Thông qua các hình ảnh vệ tinh do hãng Maxar Technologies của Mỹ thu thập, các nhà nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House) đã phát hiện việc xây dựng một hệ thống radar mới trên đảo Tri Tôn thuộc quần đảo Hoàng Sa, được gọi là hệ thống radar khẩu độ xung lực tổng hợp (SIAR).
Điềm nổi bật của SIAR là có thể phát hiện được máy bay và các thiết bị tàng hình. Điểm radar mới này sẽ góp mặt vào mạng lưới giám sát rộng lớn hơn vốn đã bao phủ phần lớn Biển Đông, biến đảo Tri Tôn thành một căn cứ gián điệp trọng yếu ở Biển Đông.
Giới phân tích nhận định việc xây dựng hệ thống radar trên đảo Tri Tôn nằm trong kế hoạch lâu dài độc chiếm Biển Đông, trước đó Trung Quốc đã có nhiều radar trên các thực thể mà họ chiếm đóng ở Biển Đông. Vào năm 2018, một bài viết của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết Trung Quốc đã tập trung vào việc xây dựng hạ tầng quân sự trên các đảo mới được bồi đắp trên Biển Đông. Các cơ sở hạ tầng bao gồm đường băng, cảng và công sự. Trung Quốc cũng tăng cường sức mạnh do thám và tình báo với các mạng lưới radar có hình dạng và kích cỡ khác nhau. Riêng tại quần đảo Trường Sa vào năm 2018, đã có hơn 40 cơ sở radar trên 7 điểm đảo khác nhau.
Hệ thống radar chống tàng hình trên đảo Tri Tôn có cấu trúc hình bát giác, giống hệ thống SIAR cũng do Trung Quốc xây trên Đá Subi ở quần đảo Trường Sa hồi năm 2017. Một khi được hoàn thành, hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ góp mặt để hình thành một mạng lưới gồm ít nhất 3 hệ thống radar chống tàng hình trên Biển Đông mà Trung Quốc đã thiết lập trong thập kỷ qua, bao gồm đảo Hải Nam và Đá Subi ở Trường Sa.
Đảo Tri Tôn là một thực thể thuộc quần đảo Hoàng Sa và nằm gần Việt Nam nhất. Hòn đảo này chỉ cách đất liền của Việt Nam khoảng 136 hải lý và cách đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi) khoảng 121 hải lý. Năm 1974, tranh thủ lúc chính quyền Việt Nam Cộng hoà gặp khó khăn, Bắc Kinh đã dùng vũ lực gây ra cuộc hải chiến đẫm máu với quân đội Việt Nam Cộng hoà để cưỡng chiếm quần đảo Hoàng Sa và cuộc cạnh tranh giành quyền tiếp cận vùng biển này đã gia tăng kể từ khi phát hiện ra trữ lượng dầu khí gần đây. Đảo Tri Tôn được Trung Quốc sử dụng làm điểm cơ sở để vẽ ra đường cơ sở thẳng xung quanh quần đảo Hoàng Sa để tiếp tục yêu sách những vùng biển xung quanh.
Trong những năm qua, Trung Quốc đã xây dựng nhiều công trình quân sự trên quần đảo Hoàng Sa, bao gồm các sân bay và cầu cảng lớn, biến một số đảo thành căn cứ quân sự . Hồi tháng 8/2023, các hình ảnh vệ tinh cho thấy dường như Trung Quốc đã tiến hành xây dựng đường băng trên đảo Tri Tôn. Giới chuyên gia nhận định đây có thể là đường băng dài hơn 600 mét, đủ cho các máy bay cánh quạt và drone cất-hạ cánh, không phải dành cho những máy bay chiến đấu hoặc máy bay ném bom.
Hình ảnh vệ tinh còn tiết lộ các dự án xây dựng khác trên đảo Tri Tôn gồm: một tòa tháp đang hoàn thiện một nửa cũng nằm gần radar SIAR trên đảo Tri Tôn, nơi có khả năng là trung tâm điều khiển; một bệ phóng lớn ở cuối mạng lưới đường bộ, có thể sẽ được sử dụng làm điểm phóng cho một hệ thống tên lửa chống hạm di động. Tòa nhà ở đầu phía Đông Bắc của con đường có thể là một tòa nhà lưu trữ các phương tiện vận chuyển tên lửa.
