Trung Quốc đã nhanh chóng vươn lên trở thành một trong những siêu cường công nghệ hàng đầu thế giới trong vòng hai thập kỷ qua. Bên cạnh những chính sách của chính phủ, sự đóng góp to lớn của những “đế chế” công nghệ lớn cùng những doanh nhân đứng đầu đã định hình nên bức tranh công nghệ hiện đại của quốc gia này.
Lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc đã chứng kiến sự tăng trưởng to lớn trong vài thập kỷ qua, chuyển từ trọng tâm truyền thống là trung tâm sản xuất và lắp ráp sang vai trò là người dẫn đầu trong bối cảnh công nghệ đổi mới toàn cầu.
Nhiều yếu tố bao gồm các chính sách thuận lợi của chính phủ, đầu tư tư nhân chiến lược và sự trỗi dậy của những gã khổng lồ công nghệ nổi tiếng đã góp phần cho sự phát triển bùng nổ này.
Ở một góc độ nào đó, không ngoa khi nói sự phát triển của công nghệ Trung Quốc gắn liền với tầm nhìn và nỗ lực không ngừng của các doanh nhân và doanh nghiệp hàng đầu.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghệ 4.0, các doanh nhân như Jack Ma, Ren Zhengfei, Pony Ma và Lei Jun đã dẫn dắt các công ty của họ không chỉ cạnh tranh trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Họ đã không ngừng đổi mới sáng tạo, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, và xây dựng các hệ sinh thái công nghệ đa dạng, từ thương mại điện tử, viễn thông đến ứng dụng di động.
Những đóng góp này thúc đẩy sự chuyển mình của toàn bộ ngành công nghiệp công nghệ Trung Quốc.
Jack Ma và Alibaba
Jack Ma, người sáng lập Alibaba, đã có một tầm nhìn cách mạng cho ngành thương mại điện tử tại Trung Quốc khi ông thành lập công ty vào năm 1999. Với mục tiêu kết nối doanh nghiệp nhỏ và vừa với khách hàng toàn cầu, Alibaba đã nhanh chóng trở thành một nền tảng thương mại điện tử hàng đầu, đóng góp đáng kể vào sự phát triển công nghệ của Trung Quốc.
Đến năm 2020, doanh thu của Alibaba đạt khoảng 109 tỷ USD, phản ánh sức mạnh và sự ảnh hưởng của nền tảng này trong ngành công nghệ. Ông Ma đã giới thiệu các mô hình kinh doanh mới như “B2C” (doanh nghiệp đến người tiêu dùng) thông qua Tmall và “C2C” (người tiêu dùng đến người tiêu dùng) qua Taobao. Những mô hình này không chỉ giúp Alibaba phát triển mà còn tạo điều kiện cho hàng triệu doanh nghiệp nhỏ khác tham gia vào thị trường trực tuyến, từ đó thúc đẩy nền kinh tế số tại Trung Quốc.
Alibaba cũng đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ logistics và thanh toán điện tử. Nền tảng thanh toán Alipay đã cách mạng hóa cách thức người tiêu dùng và doanh nghiệp giao dịch, với hơn 1 tỷ người dùng tính đến năm 2022. Sự phát triển của Alipay đã giúp thúc đẩy kinh tế số, nâng cao trải nghiệm người dùng và tăng tính tiện lợi trong giao dịch hàng ngày.
Không dừng lại ở đó, Jack Ma đã xây dựng một hệ sinh thái xung quanh Alipay, bao gồm dịch vụ cho vay, bảo hiểm và đầu tư, tạo ra một nền tảng tài chính toàn diện cho người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Ngoài ra, Jack Ma còn nhìn thấy tầm quan trọng của logistics trong việc tối ưu hóa trải nghiệm người tiêu dùng. Với sự ra đời của Cainiao Network, Alibaba đã thiết lập một mạng lưới logistics thông minh, giúp giảm thời gian giao hàng và nâng cao hiệu quả, từ đó tăng cường sự hài lòng của khách hàng.
Trong lĩnh vực công nghệ cao, Alibaba không ngừng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển trí tuệ nhân tạo và dịch vụ điện toán đám mây. Alibaba Cloud đã trở thành một trong những nhà cung cấp hàng đầu thế giới, cung cấp nền tảng hỗ trợ cho doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Jack Ma còn thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp thông qua các quỹ hỗ trợ và chương trình đào tạo, góp phần hình thành một thế hệ doanh nhân mới với những ý tưởng mới mẻ và “dám nghĩ dám làm”. Tất cả những đóng góp này đã không chỉ giúp Alibaba phát triển mạnh mẽ mà còn biến Trung Quốc thành một trung tâm công nghệ hàng đầu nhờ khả năng sáng tạo và đổi mới.
