Tân Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad có cách tiếp cận táo bạo hơn đối với tuyên bố tranh chấp ở Biển Đông, nơi Bắc Kinh đang có nhiều quyền kiểm soát nhất.
Theo VOA, ông Mahathir muốn Malaysia nắm giữ 5 hòn đảo nước này đang kiểm soát. Trong một cuộc phỏng vấn vào tuần trước với tờ báo Hồng Kông South China Morning Post, ông cũng bày tỏ hy vọng hải quân các nước sẽ đưa tàu chiến ra khỏi khu vực để giảm căng thẳng.
Thủ tướng Mahathir dự kiến sẽ theo đuổi ý định của mình bằng cách xem xét các dự án do các công ty Trung Quốc tài trợ, theo Ibrahim Suffian, Giám đốc chương trình của tập đoàn khảo sát Merdeka ở Kuala Lumpur.
Việc giảm ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ giúp ông Mahathir khẳng định những tuyên bố của Malaysia đối với các vùng trên Biển Đông, trong khi giảm bớt nguy cơ bị phản ứng dữ dội từ phía Bắc Kinh.
Khi mối quan hệ đầu tư phát triển, người tiền nhiệm của ông Mahathir hiếm khi chỉ trích Trung Quốc, ngay cả khi lực lượng tuần duyên đi gần bờ biển mà Malaysia tuyên bố chủ quyền.
Ông Suffian cho biết, ông Mahathir có nhiều quan điểm quyết đoán hơn về chính sách khu vực của Malaysia nên mọi người nên hoan nghênh điều đó. Mọi người muốn thấy một cách tiếp cận mạnh mẽ hơn trên Biển Đông để bảo vệ sự ổn định và các cơ hội kinh tế hiện đang tồn tại.
Trước đây, ông Mahathir đã lãnh đạo Malaysia trong 22 năm, ông muốn cân bằng đầu tư của Trung Quốc, đặc biệt là các dự án cơ sở hạ tầng, và đảm bảo chính phủ không quá thân thiết với Bắc Kinh.
Dưới thời Thủ tướng Najib Razak, Trung Quốc đã trở thành nguồn đầu tư nước ngoài hàng đầu cho Malaysia. Kết quả là nhiều công dân cảm thấy chính quyền Najib đàm phán quá nhẹ nhàng với Trung Quốc, Suffian nói.
Báo cáo phương tiện truyền thông cho biết trong năm 2016 Trung Quốc đã hỗ trợ cho ông Najib theo tư cách cá nhân.
Có 31 triệu người trong cả nước lo sợ đầu tư của Trung Quốc sẽ làm mất các công ăn việc làm ở địa phương, và các chính trị gia đối lập đã sử dụng mối quan hệ với Trung Quốc như một vấn đề bầu cử trong năm nay.
Ông Mahathir cho biết trong chiến dịch của mình, các nhà đầu tư Trung Quốc nên làm nhiều hơn để thuê người dân Malaysia thiết lập các cơ sở trong nước và giới thiệu công nghệ.
Trung Quốc xem Malaysia là một nơi đặc biệt cho sáng kiến Vành đai và con Đường trị giá 1 nghìn tỷ đô la. Tài trợ cho sáng kiến xây dựng cơ sở hạ tầng xuyên suốt để hình thành các liên kết thương mại mạnh hơn.
Với quan điểm chống lại sáng kiến Vành đai và Con đường của ông Mahathir, việc tái hiệu chỉnh chính sách đối ngoại của Malaysia đối với tranh chấp Biển Đông chỉ là một phần, theo Alan Chong, phó giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore.
Malaysia đã đáp ứng khoảng 34 tỷ USD khoản vay cho các dự án sáng kiến Vành đai và Đường bộ. Năm 2017, Trung Quốc đóng góp 7% trong tổng số 13,6 tỷ USD mà Malaysia nhận được từ các nước khác.
Trung Quốc và Malaysia tranh chấp các khu vực ở phía Bắc Borneo trên Biển Đông. Trung Quốc đã quân sự hóa ít nhất 3 hòn đảo trong chuỗi đảo Trường Sa.
Brunei, Philippines, Đài Loan và Việt Nam cũng tuyên bố một phần chủ quyền trên vùng biển 3,5 triệu km2 giàu tài nguyên này.
Brunei và Philippines, giống như chính quyền trước đây của Malaysia, thường im lặng trước những lời chỉ trích của Trung Quốc khi họ chấp nhận đầu tư hoặc viện trợ.
Lời bình luận của ông Mahathir về 5 hòn đảo nhỏ có thể phản ánh quan điểm giải quyết hoặc quản lý chúng, Oh Ei Sun, một giảng viên nghiên cứu quốc gia và quốc tế của Malaysia tại Đại học Nanyang Singapore cho biết.
Washington không tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông nhưng gửi tàu định kỳ đi qua để chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc.
Trung Quốc có thể sẽ “áp dụng một cách tiếp cận thực dụng” cho lập trường mới của Malaysia hơn là chống lại nó, Suffian nói. Cả hai nước đều muốn đầu tư chung, ông nói.
Đầu tư bao gồm một tuyến đường sắt và một khu thương mại tự do kỹ thuật số.
Nếu Trung Quốc trở nên hung hăng hơn trên biển, ông Mahathir có lẽ sẽ tuyên bố hành động thay vì phớt lờ, Oh nói.
Nhưng cho đến nay, hầu như không có một thách thức nào đối với Trung Quốc, theo Carl Thayer, giáo sư danh dự chuyên ngành Đông Nam Á tại Đại học New South Wales, Úc.
Theo ông Carl Thayer, Thủ tướng Mahathir nên kêu gọi phi quân sự hóa các nơi bị chiếm đóng, ngăn chặn việc đóng quân vĩnh viễn các tàu chiến gần các khu vực được tuyên bố, đồng thời trì hoãn việc tiến hành tập trận khiêu khích ở Biển Đông.