BienDong.Net: Từ khi đảm nhiệm vai trò Điều phối viên quan hệ ASEAN – Trung Quốc, Thái Lan tỏ ra sốt sắng hơn trên vấn đề Biển Đông. Bước vào năm 2013, Thái Lan đã nhiều lần bày tỏ quan điểm và thái độ khá tích cực trên vấn đề Biển Đông; chủ động tích cực thúc đẩy đàm phán về COC.
Đối với việc Philippines khởi kiện Trung Quốc (tháng 1/2013), trong khi hầu hết các nước khác giữ im lặng thì Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan đã có phát biểu bày tỏ tôn trọng quyết định của Philippines, cho đây là một “quyết định quốc gia” của Philippines (phát biểu bên lề Chương trình giao lưu quan chức dân sự Singapore – Thái Lan tổ chức thường niên).
Tại các cuộc họp SOM ASEAN – Trung Quốc lần thứ 19, Trưởng SOM ASEAN, Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và các Hội nghị liên quan trong tháng 4/2013 (10 – 11/4/2013), Thái Lan đã chủ động đề xuất các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ra Tuyên bố riêng về Biển Đông, đồng thời nhấn mạnh vai trò chủ đạo của ASEAN ở khu vực, cần nỗ lực thúc đẩy sớm có COC. Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 22 (24 – 25/4/2013), Thái Lan nêu đề nghị cần phấn đấu để Trung Quốc phải cam kết cùng ASEAN sớm đạt được COC.
Ngày 23/5/2013, tờ The Nation, nhật báo tiếng Anh hàng đầu Thái Lan, đăng bài xã luận cho rằng các nước ASEAN không liên quan trực tiếp đến tranh chấp như Thái Lan, Indonesia và Singapore có thể đóng góp nhiều hơn vào giải quyết tranh chấp; vấn đề Biển Đông có tác động đến an ninh, ổn định của cả khối ASEAN và cả khu vực tây Thái Bình Dương. Bài báo còn khuyến cáo Trung Quốc rằng nếu không có những bước đi tích cực cụ thể thì nỗ lực ngoại giao của Bắc Kinh “sẽ bị xem là những lời hứa sáo rỗng và làm xói mòn thiện chí với ASEAN”.
Tháng 6/2013, Tổng thư ký Hội đồng an ninh quốc gia Thái Lan Paradorn Pattanathabutr phát biểu trong cuộc gặp với các nhà khoa học, nghiên cứu Biển Đông của Thái Lan rằng Bangkok rất quan ngại những căng thẳng ngày càng gia tăng liên quan tới tranh chấp trên Biển Đông và muốn tham gia tìm hướng giải quyết.
Đặc biệt, Thái Lan chủ động đề xuất tổ chức cuộc họp đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN – Trung Quốc tháng 8/2013 để thống nhất quan điểm về Biển Đông, chuẩn bị cho cuộc họp ASEAN – Trung Quốc vào tháng 9/2013 với trọng tâm là COC. Tại cuộc họp, với tư cách chủ nhà, Thái Lan cho rằng vấn đề Biển Đông tuy không phải là toàn bộ quan hệ ASEAN – TQ nhưng do đây là vấn đề liên quan hòa bình, an ninh chung ở khu vực nên ASEAN và Trung Quốc cần phải xử lý thỏa đáng, xây dựng được COC để chứng tỏ thực sự là quan hệ đối tác chiến lược. Thái Lan cùng Singapore đề nghị vào dịp Hội nghị cấp cao ASEAN – Trung Quốc tháng 10/2013, hai bên cần công bố quyết định và lộ trình chính thức cho xây dựng và hoàn tất COC.
Thái Lan cần ứng xử thế nào trong vấn đề Biển Đông đã được các chuyên gia, học giả nước này thảo luận sôi nổi. Trong một cuộc phỏng vấn, ông Surachai Sirikrai – cựu Giám đốc Viện Nghiên cứu Đông Á thuộc Đại học Thammasat nhấn mạnh: “Những diễn biến gần đây nhất cho thấy vấn đề Biển Đông ngày càng phức tạp, đe dọa an ninh cho cả khu vực. Là thành viên ASEAN và là một nước Đông Nam Á, Thái Lan không thể không làm gì. Nếu không sẽ bị ảnh hưởng về chính trị lẫn kinh tế”. Theo ông Surachai, tranh chấp Biển Đông ngày càng trở nên nổi cộm trong quan hệ ASEAN – Trung Quốc, đe doạ phá vỡ quan hệ hợp tác này nếu căng thẳng tiếp tục leo thang. Và với vai trò điều phối viên luân phiên quan hệ ASEAN – Trung Quốc, Thái Lan phải có nhiều động thái tích cực, ông Surachai nhận định.
