Sau khi sử dụng vũ lực xâm chiếm trái phép quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, Trung Quốc đã triển khai nhiều hoạt động phi pháp trên quần đảo này nhằm tìm cách gia tăng kiểm soát và ngụy tạo bằng chứng khẳng định yêu sách “chủ quyền” đối với quần đảo Hoàng Sa. Từ đó đến nay, bất chấp luật pháp quốc tế và sự phản đối mạnh mẽ của dư luận các nước, Trung Quốc đã tiến hành nhiều hoạt động phi pháp đối với khu vực này.
Hình ảnh các cơ sở phi pháp của Trung Quốc ở đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.
Trung Quốc thành lập cái gọi là “thị xã Tam Sa”
Tháng 11/2007, Quốc vụ viện Trung Quốc ngang nhiên ký quyết định thành lập một đô thị cấp huyện (huyện cấp thị) thuộc tỉnh Hải Nam lấy tên là “Tam Sa” có phạm vi quản lý 3 quần đảo trên Biển Đông, trong đó bao gồm quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Ngay sau đó, Chính phủ Việt Nam đã phản đối việc thành lập “thị xã” này. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã chính thức tuyên bố: “Hành động này đã vi phạm chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam, không phù hợp với nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước, không có lợi cho tiến trình đàm phán tìm kiếm biện pháp cơ bản, lâu dài cho vấn đề trên biển giữa hai bên”. Đảng Cộng sản Việt Nam tuyên bố Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Việt Nam phản đối việc Trung Quốc thành lập thành phố hành chính cấp huyện Tam Sa thuộc tỉnh Hải Nam trực tiếp quản lý 3 quần đảo trên Biển Đông, trong đó có hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Hành động này đã vi phạm chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam, không phù hợp với nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước, không có lợi cho tiến trình đàm phán tìm kiếm biện pháp cơ bản, lâu dài cho vấn đề trên biển giữa hai bên. Đồng thời khẳng định quan điểm, Việt Nam chủ trương giải quyết các bất đồng thông qua thương lượng hòa bình trên cơ sở tôn trọng Luật pháp Quốc tế và thực tiễn quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển 1982 và tinh thần Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông năm 2002 nhằm giữ gìn hòa bình và ổn định trên Biển Đông và khu vực. Quốc hội Việt Nam, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội đồng Nhân dân Thành phố Đà Nẵng khoá VII cũng đã phản đối việc lập thị xã cấp huyện Tam Sa. Đáng chú ý, Hội đồng Nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã ra nghị quyết khẳng định chủ quyền đối với Hoàng Sa, nghị quyết nêu rõ: “Hội đồng Nhân dân tỉnh Khánh Hòa phản đối việc Trung Quốc đưa huyện Trường Sa của Khánh Hòa vào đơn vị hành chính mới trực thuộc tỉnh Hải Nam của Trung Quốc và khẳng định huyện Trường Sa là một trong 9 đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Khánh Hòa”.
Trung Quốc thành lập cái gọi là “Thành phố Tam Sa”
Ngày 21/6/2012, Quốc vụ viện Trung Quốc đã phê chuẩn quyết định thành lập “Tam Sa”. Ngày 17/7/2012, Hội đồng Nhân dân tỉnh Hải Nam đã thông qua quyết định thành lập “Hội đồng Nhân dân Tam Sa”. Ngày 20/7/2012, truyền thông Trung Quốc loan tin Quân ủy Trung ương Trung Quốc đã phê chuẩn việc thành lập Bộ chỉ huy quân đồn trú tại Tam Sa. Ngày 21/7/, Trung Quốc tổ chức bầu 45 đại biểu của “Hội đồng Nhân dân Tam Sa”. Hai ngày sau đó, phiên họp đầu tiên của “Hội đồng Nhân dân Tam Sa” đã bầu một nhân vật tên Tiêu Kiệt làm Thị trưởng. Theo truyền thông Trung Quốc, buổi lễ thành lập “thành phố Tam Sa” có sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Dân chính Tôn Thiệu Sính, Bí thư Tỉnh ủy Hải Nam La Bảo Minh, Phó bí thư Tỉnh ủy Lý Hiến Sinh, Phó tư lệnh Quân khu Quảng Châu Viên Thư Thành. Ngoài ra, còn có một loạt các quan chức thuộc các bộ Giao thông, Công an, Dân chính và Cục Hải dương Quốc gia Trung Quốc tham dự buổi lễ được Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc phát sóng trực tiếp. Trung Quốc thành lập cái gọi là “thành phố Tam Sa” để “quản lý” một khu vực mà nhiều nước đang tranh chấp chủ quyền, trong đó bao gồm hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa của Việt Nam, nguỵ tạo bằng chứng phi pháp về chủ quyền bằng cách công bố bản đồ “đường chín đoạn phi pháp”, cấp hộ chiếu cho công dân có in bản đồ Trung Quốc với đường chín đoạn phi pháp này, tiếp đó là đưa khách du lịch ra các đảo tham quan, đưa vào chương trình giáo dục từ tiểu học đến phổ thông của nước này rằng Trung Quốc chính nghĩa và đang bị các nước khác đánh hội đồng…
