Hà Lan sẽ giám sát Nexperia trong vòng một năm, trong đó công ty không được phép di dời tài sản hoặc đưa ra quyết định kinh doanh quan trọng nếu chưa có sự chấp thuận của chính phủ.
Công ty sản xuất chip giữa hai “làn đạn”
Nexperia cho biết họ tin tưởng có thể tìm ra giải pháp phù hợp trong bối cảnh lệnh kiểm soát xuất khẩu của Mỹ đang siết chặt. Tuy nhiên, phía Trung Quốc lại khiến tình hình thêm phức tạp: đầu tháng 10, Bắc Kinh ban hành lệnh cấm xuất khẩu một số linh kiện do Nexperia sản xuất tại Trung Quốc, khiến công ty lâm vào thế khó.
Nexperia cho biết họ đang tích cực làm việc với chính quyền Trung Quốc để được miễn trừ khỏi lệnh cấm này.
Công ty mẹ Wingtech khẳng định sẽ “không bao giờ khuất phục trước áp lực chính trị từ bên ngoài”, đồng thời phản đối sự đối xử mang tính phân biệt. Tập đoàn cho biết đã khởi động các biện pháp pháp lý và ngoại giao để yêu cầu Hà Lan hủy bỏ quyết định tiếp quản.
“Quyết định của chính phủ Hà Lan đóng băng hoạt động toàn cầu của Nexperia với lý do mơ hồ về ‘an ninh quốc gia’ là hành động can thiệp quá mức, dựa trên định kiến địa chính trị hơn là đánh giá rủi ro thực tế”, Wingtech nhấn mạnh trong thông cáo ngày thứ Hai.
Khi được hỏi về việc Trung Quốc có thực sự áp đặt lệnh cấm xuất khẩu với Nexperia hay không, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiện không xác nhận trực tiếp, nhưng nhấn mạnh: “Chúng tôi kêu gọi các quốc gia liên quan tuân thủ nghiêm túc các nguyên tắc thị trường, không chính trị hóa các vấn đề kinh tế và thương mại”.
Ông khẳng định Bắc Kinh “kiên quyết bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.
Cùng ngày, tờ Global Times – cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc – đăng xã luận lên án mạnh mẽ quyết định của Amsterdam, gọi đó là “hành động săn mồi” và là “sự quấy rối nghiêm trọng đối với một doanh nghiệp thuộc sở hữu Trung Quốc”.
Vụ việc Nexperia cho thấy cuộc chiến chip giữa Mỹ và Trung Quốc đang lan rộng ra châu Âu, kéo theo nhiều quốc gia vào thế tiến thoái lưỡng nan.
Hà Lan – quốc gia có vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng chip toàn cầu, đặc biệt thông qua hãng ASML – từ lâu đã chịu áp lực từ Mỹ trong việc hạn chế xuất khẩu công nghệ sản xuất chip sang Trung Quốc.
Giờ đây, việc “quốc hữu hóa” Nexperia cho thấy Amsterdam đang dần dịch chuyển sang lập trường an ninh – chính trị thay vì thuần túy kinh tế, trong khi Bắc Kinh coi đây là biểu hiện rõ ràng của “sự liên minh chống Trung Quốc” do Washington dẫn đầu.
Dù chính phủ Hà Lan khẳng định hành động của mình chỉ nhằm “bảo đảm chuỗi cung ứng châu Âu”, nhưng giới phân tích nhận định rằng hệ quả lâu dài có thể là sự chia rẽ sâu sắc hơn trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, vốn đã chịu sức ép khổng lồ từ cạnh tranh công nghệ và địa chính trị.
Vụ việc giữa Hà Lan, Mỹ và Trung Quốc xoay quanh một công ty sản xuất chip quy mô trung bình lại phản chiếu toàn cảnh cuộc đối đầu công nghệ toàn cầu.
Từ câu chuyện một CEO bị buộc phải rời ghế, đến một quốc gia châu Âu bị kéo vào vòng xoáy của hai siêu cường, thế giới đang chứng kiến cách công nghệ trở thành chiến trường địa chính trị mới – nơi mà chip không chỉ là con chip, mà là biểu tượng của quyền lực và ảnh hưởng quốc gia.
Và giữa những “làn đạn” chính trị ấy, các doanh nghiệp như Nexperia trở thành nạn nhân điển hình của kỷ nguyên công nghệ bị chia rẽ, nơi mọi quyết định kinh tế đều mang dấu ấn của địa chính trị toàn cầu.
T.P