Trong khu vực quần đảo Hoàng Sa đã nhiều lần xảy ra các vụ việc lực lượng hải cảnh và dân quân biển Trung Quốc đã nhiều lần có các hành động hung hăng gây hấn với tàu cá, ngư dân Việt Nam như truy đuổi, phun vòi rồng, tấn công, đâm va khiến một số tàu cá của Việt Nam bị chìm. Mới đây nhất (cuối tháng 9/2024), lực lượng chấp pháp Trung Quốc đã tấn công đánh đập rã man ngư dân Việt Nam khiến nhiều người bị thương. Một vụ đụng độ lớn đã xảy ra cách đảo Tri Tôn về phía Tây khoảng 17 hải lý khi Trung Quốc cho hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế miến Trung Việt Nam. Vụ việc đã gây phẫn nộ đối với người dân Việt Nam khiến tâm lý “bài Hoa” lên cao, làm dấy lên một làn sóng phản đối mạnh mẽ của người dân Việt Nam cả ở trong và ngoài nước.
Nhằm thách thức các yêu sách phi lý và ngăn chặn hành vi hung hăng của lực lượng chấp pháp Trung Quốc, trong thập kỷ qua, lực lượng hải quân Mỹ, Anh và Australia đã tuần tra vùng biển này để duy trì trật tự dựa trên pháp luật ở Biển Đông. Tháng 1/2016, tàu khu trục trang bị tên lửa dẫn đường của Hải quân Mỹ USS Curtis Wilbur đã đi vào khu vực 12 hải lý xung quanh đảo Tri Tôn. Lầu Năm Góc tuyên bố việc di chuyển này là bác bỏ đường cơ sở thẳng của Trung Quốc, thách thức trước những tuyên bố hạn chế quyền tự do tiếp cận trên Biển Đông của Bắc Kinh. Bộ Ngoại giao Trung Quốc lúc bấy giờ cáo buộc Mỹ vi phạm luật pháp Trung Quốc “khi đi vào vùng lãnh hải của Trung Quốc mà không được cho phép trước”.
Ý đồ của Bắc Kinh khi lắp đặt hệ thống rada SIAR trên đảo Tri Tôn là gì đã được giới chuyên gia phân tích, trong khuôn khổ bài viết xin nêu một số điểm sau:
Trước hết, mục tiêu lâu dài không thay đổi của Bắc Kinh là khống chế, kiểm soát tiến tới thống trị Biển Đông. Để thực hiện mục tiêu đó, Bắc Kinh cần tăng cường các hoạt động do thám để nắm rõ các hoạt động của đối thủ ở Biển Đông. Đảo Tri Tôn nằm rìa phía Tây của yêu sách “Đường lưỡi bò”. Sau khi hoàn thành, hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ tăng đáng kể khả năng chặn thu tín hiệu và tác chiến điện tử của Trung Quốc trên khắp quần đảo Hoàng Sa đang có tranh chấp và bổ sung vào mạng lưới giám sát rộng hơn trải dài trên phần lớn Biển Đông, nhất là dọc phía Tây của “Đường lưỡi bò”.
Đảo Hải Nam cách Đá Subi khoảng 1.100 km, còn đảo Tri Tôn nằm ở giữa, cách đảo Hải Nam chừng 350 km và cách Đá Subi chừng 850 km, tạo thành một tam giác giám sát, thu thập thông tin tình báo trên biển Đông, trong đó trạm radar trên đảo Tri Tôn thu thập các thông tin dọc theo phía Tây Biển Đông. Ông J. Michael Dahm, nhà nghiên cứu cấp cao về hàng không vũ trụ và Trung Quốc tại Viện Mitchell, phân tích: “Các radar SIAR bị giới hạn tầm nhìn do độ cong của vỏ Trái Đất. Điều này có nghĩa là có một khoảng trống do thám không phận giữa Đá Subi và đảo Hải Nam. Hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ giúp lấp khoảng trống này”. Ông Michael Dahm cho rằng mục đích xây dựng radar mới trên đảo Tri Tôn là cung cấp cho Trung Quốc phạm vi phủ sóng radar chống tàng hình liên tục trên Biển Đông.