Ren Zhengfei và Huawei
Nếu như Jack Ma và Alibaba đã tạo ra một “cuộc cách mạng” về thương mại điện tử tại Trung Quốc, thì Ren Zhengfei, người sáng lập Huawei, nhận thức rõ về tầm nhìn toàn cầu và chiến lược mở rộng, nâng cao vị thế công nghệ của Trung Quốc trên trường quốc tế.
Từ khi thành lập, Huawei đã đặt mục tiêu vươn ra toàn cầu, không chỉ tập trung vào thị trường Trung Quốc. Điều này thể hiện rõ qua việc công ty đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển. Chỉ trong năm 2020, Huawei đã dành khoảng 22,4 tỷ USD cho R&D, tương đương 15% doanh thu, cho thấy cam kết của họ đối với đổi mới và công nghệ. Những khoản đầu tư này đã dẫn đến việc phát triển những sản phẩm và giải pháp tiên tiến, như công nghệ 5G.
Trước khi bị Mỹ đưa vào danh sách đen vào năm 2019, Huawei đã trở thành nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất các thiết bị mạng và hạ tầng viễn thông. Công ty chiếm khoảng 30% thị trường thiết bị viễn thông toàn cầu vào thời điểm đó. Bên cạnh đó, Huawei cũng đã trở thành một trong những nhà sản xuất smartphone hàng đầu, thường xuyên nằm trong top ba thương hiệu smartphone bán chạy nhất thế giới, cạnh tranh trực tiếp với Apple và Samsung.
Sự hiện diện mạnh mẽ của Huawei ở nhiều thị trường quốc tế đã giúp nâng cao vị thế công nghệ của Trung Quốc. Họ không chỉ cung cấp thiết bị mà còn chia sẻ công nghệ, góp phần vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng viễn thông tại các quốc gia đang phát triển. Điều này không chỉ tạo ra sự phát triển kinh tế mà còn khẳng định vị thế của Trung Quốc như một cường quốc công nghệ toàn cầu.
Sau khi chính phủ Mỹ đưa Huawei vào danh sách đen vào năm 2019, công ty đã phải đối mặt với một giai đoạn khó khăn chưa từng có. Lệnh cấm này hạn chế khả năng của Huawei trong việc tiếp cận các linh kiện và công nghệ quan trọng, đặc biệt là từ các nhà cung cấp Mỹ như Qualcomm và Google. Việc mất quyền truy cập vào dịch vụ Google trên các thiết bị smartphone đã gây khó khăn cho Huawei trong việc cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực smartphone, nơi mà hệ điều hành Android của Google chiếm ưu thế.
Trong năm 2020, doanh thu của Huawei đã giảm xuống còn khoảng 99,9 tỷ USD, giảm so với 120 tỷ USD năm 2019. Các báo cáo cho thấy doanh số smartphone của Huawei giảm khoảng 40% trong năm 2021 so với năm trước, khiến công ty mất vị thế trên thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, Huawei đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược và tập trung vào một số lĩnh vực tiềm năng khác. Công ty đã chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển công nghệ 5G, IoT, và các dịch vụ điện toán đám mây. Họ đã đầu tư vào việc phát triển hệ sinh thái phần mềm riêng, như HarmonyOS, để thay thế Android. HarmonyOS được công bố vào năm 2020 và đã được tích hợp vào nhiều thiết bị của Huawei, từ smartphone đến các thiết bị thông minh khác.
Huawei cũng đã đẩy mạnh việc phát triển các sản phẩm phần cứng độc lập, bao gồm các bộ vi xử lý Kirin, nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp bên ngoài. Mặc dù khó khăn trong việc sản xuất chip do các lệnh cấm, Huawei vẫn cố gắng duy trì vị thế trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ thông tin.
Một điểm nhấn quan trọng trong đường hướng phát triển của Huawei là việc tập trung vào các thị trường nội địa và các thị trường đang phát triển. Công ty đã tăng cường hợp tác với các nhà mạng tại Trung Quốc, nơi mà nhu cầu về công nghệ 5G vẫn tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ. Năm 2021, Huawei đã ký kết hơn 150 hợp đồng thương mại cho công nghệ 5G trên toàn cầu, cho thấy nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc duy trì vị thế dẫn đầu.
