Việc Thượng tướng Trung Quốc Phạm Trường Long –Phó Bí thư Quân ủy Trung ương đột ngột cắt ngắn chuyến thăm Việt Nam và phía Trung Quốc hủy cuộc giao lưu quốc phòng giữa hai nước Việt Nam-Trung Quốc đến nay vẫn được dư luận thế giới quan tâm bàn thảo.
Exxon Mobil muốn đầu tư vào Quảng Ngãi trong lĩnh vực điện khí – Ảnh: centralinvest.gov.vn
Ông Bill Hayton, làm việc tại kênh truyền hình BBC World News, tác giả hai cuốn sách về Đông Nam Á: Rising Dragon (2010) dựa trêncác tư liệu thu thập trongmột năm ông thường trú ở Việt Nam và cuốn South China Sea: The struggle for power in Asia (2014) viết về tranh chấp Biển Đông nhận định: Trung Quốc hiện rất quan ngại về hai dự án khai thác ngoài khơi của Việt Nam. Đó là dự án Mỏ Cá Voi Xanh của ExxonMobil trong lô 118 ngoài khơi Đà Nẵng, và dự án Cá Rồng Đỏ ở lô 136-03 hợp tác với Talisman.
Theo ông Bill Hayton, Exxon trước đây đã chống lại sức ép của Trung Quốc. Talisman của Canada cũng bỏ qua yêu cầu ngừng hoạt động của Trung Quốc. Tuy nhiên, năm 2015 Repsol của Tây Ban Nha đã mua lại Talisman. Liệu rồi sắp tới Repsol sẽ cứng rắn đến mức nào trước sức ép Trung Quốc?
Repsol có liên doanh với Sinopec ở Biển Bắc và Brazil. Việc này có thể giúp bảo vệ Repsol trước sức ép của nhà nước Trung Quốc. CònTalisman-Vietnam (công ty địa phương vẫn giữ tên cũ cả sau vụ mua lại) đã khoan thăm dò ở lô 136-3 cuối năm 2014, và đã tìm cách khoan định giá kể từ thời gian đó. Lô 136-03 ở cạnh các giếng dầu của Talisman ở lô 07-03, cách bờ biển đông nam của Việt Nam khoảng 450 cây số – ở ngay sát rìa vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam.
Trước đó khá lâu Trung Quốc đã bán quyền khai thác cùng khu này, mà họ gọi là Wan-an Bei 21 – cho một công ty Mỹ Crestone năm 1992. Sau đó một công ty đặt ở Hồng Công, Brightoil, mua lại quyền này tháng 7- 2014.
Chính phủ Việt Nam đã từng từ chối nhiều đề nghị để tránh làm phật lòng Trung Quốc. Nhưng gần đây Việt Nam đã thay đổi thái độ. Vì thế chính phủ Trung Quốc mới tức giận và phản ứng ra mặt.
Tướng Phạm Trường Long đã thăm Tây Ban Nha trước khi đến Việt Nam. Hiện rất ít thông tin được công bố, nhưng có thể ông ta đã yêu cầu Tây Ban Nha gây sức ép buộc Repsol từ bỏ dự án.
Dự án Cá voi Xanh được Việt Nam ký với Exxon Mobilgần đây. Dự án Cá voi Xanh gần bờ biển Việt Nam hơn. Mỏ khí chỉ cách bờ khoảng 88 cây số (ở lô 118). Tuy nhiên, “đường 9 đoạn” rất mơ hồ của Trung Quốc lại đi vào giữa lô. Đây là nguồn cơn phản đối của Trung Quốc. Mặc dù sau phán xét của Tòa trọng tài quốc tế LHQ tại Lahaye, Bắc Kinh hầu như đã chịu thua, không dám nhắc nhỏm gì đến “cái lưỡi bò” đã bị cắt.
Tuy nhiên, một số học giả Trung Quốc như ông Ngô Sĩ Tồn ở Viện Nghiên cứu Nam Hải ở Hải Nam cho rằng Trung Quốc có “quyền lịch sử” với tài nguyên của biển, hơn cả những gì ghi trong Công ước Luật biển 1982. Thật là một tiếng nói lạc lõng, chối tai. Không quốc gia nào đồng tình với diễn giải này. Exxon tự tin rằng họ có đủ quyền về luật pháp để khai thác dự án Cá voi Xanh.
Một câu hỏi đặt ra: Vì sao Việt Nam vẫn tiến hành các dự án này dù biết rằng Trung Quốc rất khó chịu?
Phải chăng chính phủ Việt Nam cảm thấy Trung Quốc không sẵn sàng gây đối đầu vào thời điểm này, vì rằng sắp diễn ra Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc vào cuối năm nay? Hiện tại nước này lại đang muốn tập trung quảng cáo cho “Một vành đai, Một con đường”.
Lại nữa, các căn cứ đảo nhân tạo của Trung Quốc tuy đã bồi đắp xong nhưng vẫn chưa hoàn toàn sẵn sàng. Có thể vì thế mà Việt Nam cho rằng, tốt hơn là hành động mau lẹ vào lúc này, trước khi các căn cứ này đi vào hoạt động