Đánh giá về hệ thống radar mới trên đảo Tri Tôn, nhà nghiên cứu Gregory B Poling, Giám đốc chương trình Đông Nam Á từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ, nhận định: “Hạ tầng do thám trên đảo Tri Tôn cũng giống như những gì Trung Quốc đã làm ở Biển Đông và cho thấy họ đang ngày càng áp đảo về năng lực radar trên tuyến hàng hải này. Trung Quốc là quốc gia duy nhất có thể giám sát hầu hết những chuyển động trên biển hoặc trên không ở Biển Đông và có thể đáp trả theo cách mà mình muốn”.
Thứ hai, việc Bắc Kinh xây dựng hệ thống radar SIAR trên đảo Tri Tôn có thể giúp Trung Quốc giành ưu thế trong hoạt động do thám ở phía Tây Bắc Biển Đông. Điều này có thể tác động rất lớn tới các đối thủ cạnh tranh trong khu vực và toàn cầu. Hệ thống radar mới và cơ sở vật chất được Trung Quốc xây dựng trên đảo Tri Tôn có khả năng sẽ tạo ra thách thức đối với các nước tranh chấp khác và đối thủ cạnh tranh của Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh địa chiến lược ở Biển Đông.
Việc phát triển một hệ thống radar chống tàng hình mới và các cấu trúc chặn tín hiệu bị nghi ngờ khác trên đảo Tri Tôn cho thấy khả năng tình báo của Trung Quốc tại quần đảo Hoàng Sa đã tăng lên đáng kể. Trung Quốc che dấu mục đích của công trình xây dựng trên đảo Tri Tôn, nhưng theo Bill Hayton – nghiên cứu viên liên kết tại Chương trình châu Á-Thái Bình Dương của Chatham House, tham vọng tăng cường kiểm soát toàn bộ Biển Đông đã thúc đẩy Trung Quốc củng cố cơ sở hạ tầng trên đảo Tri Tôn.
Cơ sở này cũng có thể cản trở nỗ lực của hải quân Mỹ, Anh và Australia nhằm thách thức yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc. Theo ông Hayton, các cơ sở mới trên đảo Tri Tôn có thể là nỗ lực của Trung Quốc khiến các hoạt động như vậy trở nên khó khăn hơn trong tương lai. Ở cấp độ chiến lược, việc mở rộng mạng lưới radar chống tàng hình của Bắc Kinh trên khắp Hoàng Sa sẽ góp phần làm xói mòn ưu thế về công nghệ mà các lực lượng quân sự của Mỹ và đồng minh có được ở khu vực trong 3 thập kỷ qua.
Tiến sĩ Benjamin J. Sacks, nhà nghiên cứu từ Rand Corporation,”Hệ thống SIAR có khả năng tích hợp với các hệ thống điện từ khác để tạo ra một mạng lưới răn đe đa miền linh hoạt. Hệ thống này có thể cho phép Trung Quốc tạo một hàng rào bao bọc ranh giới yêu sách đường 10 đoạn trên Biển Đông, một yêu sách rộng lớn điên rồ và thiếu căn cứ, xâm phạm UNCLOS và các luật quốc tế liên quan.”
Thứ ba, việc Trung Quốc xây dựng hệ thống radar SIAR và các công trình trên đảo Tri Tôn ảnh hưởng trực tiếp tới an ninh của Việt Nam. Theo đánh giá của Chatham House, việc Trung Quốc xây dựng các công trình do thám trên đảo Tri Tôn sẽ làm “giảm đáng kể khả năng hoạt động bí mật” của Việt Nam trong khu vực. Viện nghiên cứu Chatham House cho rằng hệ thống radar hiện hữu trên đảo Tri Tôn đã có khả năng theo dõi tàu bè trên biển. Sắp tới, với hệ thống radar mới, Trung Quốc sẽ có khả năng theo dõi các di chuyển trên không, phát hiện sớm nhất cử nhất động của Việt Nam trong khu vực này, bao gồm hoạt động tiếp cận các mỏ dầu khí trong khu vực. Điều này có thể tạo ra những khó khăn cho Việt Nam triển khai dự án Cá Voi Xanh khai thác khí trong vùng đặc quyền kinh tế miền Trung.