Với tất cả những thành tựu này, Ren Zhengfei và Huawei không chỉ nâng cao vị thế công nghệ của Trung Quốc mà còn thay đổi cuộc chơi công nghệ toàn cầu. Công ty đã chứng minh rằng Trung Quốc có khả năng sản xuất và phát triển công nghệ tiên tiến, đồng thời tạo ra một ảnh hưởng lớn đến cách mà công nghệ được phát triển và áp dụng trên toàn thế giới.
Pony Ma và Tencent
Pony Ma, người sáng lập Tencent, đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển của công nghệ Trung Quốc thông qua việc xây dựng một hệ sinh thái công nghệ đa dạng, với WeChat là một trong những sản phẩm tiêu biểu.
Tính đến năm 2023, WeChat đã thu hút hơn 1,2 tỷ người dùng hàng tháng, không chỉ là một ứng dụng nhắn tin mà còn tích hợp nhiều dịch vụ thiết yếu trong đời sống hàng ngày.
WeChat đã biến đổi cách người tiêu dùng giao tiếp và tương tác. Người dùng không chỉ có thể gửi tin nhắn hay gọi điện, mà còn có thể thực hiện thanh toán qua WeChat Pay, một dịch vụ thanh toán điện tử mạnh mẽ. Tính năng này đã giúp thúc đẩy nền kinh tế không tiền mặt tại Trung Quốc, với hơn 900 triệu người sử dụng WeChat Pay vào năm 2022, chiếm khoảng 50% thị trường thanh toán điện tử. Sự thuận tiện này đã hỗ trợ hàng triệu doanh nghiệp nhỏ trong việc tiếp cận khách hàng và tăng cường doanh thu.
Bên cạnh WeChat, Tencent cũng đã ghi dấu ấn sâu đậm trong ngành công nghiệp game. Doanh thu từ trò chơi điện tử của Tencent đạt khoảng 24 tỷ USD trong năm 2022, giúp công ty trở thành một trong những nhà phát triển game hàng đầu thế giới.
Những tựa game nổi tiếng như Honor of Kings và PUBG Mobile đã thu hút hàng triệu người chơi, với Honor of Kings có hơn 100 triệu người chơi hàng ngày. “Cơn sốt” AAA Black Myth: Wukong được nhắc tới gần đây cũng là một trong những tựa game được Tencent đầu tư và hậu thuẫn.
Hệ sinh thái công nghệ mà Pony Ma xây dựng không chỉ thành công tại Trung Quốc mà còn mở rộng ra thị trường quốc tế. Tencent đã phát triển các sản phẩm như QQ Music và Tencent Video, phục vụ nhiều đối tượng khác nhau.
Công ty cũng tích cực đầu tư vào các startup và công ty công nghệ ở nước ngoài, tạo dựng các mối quan hệ chiến lược với các thương hiệu hàng đầu, từ đó giúp công nghệ Trung Quốc có cơ hội thâm nhập thị trường toàn cầu.
Pony Ma còn chú trọng đến việc đào tạo nhân tài và đổi mới công nghệ. Tencent đã thành lập nhiều trung tâm nghiên cứu và phát triển trên toàn cầu, thu hút nhân tài và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, công ty cũng hỗ trợ các chương trình khởi nghiệp và quỹ đầu tư mạo hiểm, tạo điều kiện cho các doanh nhân trẻ hiện thực hóa ý tưởng của mình.
Lei Jun và Xiaomi
Lei Jun, người sáng lập Xiaomi, không chỉ là một nhà lãnh đạo doanh nghiệp xuất sắc mà còn là người tiên phong trong việc thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp tại Trung Quốc. Dưới sự dẫn dắt của ông, Xiaomi đã định hình lại thị trường điện thoại thông minh với mô hình kinh doanh cung cấp sản phẩm chất lượng cao nhưng giá cả phải chăng.
Xiaomi đã sử dụng một mô hình kinh doanh trực tuyến hiệu quả, giảm thiểu chi phí và mang sản phẩm đến tay người tiêu dùng với giá hợp lý. Thay vì đầu tư nhiều vào quảng cáo truyền thống, Xiaomi đã tập trung vào việc xây dựng một cộng đồng người dùng trung thành. Họ thường xuyên tổ chức các sự kiện ra mắt sản phẩm trực tuyến, nơi người tiêu dùng có thể tham gia và chia sẻ ý kiến về sản phẩm, từ đó tạo dựng một mối quan hệ gắn bó giữa công ty và khách hàng.
