Ngay từ thập niên bảy mươi của thế kỷ XX Mỹ đã chủ động tìm mọi cách, để bình thường hoá quan hệ với Trung Quốc. Năm 1972 Tổng thống Mỹ đã phải đích thân sang thăm Trung Quốc mở đầu cho mối quan hệ Mỹ – Trung.
Quan hệ với Trung Quốc, Mỹ đạt được hai mục tiêu là: Hạn chế việc Trung Quốc ủng hộ cuộc kháng chiến của Việt Nam dân chủ cộng hoà và chia rẽ hai nước xã hội chủ nghĩa lớn Trung – Xô. Còn Trung Quốc cũng nhún nhường để Mỹ ủng hộ Trung Quốc trong quan hệ với các đồng minh, trở thành thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, giúp Trung Quốc phát triển kinh tế!
Từ 1972 đến đầu thế kỷ XXI, quan hệ Mỹ – Trung là quan hệ lợi dụng lẫn nhau và đôi bên cùng có lợi. Mỹ đạt được mục đích lớn nhất là làm cho Liên Xô và phe xã hội chủ nghĩa tan rã, Trung Quốc đạt được mục tiêu trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và uy tín chính trị trên trường quốc tế ngày càng cao.
Nhưng cũng chính vì thế từ hơn một thập kỷ nay mâu thuẫn Mỹ – Trung ngày càng gia tăng. Mỹ phải tìm mọi cách để cản trở sự phát triển của Trung Quốc. Còn Trung Quốc đã không còn phải e ngại Mỹ mà sẵn sàng cạnh tranh vị trí số một thế giới.
Khi cuộc chiến Nga – Ukraine bùng nổ vị thế của Trung Quốc càng được gia tăng. Trung Quốc phớt lờ đề nghị của Mỹ lên án chiến dích quân sự của Nga ở Ukraine, không ủng hộ Mỹ trừng phạt Nga mà còn giúp Nga thoát khỏi đòn trừng phạt kinh tế của Mỹ và EU.
Suốt hai năm qua Mỹ tìm mọi cách để xoa dịu căng thẳng giữa hai siêu cường. Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc từ chối các cuộc điệm đàm của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ.
Không chỉ Nga mà nhiều nước chấp nhận thanh toán bằng đồng Nhân dân tệ trong quan hệ thương mại. Nhóm các nền kinh tế mới nổi gần Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Brazil và Nam Phi đã thống nhất về một loại tiền thay thế đồng USD.
Không phải quan chức Trung Quốc đến Mỹ mà các quan chức Mỹ buộc phải đến Bắc Kinh để đàm phán với đề nghị rằng “Thế giới đủ lớn để cả hai nước chúng ta cùng phát triển”.
Tháng trước (6/2023) Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đến Bắc Kinh, tháng này (7/2023) Bộ trưởng tài chính Mỹ Janet Yellen lại đến Bắc Kinh với tuyên bố nhằm “giảm nguy cơ hiểu lầm và mở đường cho sự hợp tác trong các lĩnh vực”. Tại cuộc họp báo sau 4 ngày thăm Trung Quốc là Yellen tuyên bố: “Mỹ và Trung Quốc có những bất đồng đáng kể” nhưng “Washington không tìm cách tách mình khỏi nền kinh tế Trung Quốc”.
Rõ ràng Mỹ liên tục phải xuống thang trước một Trung Quốc đang trỗi dậy.
H.L