Ông Bill Hayton, nhà nghiên cứu chương trình châu Á-Thái Bình Dương của Chatham House, cho rằng việc Trung Quốc tăng cường hạ tầng trên đảo Tri Tôn cho thấy mưu đồ của Bắc Kinh gia tăng kiểm soát những nguồn tài nguyên này. Ông Bill Hayton nhận định: “Những diễn biến này có thể là lời cảnh báo cho thấy Trung Quốc đang lên kế hoạch tiến hành một đợt thăm dò dầu khí nữa”. Đây là điều mà Hà Nội cần hết sức cảnh giác.
Với hệ thống radar mới trên đảo Tri Tôn, Bắc Kinh không chỉ có thể kiểm soát các hoạt động trong vùng biển miền Trung Việt Nam mà còn có thể giám sát các hoạt động trên đất liền khu vực miền Trung Việt Nam. Giáo sư Alexander L Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá: “Tác động lớn nhất sẽ là việc Trung Quốc có khả năng phát hiện các động thái của Việt Nam trong một phạm vi rộng lớn hơn, bao trùm toàn bộ miền Trung của Việt Nam. Trước đây, trạm radar của Việt Nam ở bán đảo Sơn Trà cho Việt Nam một lợi thế về thông tin và quan sát tại khu vực giữa Biển Đông. Nay với trạm radar của Trung Quốc trên đảo Tri Tôn, lợi thế đó đã chuyển sang Trung Quốc”.
Tiến sĩ Benjamin J. Sacks, nhà nghiên cứu từ Rand Corporation, cho rằng hệ thống SIAR trên đảo Tri Tôn sẽ tạo một “chướng ngại đa miền” đáng kể giữa Việt Nam và quần đảo Hoàng Sa. Ông Benjamin J. Sacks cảnh báo: “Trung Quốc sẽ gia tăng khả năng giám sát đối với tất cả các tàu bè ra vào hoặc hiện diện tại Cảng Đà Nẵng, một cảng nước sâu chiến lược của Việt Nam và các tàu thuyền Việt Nam di chuyển giữa thành phố Hải Phòng ở miền Bắc và Thành phố Hồ Chí Minh ở miền Nam”. Tóm lại, việc Trung Quốc thiết lập hệ thống SIAR trên đảo Tri Tôn đe doạ nghiêm trọng an ninh của Việt Nam mà chính quyền Hà Nội cần tìm cách ứng phó.
Tóm lại, việc Trung
Quốc thiết lập hệ thống SIAR trên đảo Tri Tôn đe
doạ nghiêm trọng an ninh của Việt Nam mà chính quyền Hà Nội cần tìm cách ứng
phó.
Giới phân tích nhận định việc xây dựng hệ
thống radar trên đảo Tri Tôn nằm trong kế hoạch lâu dài độc chiếm Biển Đông, trước
đó Trung Quốc đã có nhiều radar trên các thực thể mà họ chiếm đóng ở Biển Đông.
Vào năm 2018, một bài viết của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết
Trung Quốc đã tập trung vào việc xây dựng hạ tầng quân sự trên các đảo mới được
bồi đắp trên Biển Đông. Các cơ sở hạ tầng bao gồm đường băng, cảng và công sự.