Một trong những điểm nổi bật trong chiến lược phát triển sản phẩm của Xiaomi là mô hình “crowdsourcing”. Công ty khuyến khích người tiêu dùng tham gia vào quá trình phát triển sản phẩm mới, từ việc đưa ra ý tưởng cho đến thử nghiệm sản phẩm.
Điều này không chỉ giúp Xiaomi nhanh chóng phản ứng với nhu cầu thị trường mà còn tạo ra những sản phẩm phù hợp hơn với mong đợi của khách hàng. Ví dụ, khi phát triển smartphone, Xiaomi thường tổ chức các cuộc khảo sát ý kiến để thu thập phản hồi và cải thiện tính năng trước khi ra mắt.
Sự thành công của Xiaomi đã góp phần tạo động lực cho nhiều startup khác tại Trung Quốc, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong xã hội. Lei Jun đã chia sẻ kinh nghiệm và bài học của mình qua các diễn đàn, hội thảo, và các chương trình ươm mầm khởi nghiệp. Ông cũng đầu tư vào nhiều dự án khởi nghiệp, hỗ trợ các doanh nhân trẻ trong việc phát triển ý tưởng và mở rộng thị trường.
Robin Li và Baidu
Người sáng lập Robin Li và Baidu đã góp phần quan trọng trong việc định hình không chỉ ngành công nghệ thông tin tại Trung Quốc mà còn trong việc thúc đẩy đổi mới và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.
Sự phát triển của Baidu không chỉ giúp người dùng dễ dàng tiếp cận thông tin mà còn mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số tại Trung Quốc.
Được thành lập vào năm 2000, Baidu đã nhanh chóng trở thành công cụ tìm kiếm lớn nhất tại Trung Quốc, chiếm lĩnh khoảng 70% thị phần trong lĩnh vực tìm kiếm trực tuyến vào năm 2021. Điều này không chỉ giúp người dùng dễ dàng tiếp cận thông tin mà còn thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp quảng cáo trực tuyến trong nước.
Baidu không ngừng đổi mới và mở rộng sang nhiều lĩnh vực công nghệ khác nhau. Một trong những điểm nổi bật là đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI), nơi Baidu đã phát triển các công nghệ tiên tiến như nhận diện giọng nói và hình ảnh.
Năm 2020, công ty đã công bố một hệ thống AI có khả năng nhận diện hình ảnh với độ chính xác vượt trội, hỗ trợ trong nhiều lĩnh vực từ chăm sóc sức khỏe đến giao thông. Baidu cũng đã thành lập Baidu Apollo, một nền tảng mở cho phát triển xe tự lái, thu hút nhiều đối tác trong và ngoài nước để cùng nhau nghiên cứu và phát triển công nghệ tự lái.
Bên cạnh đó, Baidu còn phát triển các dịch vụ công nghệ khác, chẳng hạn như Baidu Baike (bách khoa toàn thư trực tuyến) và Baidu Tieba (diễn đàn trực tuyến), tạo ra một hệ sinh thái thông tin phong phú cho người dùng. Dịch vụ Baidu Baike đã trở thành một trong những nguồn thông tin trực tuyến phổ biến nhất, thu hút hàng triệu người dùng mỗi ngày.
Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, Baidu cũng đầu tư mạnh vào các lĩnh vực như điện toán đám mây. Năm 2021, doanh thu từ dịch vụ đám mây của Baidu đạt khoảng 1,6 tỷ USD, cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng trong lĩnh vực này. Baidu Cloud cung cấp các giải pháp công nghệ cho doanh nghiệp, từ lưu trữ dữ liệu đến phân tích thông tin, giúp các công ty tối ưu hóa quy trình hoạt động và nâng cao hiệu suất.
Tất cả những đóng góp này đã giúp Baidu nâng cao vị thế của Trung Quốc trong ngành công nghệ toàn cầu, đồng thời thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững cho nền kinh tế nước này.
Lời kết
Trên chặng đường trở thành “siêu cường” công nghệ của Trung Quốc, không chỉ có những “công thần” đời đầu như Jack Ma, Lei Jun hay Ren Zhengfei, mà còn có nhiều doanh nhân và công ty khác, ví dụ như Wang Jianlin với Dalian Wanda đã thúc đẩy ngành công nghiệp giải trí kỹ thuật số, trong khi Zhang Yiming, người sáng lập ByteDance, đã cách mạng hóa lĩnh vực truyền thông xã hội với TikTok.
Những nỗ lực từ các doanh nghiệp và cá nhân này đã, đang và hứa hẹn sẽ giúp Trung Quốc đạt được nhiều đột phá khác và khiến cả thế giới phải “dè chừng”.
T.P