Đường lối đối ngoại nhất quán của Việt Nam là:“Sẵn sàng làm bạn, đối tác tin cậy, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế”. Trong một thế giới đầy biến động, cạnh tranh chiến lược và nhiều sự lựa chọn, Việt Nam không chọn bên mà chọn chính nghĩa, sự công bằng, công lý và lẽ phải trên cơ sở các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc.
Bản sắc “Ngoại giao cây tre” của Hà Nội tưởng đã rõ ràng, dứt khoát, kiên định, thế nhưng có những thời điểm vẫn bị hiểu không đúng, thậm chí bị xuyên tạc. Hôm 14/12 chính quyền Đài Bắc đã lên án “Tuyên bố chung Việt Nam – Trung Quốc”. Bản Tuyên bố được đưa ra trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Việt Nam.
Đài Bắc đã kêu gọi Hà Nội “không chiều theo những lời lẽ ác ý của Trung Quốc, nhằm làm giảm chủ quyền của Đài Loan”.
Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Đài Loan còn nhấn mạnh: “Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan) là một quốc gia độc lập, có chủ quyền và cả Đài Loan lẫn Trung Quốc đều không phụ thuộc vào nhau. Đây là sự thật được quốc tế công nhận và là hiện trạng. Những câu chuyện xuyên tạc về tình trạng chủ quyền của Đài Loan không thể thay đổi sự thật hay làm thay đổi hiện trạng này”.
Trước đó, hôm 13/12, kết thúc chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc, hai bên đã đưa ra “Tuyên bố chung Việt Nam – Trung Quốc”. Tuyên bố nêu rõ: “Phía Việt Nam tái khẳng định kiên định thực hiện chính sách ‘một Trung Quốc’, công nhận Đài Loan là một phần không thể tách rời của lãnh thổ Trung Quốc, kiên quyết phản đối hành động chia rẽ ‘Đài Loan độc lập’ dưới mọi hình thức”.
Tuyên bố này gặp phải phản ứng từ Đài Bắc. Bộ Ngoại giao Đài Loan cho rằng, Tuyên bố chung này đã “xuyên tạc” và “sai lệch nghiêm trọng so với thực tế”; Bắc Kinh đã truyền bá những luận điệu sai lệch trong cộng đồng quốc tế nhằm tìm cách hạ thấp chủ quyền của Đài Loan.
Tuy phản đối một phần trong Tuyên bố chung nhưng chính quyền Đài Bắc không muốn làm mất lòng Hà Nội, khẳng định Việt Nam là một “đối tác hợp tác quan trọng” và là một phần của Chính sách hướng Nam mới của Đài Loan. Hằng năm, một số lượng rất lớn dân nhập cư và sinh viên từ Việt Nam đã đến Đài Loan. Không chỉ có thế, Đài Loan là nhà đầu tư lớn thứ tư và là điểm đến hàng đầu của lao động Việt Nam.
Mũi tên mà chính quyền của bà Thái Anh Văn nhắm đến là Bắc Kinh. Thái độ chỉ trích nặng nề, Đài Bắc kêu gọi Hà Nội “không chiều theo những lời lẽ ác ý của Trung Quốc nhằm làm giảm chủ quyền của Đài Loan và làm tổn thương tình cảm của người dân Đài Loan”. Đồng thời, Đài Bắc khuyến nghị Việt Nam có “thái độ thực tế và cởi mở” để tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc hơn các trao đổi kinh tế và thương mại lâu dài, cùng có lợi.
Thật ra Hà Nội luôn tôn trọng đường lối, chính sách đối ngoại của các quốc gia, vùng lãnh thổ. Là thành viên khối các nước Đông Nam Á (ASEAN), thành viên Liên hợp quốc, Việt Nam tôn trọng, tuân thủ các nghị quyết, cam kết của các tổ chức đa phương. Tại các kỳ họp thượng đỉnh trong thời gian gần đây, ASEAN bày tỏ lo ngại trước những diễn biến phức tạp, căng thẳng, khó lường trong khu vực. Các quốc gia thành viên đều cho rằng, cần hết sức kiềm chế, tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình, ảnh hưởng bất lợi tới môi trường hòa bình.
Các nước ASEAN cũng khẳng định ủng hộ chính sách “một Trung Quốc”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á.
Ngay cả với Mỹ, một cường quốc vừa nâng cấp quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện với Việt Nam hồi tháng 10/2023, Hà Nội cũng bày tỏ thái độ tôn trọng thể chế chính trị của các quốc gia, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm của Việt Nam, triển khai hiệu quả quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vì lợi ích của cả hai bên, cũng như đóng góp cho khu vực và thế giới.
Đối với Trung Quốc, mặc dù căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung vẫn chưa hạ nhiệt, nhưng Wasington luôn khẳng định: “Chính sách ‘một Trung Quốc” của Mỹ không thay đổi”. Có điều Tổng thống Mỹ Joe Biden khi trả lời phỏng vấn báo chí thường nói lấp lửng: sẵn sàng bảo vệ Đài Loan nếu hòn đảo bị tấn công (!). Dù cam kết tôn trọng nguyên tắc một Trung Quốc’ nhưng Mỹ vẫn tiếp tục duy trì quan hệ với Đài Loan và cung cấp cho hòn đảo các loại khí tài hiện đại.
Như vậy, đường lối, quan điểm của Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới nói chung, Đài Loan nói riêng, là rõ ràng, nhất quán. Trong điều kiện hiện nay, không liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống nước khác không phải là tự trói buộc mình. Ngược lại, còn có tác dụng “cởi trói” trong tư duy và hành động, để có thể suy nghĩ và hành động một cách độc lập, sáng tạo và không bị chi phối, áp đặt bởi yếu tố bên ngoài. Đồng thời, nó cũng không gây ra những nguy cơ tiềm ẩn, nhất là trong chính sách bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.
Hà Nội mong muốn luôn luôn là “đối tác hợp tác quan trọng” của Đài Loan, tăng cường giao lưu, cùng chia sẻ, cùng phát triển vì lợi ích chung.
H.Đ