Trung Quốc cũng tăng cường sức mạnh do thám và tình báo với các mạng lưới radar
có hình dạng và kích cỡ khác nhau. Riêng tại quần đảo Trường Sa vào năm 2018,
đã có hơn 40 cơ sở radar trên 7 điểm đảo khác nhau.Hệ
thống radar chống tàng hình trên đảo Tri Tôn có cấu trúc hình bát giác, giống
hệ thống SIAR cũng do Trung Quốc xây trên Đá Subi ở quần đảo Trường Sa hồi năm
2017. Một khi được hoàn thành, hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ góp mặt để
hình thành một mạng lưới gồm ít nhất 3 hệ thống radar chống tàng hình trên Biển
Đông mà Trung Quốc đã thiết lập trong thập kỷ qua, bao gồm đảo Hải Nam và Đá
Subi ở Trường Sa.Đảo
Tri Tôn là một thực thể thuộc quần đảo Hoàng Sa và nằm gần Việt Nam nhất. Hòn
đảo này chỉ cách đất liền của Việt Nam khoảng 136 hải lý và cách đảo Lý Sơn
(tỉnh Quảng Ngãi) khoảng 121 hải lý. Năm 1974, tranh thủ lúc chính quyền Việt
Nam Cộng hoà gặp khó khăn, Bắc Kinh đã dùng vũ lực gây ra cuộc hải chiến đẫm
máu với quân đội Việt Nam Cộng hoà để cưỡng chiếm quần đảo Hoàng Sa và cuộc
cạnh tranh giành quyền tiếp cận vùng biển này đã gia tăng kể từ khi phát hiện
ra trữ lượng dầu khí gần đây. Đảo Tri Tôn được Trung Quốc sử dụng làm điểm cơ
sở để vẽ ra đường cơ sở thẳng xung quanh quần đảo Hoàng Sa để tiếp tục yêu sách
những vùng biển xung quanh.Trong
những năm qua, Trung Quốc đã xây dựng nhiều công trình quân sự trên quần đảo
Hoàng Sa, bao gồm các sân bay và cầu cảng lớn, biến một số đảo thành căn cứ
quân sự . Hồi tháng 8/2023, các hình ảnh vệ tinh cho thấy dường như Trung Quốc
đã tiến hành xây dựng đường băng trên đảo Tri Tôn. Giới chuyên gia nhận
định đây có thể là đường băng dài hơn 600 mét, đủ cho các máy bay cánh quạt và
drone cất-hạ cánh, không phải dành cho những máy bay chiến đấu hoặc máy bay ném
bom.Hình
ảnh vệ tinh còn tiết lộ các dự án xây dựng khác trên đảo Tri Tôn gồm: một tòa
tháp đang hoàn thiện một nửa cũng nằm gần radar SIAR trên đảo Tri Tôn, nơi có
khả năng là trung tâm điều khiển; một bệ phóng lớn ở cuối mạng lưới đường bộ,
có thể sẽ được sử dụng làm điểm phóng cho một hệ thống tên lửa chống hạm di
động. Tòa nhà ở đầu phía Đông Bắc của con đường có thể là một tòa nhà lưu trữ
các phương tiện vận chuyển tên lửa.Trong
khu vực quần đảo Hoàng Sa đã nhiều lần xảy ra các vụ việc lực lượng hải cảnh và
dân quân biển Trung Quốc đã nhiều lần có các hành động hung hăng gây hấn với
tàu cá, ngư dân Việt Nam như truy đuổi, phun vòi rồng, tấn công, đâm va khiến
một số tàu cá của Việt Nam bị chìm. Mới đây nhất (cuối tháng 9/2024), lực lượng
chấp pháp Trung Quốc đã tấn công đánh đập rã man ngư dân Việt Nam khiến nhiều
người bị thương. Một vụ đụng độ lớn đã xảy ra cách đảo Tri Tôn về phía Tây
khoảng 17 hải lý khi Trung Quốc cho hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng
đặc quyền kinh tế miến Trung Việt Nam. Vụ việc đã gây phẫn nộ đối với người dân
Việt Nam khiến tâm lý “bài Hoa” lên cao, làm dấy lên một
làn sóng phản đối mạnh mẽ của người dân Việt Nam cả ở
trong và ngoài nước.Nhằm
thách thức các yêu sách phi lý và ngăn chặn hành vi hung hăng của lực lượng
chấp pháp Trung Quốc, trong thập kỷ qua, lực lượng hải quân Mỹ, Anh và
Australia đã tuần tra vùng biển này để duy trì trật tự dựa trên pháp luật ở
Biển Đông. Tháng 1/2016, tàu khu trục trang bị tên lửa dẫn đường của Hải quân
Mỹ USS Curtis Wilbur đã đi vào khu vực 12 hải lý xung quanh đảo Tri Tôn. Lầu
