BienDong.Net: Việc Trung Quốc đưa giàn khoan HD – 981 và hàng chục tàu các loại, trong đó có cả tàu hộ vệ tên lửa và tàu tên lửa tấn công nhanh vào hoạt động trên thềm lục địa Việt Nam được coi như một hành vi xâm lăng của “thực dân kiểu mới”.
Hành vi ngang ngược này của Trung Quốc đã vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ từ chính giới và học giả của Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ chính là nước đầu tiên lên tiếng mạnh mẽ phản đối hành động của Trung Quốc. Liên tiếp trong 4 ngày (từ 6 đến 9/5/2014), Bộ Ngoại giao Hoa kỳ đã lên tiếng phản đối hành động của Trung Quốc đưa giàn khoan HD – 981 tiến hành khoan trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam. Ngày 07/5/2014, Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Jen Psaki tuyên bố: “Quyết định của Trung Quốc lần đầu tiên đưa giàn khoan cùng một số tàu công vụ vào vùng biển có tranh chấp với Việt Nam là khiêu khích và gia tăng căng thẳng. Hành động đơn phương này có vẻ như là một phần mở rộng mô thức hành vi của Trung Quốc để thúc đẩy yêu sách đối với lãnh thổ tranh chấp theo cách làm tổn hại đến hòa bình và ổn định ở khu vực.
Mỹ rất quan ngại về những hành động nguy hiểm và đe dọa của các tàu trong khu vực tranh chấp; kêu gọi tất cả các bên hành xử một cách an toàn và phù hợp, bảo toàn tự do hàng hải, tự kiềm chế và giải quyết các yêu sách chủ quyền một cách hòa bình, theo đúng luật pháp quốc tế.
Quần đảo Hoàng Sa có tranh chấp về chủ quyền; đụng độ đang xảy ra tại vùng biển mà cả Việt Nam và Trung Quốc có yêu sách, gần quần đảo này. Các sự kiện này cho thấy các bên có yêu sách cần phải làm rõ các yêu sách của họ theo đúng luật pháp quốc tế và cần đạt được thỏa thuận về hành vi ứng xử phù hợp và những hoạt động được phép tại các khu vực có tranh chấp”.
Tại cuộc họp báo ở Hà Nội hôm 08/5/2014, ông Daniel Russel, Trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ đã có phát biểu với những lời lẽ khá mạnh mẽ bác bỏ luận điệu sai trái của Trung Quốc cho rằng “Hoàng Sa là của Trung Quốc, không có tranh chấp”. Ông Daniel Russel nhấn mạnh: “những tuyên bố chủ quyền chồng chéo trên những vùng tranh chấp, trong đó có Hoàng Sa, phải được giải quyết một cách hòa bình, phải theo phương thức ngoại giao và phải giải quyết theo đúng luật quốc tế”. Ông Daniel Russel cho rằng nền kinh tế khu vực và thế giới đóng vai trò vô cùng quan trọng, nên không thể để căng thẳng như hiện nay biến thành xung đột. “Vì vậy tôi cho rằng tất các nước trong khu vực phải kiềm chế, tránh có hành động đơn phương gây tổn hại tới hòa bình, làm gia tăng căng thẳng”.
Nhiều Nghị sĩ của cả Thượng viện lẫn Hạ viện Hoa Kỳ cũng lên tiếng phản đối mạnh mẽ hành động của Trung Quốc. Thượng nghị sĩ John McCain ra thông cáo báo chí nhấn mạnh: “Việc tàu Trung Quốc bao vây và đâm vào các tàu của cảnh sát biển Việt Nam là hành vi hung hăng và hiếu chiến. Trung Quốc phải gánh chịu hoàn toàn trách nhiệm về hành động đơn phương hòng thay đổi nguyên trạng này.
… Các hành động của Trung Quốc dựa trên những yêu sách lãnh thổ không có cơ sở theo luật pháp quốc tế. Sự thực là hành động của Trung Quốc diễn ra trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đã được xác định rõ ràng theo luật pháp quốc tế”.