Trong khi đó, Giáo sư Thanyathip Sripana thuộc Đại học Chulalongkorn, Thái Lan nhấn mạnh Thái Lan rất quan tâm đến vấn đề Biển Đông, nhưng ban đầu muốn để các bên tự giải quyết. Tuy nhiên, thực tế không như mong muốn và đây là thời điểm thích hợp để chính phủ Thái Lan tham gia nhiều hơn.
Trước câu hỏi Thái Lan sẽ làm được gì trong giải quyết tranh chấp Biển Đông, các chuyên gia nước này cho rằng Bangkok cần tích cực đóng vai trò trung gian, cùng tìm ra hướng giải quyết thích hợp nhất. Trước mắt, cần thúc đẩy Trung Quốc đàm phán với ASEAN thông qua một bộ COC toàn diện, thích hợp. “Tuy nhiên phải thừa nhận rằng đó là nhiệm vụ khó khăn đối với chính phủ Thái Lan khi mà Trung Quốc quá cứng rắn, muốn giành hết về phía mình”, Giáo sư Thanyathip Sripana nhận định.
Trên vấn đề Biển Đông, Thái Lan ủng hộ quan điểm chung của các nước ASEAN với một số điểm cơ bản như: giải quyết hòa bình tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế; duy trì hòa bình, ổn định, đảm bảo an ninh an toàn hàng hải ở Biển Đông; thực hiện nghiêm túc Tuyên bố 6 điểm của ASEAN và DOC, sớm xây dựng COC…
Thái Lan muốn thông qua vấn đề Biển Đông để nâng cao vai trò vị trí của Thái Lan trong ASEAN. Hơn nữa, do những hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông thời gian qua là nguy cơ đe doạ hoà bình ổn định của khu vực, điều này sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của Thái Lan nên là một thành viên trong cộng đồng ASEAN, Thái Lan không thể thờ ơ trước những căng thẳng ngày một leo thang ở Biển Đông. Tuy nhiên, do có quan hệ đối tác khá chặt chẽ về kinh tế lẫn quân sự với Trung Quốc, phần nữa là nước này vừa trải qua một giai đoạn nhiều biến động về chính trị cũng như phải đối phó bất ổn tại miền Nam nên Thái Lan phải cân nhắc thận trọng trước mỗi việc làm của họ liên quan đến Biển Đông
Mặt khác, với vai trò điều phối viên trong quan hệ ASEAN – Trung Quốc và có vai trò rất quan trọng, Thái Lan cũng trở thành đối tượng tranh thủ và chịu tác động mạnh của Trung Quốc. Ông Vương Nghị đã chọn Thái Lan là 1 trong 4 nước đi thăm đầu tiên trên cương vị Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc vào tháng 5/2013. Trong chuyến thăm ông Vương Nghị đã tìm cách lôi kéo Thái Lan ủng hộ quan điểm của Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông.
Trong chuyến thăm Thái Lan tháng 10/2013, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường lại tìm cách lôi kéo Thái Lan ủng hộ Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông, nhất là chủ trương “cùng khai thác”. Sau chuyến thăm, truyền thông Trung Quốc tuyên truyền rùm beng, thổi phồng về kết quả chuyến thăm rằng “Thái Lan ủng hộ chủ trương gác tranh chấp, cùng khai thác của Trung Quốc” nhằm phân hoá chia rẽ các nước ASEAN trên vấn đề Biển Đông, gây sức ép đối với các nước trên vấn đề “cùng khai thác”. Tuy nhiên, trên thực tế Thái Lan chỉ cam kết cùng hợp tác với Trung Quốc trong vai trò điều phối viên quan hệ ASEAN – Trung Quốc để bảo đảm hòa bình và ổn định trên Biển Đông.
Tóm lại, trong thời gian qua Thái Lan đã phát huy vai trò tích cực trong việc duy trì quan điểm chung của ASEAN trên vấn đề Biển Đông, đặc biệt phát huy vai trò trong việc thúc đẩy tham vấn chính thức lần đầu tiên giữa ASEAN và Trung Quốc về COC tháng 9/2013. Điều đó đã được các chuyên gia, học giả đánh giá cao trong Hội thảo quốc tế về Biển Đông tại Hà Nội tháng 11 vừa qua.
BDN