Năm Góc tuyên bố việc di chuyển này là bác bỏ đường cơ sở thẳng của Trung Quốc,
thách thức trước những tuyên bố hạn chế quyền tự do tiếp cận trên Biển Đông của
Bắc Kinh. Bộ Ngoại giao Trung Quốc lúc bấy giờ cáo buộc Mỹ vi phạm luật pháp
Trung Quốc “khi đi vào vùng lãnh hải của Trung Quốc mà không được cho phép
trước”. Ý
đồ của Bắc Kinh khi lắp đặt hệ thống rada SIAR trên đảo Tri Tôn là gì đã được
giới chuyên gia phân tích, trong khuôn khổ bài viết xin nêu một số điểm sau:Trước hết, mục tiêu lâu dài không thay đổi của Bắc Kinh là khống chế,
kiểm soát tiến tới thống trị Biển Đông. Để thực hiện mục tiêu đó, Bắc Kinh cần
tăng cường các hoạt động do thám để nắm rõ các hoạt động của đối thủ ở Biển
Đông. Đảo Tri Tôn nằm rìa phía Tây của yêu sách “Đường lưỡi bò”. Sau khi hoàn
thành, hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ tăng đáng kể khả năng chặn thu tín
hiệu và tác chiến điện tử của Trung Quốc trên khắp quần đảo Hoàng Sa đang có
tranh chấp và bổ sung vào mạng lưới giám sát rộng hơn trải dài trên phần lớn
Biển Đông, nhất là dọc phía Tây của “Đường lưỡi bò”. Đảo
Hải Nam cách Đá Subi khoảng 1.100 km, còn đảo Tri Tôn nằm ở giữa, cách đảo Hải
Nam chừng 350 km và cách Đá Subi chừng 850 km, tạo thành một tam giác giám sát,
thu thập thông tin tình báo trên biển Đông, trong đó trạm radar trên đảo Tri
Tôn thu thập các thông tin dọc theo phía Tây Biển Đông. Ông J. Michael Dahm,
nhà nghiên cứu cấp cao về hàng không vũ trụ và Trung Quốc tại Viện Mitchell,
phân tích: “Các radar SIAR bị giới hạn tầm nhìn do độ cong của vỏ Trái
Đất. Điều này có nghĩa là có một khoảng trống do thám không phận giữa Đá Subi và
đảo Hải Nam. Hệ thống radar trên đảo Tri Tôn sẽ giúp lấp khoảng trống
này”. Ông Michael Dahm cho rằng mục đích xây dựng radar mới trên đảo Tri
Tôn là cung cấp cho Trung Quốc phạm vi phủ sóng radar chống tàng hình liên tục
trên Biển Đông.Đánh giá về hệ thống radar mới trên đảo
Tri Tôn, nhà nghiên cứu Gregory B Poling, Giám đốc chương trình Đông Nam Á từ
Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ, nhận định: “Hạ tầng
do thám trên đảo Tri Tôn cũng giống như những gì Trung Quốc đã làm ở Biển Đông
và cho thấy họ đang ngày càng áp đảo về năng lực radar trên tuyến hàng hải này.
Trung Quốc là quốc gia duy nhất có thể giám sát hầu hết những chuyển động trên
biển hoặc trên không ở Biển Đông và có thể đáp trả theo cách mà mình muốn”.Thứ hai, việc Bắc Kinh xây dựng hệ thống radar SIAR trên đảo Tri Tôn
có thể giúp Trung Quốc giành ưu thế trong hoạt động do thám ở phía Tây Bắc Biển
Đông. Điều này có thể tác động rất lớn tới các đối thủ cạnh tranh trong khu vực
và toàn cầu. Hệ thống radar mới và cơ sở vật chất được Trung Quốc xây dựng trên
đảo Tri Tôn có khả năng sẽ tạo ra thách thức đối với các nước tranh chấp khác
và đối thủ cạnh tranh của Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh địa chiến lược ở
Biển Đông.Việc
phát triển một hệ thống radar chống tàng hình mới và các cấu trúc chặn tín hiệu
bị nghi ngờ khác trên đảo Tri Tôn cho thấy khả năng tình báo của Trung Quốc tại
quần đảo Hoàng Sa đã tăng lên đáng kể. Trung Quốc che dấu mục đích của công
trình xây dựng trên đảo Tri Tôn, nhưng theo Bill Hayton – nghiên cứu viên liên
kết tại Chương trình châu Á-Thái Bình Dương của Chatham House, tham vọng tăng
cường kiểm soát toàn bộ Biển Đông đã thúc đẩy Trung Quốc củng cố cơ sở hạ tầng
