Xung đột thương mại leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc là một trong những nghị trình quan trọng tại Hội nghị Bắc Đới Hà tuần qua. Điều đáng quan tâm là những thông tin về chức vụ mới của Phó Thủ tướng Lưu Hạc có thể là tín hiệu về những đồng thuận giữa các bậc lão thành với các nhà lãnh đạo đương nhiệm Trung Quốc.
Bắc Kinh đã tung ra cú đòn quyết định trong cuộc xung đột thương mại với Washington. Cú đòn đó là, đưa khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) lên đầu danh mục các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ bị đánh thuế tới 25%.
Trước đó Bộ Thương mại Trung Quốc ra tuyên bố: Washington đã “leo thang tình hình mà không quan tâm đến lợi ích của cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng” và Bắc Kinh “phải thực hiện các biện pháp cần thiết để chống lại”. Theo đó, Bắc Kinh tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ trị giá 60 tỉ USD và dọa sẽ còn “mạnh tay hơn nữa”. Phản ứng này của Bắc Kinh là do Tổng thống Donald Trump nâng mức thuế đối với lượng hàng hóa nhập khẩu bổ sung trị giá 200 tỉ USD của Trung Quốc, từ 10% ban đầu lên 25%.
Bạn đọc hẳn chưa quên trong chuyến thăm Bắc Kinh của Tổng thống Donald Trump vào tháng 11-2017, hai nhà lãnh đạo Mỹ và Trung Quốc đã cùng chứng kiến lễ ký kết các văn kiện hợp tác lên tới 250 tỉ USD. Hơn 20% trong số đó có liên quan đến LNG. Giám đốc một công ty năng lượng của Mỹ nói với hãng Nikkei rằng, Bắc Kinh đang muốn gửi một thông điệp chính trị với Washington rằng, họ sẵn sàng “xoá sạch” các kết quả từ chuyến thăm của Trump.
Hiện tại, xuất khẩu LNG của Mỹ sang Trung Quốc đã tăng gấp 6 lần trong năm 2017 lên 2,9 tỷ mét khối, chiếm 6% tổng nhập khẩu LNG của Trung Quốc. Nước đông dân nhất thế giới này đã trở thành nhà nhập khẩu LNG lớn thứ 3 của Mỹ, sau Mexico và Hàn Quốc. Việc Bắc Kinh đánh thuế cao đối với LNG sẽ ảnh hưởng đến các kế hoạch đầu tư cho các nhà máy LNG mới tại Mỹ.
Trung Quốc tỏ ra “cứng rắn” ở thời điểm các lãnh đạo cao cấp của nước này đang nhóm họp tại Bắc Đới Hà. Theo các nhà phân tích, Bắc Kinh đã quyết định tung đòn hiểm để tạo uy tín cho Chủ tịch Tập Cận Bình tại hội nghị Bắc Đới Hà.
Thời điểm này bài viết trên Nhân dân nhật báo phát đi tín hiệu, chiến tranh thương mại Trung-Mỹ là một trong những vấn đề quan trọng nhất đang làm đau đầu chính quyền Bắc Kinh. Đội ngũ lãnh đạo Trung Quốc và các chuyên gia đã thảo luận các chiến lược đối phó. Có trong 62 chuyên gia ( 39 viện sĩ đến từ Học viện Khoa học và Học viện Công trình Trung Quốc) tham gia bàn thảo. Đây là tỷ lệ cao nhất trong những năm vừa qua.
Ưu thế của Mỹ là ở lĩnh vực công nghệ cao. Còn Trung Quốc, chìa khóa thành công để vượt qua Mỹ cũng chính là công nghệ cao. Do vậy, dưới tác động của cuộc chiến thương mại, chủ đề chính của hội nghị Bắc Đới hà năm nay vẫn là lập trung vào đường hướng cải thiện tình hình kinh tế Trung Quốc. Thông báo của Quốc vụ viện Trung Quốc ngày 8/8 cho biết, chính phủ Trung Quốc quyết định điều chỉnh Tiểu tổ lãnh đạo Khoa học công nghệ và giáo dục quốc gia thành Tiểu tổ lãnh đạo Khoa học công nghệ quốc gia, trong đó chức vụ tổ trưởng do thủ tướng Lý Khắc Cường đảm nhận, tổ phó do phó thủ tướng Lưu Hạc nắm giữ.
Tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) bình luận, vai trò mới của ông Lưu Hạc thể hiện lòng tin vững chắc của ban lãnh đạo đối với vị cố vấn thân cận hàng đầu của chủ tịch Tập Cận Bình, bất chấp ông Lưu bị cho là thất bại trong chuyến công du Mỹ hồi tháng 5/2018, khi không thể ngăn cản chính quyền tổng thống Trump mở màn chiến tranh thương mại và áp thuế quan lên 34 tỉ USD hàng hóa Trung Quốc.
Việc Mỹ leo thang các biện pháp cấm vận nhằm vào khu vực công nghệ cao được xác định là đòn tấn công nhằm vào kế hoạch “Made in China 2025” của Trung Quốc. Liệu chức vụ mới của phó Thủ tướng Lưu Hạc sẽ tác động thế nào đến chính sách công nghiệp của Trung Quốc trong đàm phán với Mỹ? Theo các nhà phân tích, một mặt, ông Lưu là một nhà kỹ trị vẫn luôn tham dự vào quá trình hoạch định chính sách nhằm ủng hộ phát triển công nghiệp. Ông sẽ không hy sinh điều này để đạt thỏa thuận với Mỹ. Mặt khác, ngay cả khi ông ta muốn nhượng bộ với tư cách người được Trung Quốc trao trách nhiệm về thương mại, thì ông cũng không hoàn toàn có thể tự quyết và cũng khó có được sự ủng hộ từ cấp trên.
Bắc Đới Hà được coi là cuộc hội ngộ, hay là “hội nghị” bí ẩn nhất của Trung Quốc, nơi nhiều quyết sách về đường hướng của đất nước được đưa ra bàn thảo, quyết định. Sau khi Mỹ bắt đầu áp thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, nhiều luồng quan điểm từ các học giả uy tín trong nước chỉ trích chính sách của Bắc Kinh đã nổi lên, trong đó nhiều ý kiến cho rằng chiến lược tuyên truyền thổi phồng quá đà về thành tựu công nghệ-quân sự của Trung Quốc đã biến nước này thành mối đe dọa tiềm ẩn đối với Mỹ và phương Tây.
Việc ông phó Thủ tướng Lưu Hạc vào Tiểu tổ lãnh đạo kể trên chính là “sự nâng cấp” bước ngoặt trong nghị trình của giới cầm quyền Bắc Kinh. Thông cáo của Quốc vụ viện về việc điều chỉnh cơ cấu – nhiệm vụ và thành lập Tiểu tổ lãnh đạo Khoa học công nghệ quốc gia đã được thành văn từ ngày 28/7, nhưng chỉ được công bố vào ngày 8/8 – thời điểm được cho là khép lại “hội nghị Bắc Đới Hà”. Tiểu tổ lãnh đạo 3 lĩnh vực: khoa học, công nghệ và giáo dục của Quốc vụ viện từng dẫn dắt quá trình phát triển chính sách ở cấp vĩ mô. Nhưng thông cáo hôm 8/8 đã loại bỏ giáo dục ra khỏi phạm vi phụ trách của cơ quan này. Tiểu tổ mới cho thấy Bắc Kinh đang chú trọng hơn đến khoa học và công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh đối đầu thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như việc Mỹ áp nhiều biện pháp kìm hãm Trung Quốc phát triển công nghệ cao.
Tờ Nhân dân Nhật báo mới đây đã phản bác gay gắt quan điểm cho rằng, Trung Quốc sai lầm khi sớm theo đuổi chính sách “xuất đầu lộ diện”, một cách nói để chỉ trích việc Bắc Kinh xa rời đường hướng “giấu mình chờ thời” của lãnh đạo Đặng Tiểu Bình.
Nhân dân Nhật báo viết : “Từ sau chiến tranh Nha phiến, trải qua 100 năm nỗ lực, Trung Quốc đã trở lại trung tâm của vũ đài thế giới”… “Đây là sự thực mang tính nền tảng mà chúng ta phải nhìn nhận rõ ràng từ quan sát xung đột thương mại Mỹ-Trung”. “Một khối lượng lớn như vậy, với sức nặng như thế, thì không phải chuyện “giấu mình chờ thời” là có thể ẩn đi được, giống như một con voi lớn không thể nào nấp sau cái cây nhỏ…”.