Ngoài những phát biểu riêng rẽ, hôm 09/5/2014, sáu Thượng Nghị sĩ gồm Chủ tịch Thường trực thượng viện Patrick Leahy, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Menendez, Chủ tịch Tiểu ban Châu Á – Thái Bình Dương Ben Cardin và các thành viên cao cấp của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, Thượng Nghị sĩ John McCain, Thượng Nghị sĩ James Risch và Thượng Nghị sĩ Marco Rubio đã cùng ra một bản Tuyên bố với tiêu đề “Các Thượng Nghị sĩ bày tỏ quan ngại về tranh chấp hàng hải ở Biển Đông”, trong đó các Thượng Nghị sĩ đã gọi hành động của Trung Quốc là “gây rối nghiêm trọng”. Tuyên bố viết: “Động thái gần đây của Trung Quốc về việc hạ đặt giàn khoan, kéo theo các tàu quân sự và tàu hộ tống khác trong khu vực tranh chấp trên Biển Đông nằm ngoài khơi Việt Nam cũng như những chiến thuật hung hăng của các tàu Trung Quốc, uy hiếp các tàu chấp pháp của Việt Nam là hành động mang tính gây rối nghiêm trọng. Những hành động này đe dọa sự lưu thông tự do của thương mại toàn cầu tại khu vực thiết yếu này…
Tự do hàng hải, bao gồm tự do hoạt động cho Hải quân và Hoa Kỳ việc sử dụng vùng biển và vùng không phận một cách hợp pháp tại Đông Á có ý nghĩa quan trọng đối với sự thịnh vượng của Hoa Kỳ và đối với sự an toàn của cả khu vực. Chúng tôi (6 Thượng Nghị sĩ) hối thúc Chính quyền làm rõ với Trung Quốc ở cấp cao nhất rằng các tuyên bố và tranh chấp chủ quyền cần được giải quyết một cách hòa bình, bằng biện pháp ngoại giao và phù hợp với luật pháp quốc tế. Các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng hoặc sử dụng vũ lực, ép buộc hoặc hăm dọa đều không chấp nhận được và dẫn tới sự bất ổn”.
Sáu Thượng Nghị sĩ trên cũng kêu gọi Thượng viện Hoa Kỳ sớm thông qua Nghị quyết 412 về tự do hàng hải tại Châu Á – Thái Bình Dương đã được các Thượng Nghị sĩ này giới thiệu ngày 07/4/2014 để gửi Thông điệp mạnh mẽ về phản ứng trước những hành động hung hăng của Trung Quốc.
Ông Gregory Poling, chuyên gia Viện Nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (CSIS) ở Washington,cho rằng việc Trung Quốc ngang nhiên kéo giàn khoan khổng lồ HD – 981 vào khoan thăm dò dầu khí trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là “một hành động đơn phương vi phạm cả nội dung lẫn tinh thần của các cam kết quốc tế, trong đó có Công ước về Luật Biển của Liên hợp quốc và Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Các hành động này thể hiện một điều rằng Trung Quốc đang ‘quyết tâm’ thay đổi hiện trạng trên Biển Đông, bất chấp những phản đối bằng lời nói và hành động của các quốc gia láng giềng cũng như cộng đồng quốc tế’.
Về vai trò của Hoa Kỳ trước sự hung hăng ngày càng lớn của Trung Quốc, Ông Gregory Poling cho rằng Hoa Kỳ không có nhiều lựa chọn. Tuy nhiên, Hoa Kỳ có thể vận động cộng đồng quốc tế để lên án những hành động đơn phương của Trung Quốc nhằm thay đổi luật pháp biển quốc tế. Ngoài ra, Hoa Kỳ phải sử dụng mọi kênh có thể để hối thúc các bên kiềm chế không sử dụng vũ lực.
Ông Michael McDevitt, cựu Đô đốc Hải quân Hoa Kỳ nhận định: “Trung Quốc đang đổ thêm dầu vào lửa. Đây không phải là cách hay để giải quyết tranh chấp chủ quyền biển đảo. Ngay cả chính quyền Obama cũng không chỉ trích Trung Quốc về vấn đề pháp lý mà nhấn mạnh về sự khiêu khích và đơn phương trong hành động của họ”.
Hành động đưa giàn khoan và hàng chục tàu các loại vào vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam được coi là một hành vi xâm lăng, đe dọa nghiêm trọng hòa bình,ổn định và tự do, an ninh an toàn hàng hải ở Biển Đông. Hoa Kỳ có “lợi ích quốc gia” ở Biển Đông do vậy không thể ngồi yên để nhìn Trung Quốc hoành hành ngang ngược. Đây chính là lý do tại sao Hoa Kỳ đã nhanh chóng lên tiếng và phản ứng quyết liệt trước hành động gây hấn mới này của Trung Quốc.
BDN