trên đảo Tri Tôn. Cơ
sở này cũng có thể cản trở nỗ lực của hải quân Mỹ, Anh và Australia nhằm thách
thức yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc. Theo ông Hayton, các cơ sở mới
trên đảo Tri Tôn có thể là nỗ lực của Trung Quốc khiến các hoạt động như vậy
trở nên khó khăn hơn trong tương lai. Ở cấp độ chiến lược, việc mở rộng mạng
lưới radar chống tàng hình của Bắc Kinh trên khắp Hoàng Sa sẽ góp phần làm xói
mòn ưu thế về công nghệ mà các lực lượng quân sự của Mỹ và đồng minh có được ở
khu vực trong 3 thập kỷ qua.Tiến sĩ Benjamin J. Sacks, nhà nghiên cứu
từ Rand Corporation,”Hệ thống SIAR có khả năng tích hợp với các hệ thống
điện từ khác để tạo ra một mạng lưới răn đe đa miền linh hoạt. Hệ thống này có
thể cho phép Trung Quốc tạo một hàng rào bao bọc ranh giới yêu sách đường 10 đoạn
trên Biển Đông, một yêu sách rộng lớn điên rồ và thiếu căn cứ, xâm phạm UNCLOS
và các luật quốc tế liên quan.”Thứ
ba, việc Trung Quốc xây dựng hệ thống
radar SIAR và các công trình trên đảo Tri Tôn ảnh hưởng trực tiếp tới an ninh
của Việt Nam. Theo đánh giá của Chatham House, việc Trung Quốc xây dựng
các công trình do thám trên đảo Tri Tôn sẽ làm “giảm đáng kể khả năng hoạt
động bí mật” của Việt Nam trong khu vực. Viện nghiên cứu Chatham House cho
rằng hệ thống radar hiện hữu trên đảo Tri Tôn đã có khả năng theo dõi tàu bè
trên biển. Sắp tới, với hệ thống radar mới, Trung Quốc sẽ có khả năng theo dõi
các di chuyển trên không, phát hiện sớm nhất cử nhất động của Việt Nam trong
khu vực này, bao gồm hoạt động tiếp cận các mỏ dầu khí trong khu vực. Điều này
có thể tạo ra những khó khăn cho Việt Nam triển khai dự án Cá Voi Xanh khai
thác khí trong vùng đặc quyền kinh tế miền Trung.Ông Bill Hayton, nhà nghiên cứu chương
trình châu Á-Thái Bình Dương của Chatham House, cho rằng việc Trung Quốc tăng
cường hạ tầng trên đảo Tri Tôn cho thấy mưu đồ của Bắc Kinh gia tăng kiểm soát những
nguồn tài nguyên này. Ông Bill Hayton nhận định: “Những diễn biến này có
thể là lời cảnh báo cho thấy Trung Quốc đang lên kế hoạch tiến hành một đợt
thăm dò dầu khí nữa”. Đây là điều mà Hà Nội cần hết sức cảnh giác. Với hệ thống radar mới trên đảo Tri Tôn,
Bắc Kinh không chỉ có thể kiểm soát các hoạt động trong vùng biển miền Trung Việt
Nam mà còn có thể giám sát các hoạt động trên đất liền khu vực miền Trung Việt
Nam. Giáo sư Alexander L Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á-Thái
Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ đánh giá: “Tác động lớn
nhất sẽ là việc Trung Quốc có khả năng phát hiện các động thái của Việt Nam
trong một phạm vi rộng lớn hơn, bao trùm toàn bộ miền Trung của Việt Nam. Trước
đây, trạm radar của Việt Nam ở bán đảo Sơn Trà cho Việt Nam một lợi thế về
thông tin và quan sát tại khu vực giữa Biển Đông. Nay với trạm radar của Trung
Quốc trên đảo Tri Tôn, lợi thế đó đã chuyển sang Trung Quốc”.Tiến sĩ Benjamin J. Sacks, nhà nghiên cứu từ Rand Corporation, cho
rằng hệ thống SIAR trên đảo Tri Tôn sẽ tạo một “chướng ngại đa miền”
đáng kể giữa Việt Nam và quần đảo Hoàng Sa. Ông Benjamin J. Sacks cảnh báo:
“Trung Quốc sẽ gia tăng khả năng giám sát đối với tất cả các tàu bè ra vào
hoặc hiện diện tại Cảng Đà Nẵng, một cảng nước sâu chiến lược của Việt Nam và
các tàu thuyền Việt Nam di chuyển giữa thành phố Hải Phòng ở miền Bắc và Thành
phố Hồ Chí Minh ở miền Nam”.