Cộng hòa Hồi giáo Iran, nước có mối thù hằn lâu đời với Israel, tuyên bố đã sẵn sàng để trả thù cho vụ tấn công vào Đại sứ quán Iran ở Syria mà nước này cáo buộc do Tel Aviv thực hiện.
Trung Đông liệu có bước vào một cuộc xung đột mới hay không giờ phải chờ quyết định của Iran.
Kịch bản Iran tấn công trực tiếp Israel
Năm 2020, Qasem Soleimani – tư lệnh Lực lượng Quds – bị Mỹ sử dụng máy bay không người lái ám sát ngay tại thủ đô Baghdad (Iraq). Tehran phản ứng dữ dội, sử dụng tên lửa tập kích vào các căn cứ có lính Mỹ tại Iraq để trả thù. Tháng 4-2024, khi chuẩn tướng Mohammad Reza Zahedi cũng thuộc Lực lượng Quds cùng sáu người khác thiệt mạng trong vụ không kích ở Syria, nhiều người cũng nghĩ ngay đến kịch bản Iran sẽ phản ứng tương tự vụ việc năm 2020.
Người ta có cơ sở để nghĩ như vậy khi truyền hình Iran công bố các loại tên lửa có thể nhắm tới Israel. Tang lễ và những khẩu hiệu báo thù cũng được phát đi ra rả từ Iran suốt một tuần qua về những hậu quả nghiêm trọng mà Israel sẽ phải đối mặt. Đồng thời, phản ứng của các nước như Mỹ và Israel, tình hình căng thẳng giữa Iran và Israel, phương Tây sau khi xung đột Israel – Hamas bùng nổ càng khiến người ta có cảm giác Iran sẽ “chơi lớn” trong lần này.
Theo Đài CNN, Mỹ đang trong tình trạng cảnh giác cao độ và tích cực chuẩn bị cho một cuộc tấn công “đáng kể” có thể xảy ra ngay trong tuần này bởi Iran, nhằm vào các địa điểm của Israel hoặc Mỹ ở Trung Đông.
Cũng theo đài này, các quan chức cấp cao của Mỹ vẫn đang tin rằng cuộc tấn công của Iran là “không thể tránh khỏi” – một quan điểm được những người đồng cấp Israel chia sẻ. Tuy nhiên tính đến ngày 5-4, hai chính phủ vẫn chưa biết Iran dự định tấn công khi nào và như thế nào.
Trong số các kịch bản, theo CNN, có cả việc Tehran quyết định tấn công trực tiếp vào lãnh thổ Israel để báo thù. Nếu điều này xảy ra, Iran gần như chắc chắn sẽ châm ngòi cho một cuộc xung đột rộng lớn hơn tại Trung Đông. Đây sẽ là kịch bản xấu nhất và tồi tệ nhất mà Mỹ luôn tìm cách tránh suốt thời gian qua.
Hai quan chức Iran được tờ New York Times (Mỹ) dẫn lời hôm 5-4 cho biết Iran đã quyết định tấn công trực tiếp vào Israel để tăng tính răn đe. Đài CBS News thì đưa tin rằng Mỹ đã thu thập thông tin tình báo cho thấy Iran đang lên kế hoạch cho cuộc tấn công có sự tham gia của một loạt máy bay không người lái Shahed và tên lửa hành trình.
Vậy có khả năng Iran chấp nhận làm như vậy không? Về lý thuyết là có thể, xét tới bầu không khí thù địch giữa Tehran và Tel Aviv. Nhưng về nhiều mặt khác, Iran mất nhiều hơn được. Trong đó có những hậu quả tiềm tàng từ một cuộc chiến lớn hơn ở Trung Đông mà ngay cả Tehran cũng chưa lường trước được.
Các tuyên bố từ Iran là rất đáng cân nhắc, song cũng phải đặt trong bối cảnh giới chức nước này cần thể hiện sự cứng rắn để người dân trong nước nhận thấy trước các hành động tổn hại quốc gia của họ.
Lựa chọn đáp trả tương xứng
Nếu dựa trên lý lẽ trụ sở một cơ quan đại diện ngoại giao là bất khả xâm phạm hay “khu vực nước khác có chủ quyền” như cách dùng từ của Hãng tin Reuters, Iran có thể đáp trả bằng việc tấn công trực tiếp vào Israel. Tuy nhiên, hành động này vẫn sẽ bị cho là trả đũa không tương xứng và tiềm ẩn nhiều hệ lụy.
Giữa lúc đó, tuyên bố ngày 7-4 của ông Yahya Rahim Safavi, cố vấn cấp cao của lãnh tụ Iran Ali Khamenei, đã gây chú ý và khiến người ta tin đây mới là quyết định thực sự của Iran. Trong đó, ông Yahya Rahim Safavi cảnh báo “tất cả đại sứ quán Israel đều không còn an toàn” sau vụ tấn công vào Đại sứ quán Iran ở Syria.
Nói một cách khác, để được xem là tương xứng khi trả đũa, Tehran có thể sẽ nhắm vào một đại sứ quán của Israel ở nước ngoài. Vấn đề là Iran sẽ “chọn” nước nào thì chưa ai rõ. Trong vụ tướng Soleimani bị Mỹ ám sát năm 2020, Tehran nhắm vào Iraq, nước láng giềng của mình và có một số căn cứ quân sự có lính Mỹ.
Nhưng lần này Iran sẽ không thể chọn tấn công vào đại sứ quán Israel tại Iraq, bởi Tel Aviv không có cơ quan đại diện ngoại giao nào ở nước này. Yemen hay Lebanon, nơi có các lực lượng Houthi và Hezbollah được cho là do Iran hậu thuẫn, cũng không nằm trong danh sách những nước có đại sứ quán Israel, theo trang web của Bộ Ngoại giao nước này.
Trong khu vực Trung Đông, nước gần Iran nhất và có đại sứ quán Israel chỉ có duy nhất Jordan – nơi vào tháng 1 vừa qua xảy ra một vụ tấn công bằng máy bay không người lái khiến hơn 30 binh sĩ Mỹ đang đồn trú thương vong. Trong vụ việc đó, Iran phủ nhận mọi cáo buộc và cho rằng đây có thể là hệ quả của các hoạt động quân sự của Mỹ tại khu vực.
Do đó, không loại trừ khả năng sẽ có một hành động trả đũa theo kiểu “ném đá giấu tay”, khi Iran tranh thủ các lực lượng được nước này hậu thuẫn trong khu vực. Nhưng Iran sẽ phải cân nhắc kỹ đến phản ứng của nước cơ sở ngoại giao của Israel hoặc căn cứ của Mỹ, nếu không muốn có thêm kẻ thù. Đó có thể là lý do cho đến nay vẫn chưa có động thái trả đũa nào từ Iran.
T.P