Trước hành động phi pháp trên của Trung Quốc, Việt Nam và cộng đồng quốc tế đều kịch liệt lên tiếng phản đối. Bộ Ngoại giao Việt Nam (24/7/2012) đã gửi công hàm phản đối Trung Quốc, nhấn mạnh việc Trung Quốc thành lập cái gọi là “thành phố Tam Sa” và triển khai các hoạt động nói trên đã vi phạm luật pháp quốc tế, xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa và là vô giá trị. Những hoạt động này của Trung Quốc trái ngược với nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước, vi phạm Thỏa thuận những nguyên tắc cơ bản giải quyết vấn đề trên biển giữa Việt Nam và Trung Quốc ký tháng 10/2011; đi ngược lại tinh thần Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông ký năm 2002 giữa ASEAN và Trung Quốc, làm cho tình hình Biển Đông thêm phức tạp. Việt Nam kiên quyết phản đối các hoạt động nói trên của Trung Quốc; đồng thời yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, chấm dứt và hủy bỏ ngay các hành động sai trái đó, đóng góp thiết thực vào việc phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng như duy trì hòa bình và ổn định trên Biển Đông. Cùng ngày, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Nẵng Văn Hữu Chiến và Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Khánh Hòa Nguyễn Chiến Thắng cùng ra tuyên bố nêu rõ: Chính quyền và nhân dân thành phố Đà Nẵng và tỉnh Khánh Hòa một lần nữa hết sức lo ngại và bất bình trước việc ngày 19/7/2012, Quân ủy Trung ương Trung Quốc chính thức quyết định thành lập “Cơ quan chỉ huy quân sự” của cái gọi là “thành phố Tam Sa” và ngày 21/7/2012 phía Trung Quốc đã tổ chức bầu cử đại biểu Đại hội đại biểu Nhân dân khóa I của cái gọi là “thành phố Tam Sa.” Những hành động sai trái của Trung Quốc không làm thay đổi thực tế hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là bộ phận không tách rời của lãnh thổ Việt Nam. Thành phố Đà Nẵng và tỉnh Khánh Hòa cương quyết phản đối và yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay những việc làm vi phạm luật pháp quốc tế và luật pháp Việt Nam, cản trở nỗ lực chung duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông, làm tổn hại tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước.
Tuyên truyền về cái gọi là “thành phố Tam Sa”.Tháng 7/2018, Trung Quốc cho tổ chức các hoạt động kỷ niệm 6 năm thành lập cái họ gọi là “thành phố Tam Sa”, tiếp đến lắp đặt và đưa vào sử dụng phao đèn quan trắc sóng biển ở Phú Lâm thuộc Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, cho phép kênh Thiếu nhi Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc tổ chức chương trình truyền hình thực tế cho thiếu nhi ở Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam, rồi Đại học Trung Sơn Trung Quốc thực hiện một loạt các khảo sát khoa học tổng hợp ở Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam… tất cả chiêu bài này đều nằm trong một kế hoạch lâu dài của Trung Quốc nhằm từng bước “đặt sự đã rồi”, thiết lập quyền kiểm soát trên Biển Đông, sau đó là thâu tóm toàn bộ khu vực. Trước đó, tháng 6/2013, Trung Quốc ngang nhiên xuất bản sách giới thiệu “thành phố Tam Sa” nhằm đánh dấu một năm ngày thành lập “thành phố Tam Sa”. Quyển sách do Nhà Xuất bản Nhân dân Trung Quốc phát hành nói về lịch sử thành phố, các nguồn tài nguyên thiên nhiên và vai trò của “thành phố” này trong việc bảo vệ chủ quyền, quốc phòng Trung Quốc.
Phản ứng trước hoạt động phi pháp trên, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng nêu rõ: “Việt Nam có đầy đủ căn cứ pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp với luật pháp quốc tế. Các hành động nêu trên của Trung Quốc không chỉ xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa mà còn đi ngược lại Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, không phù hợp với nhận thức chung quan trọng của Lãnh đạo cấp cao hai nước về việc kiểm soát tốt bất đồng trên biển cũng như xu thế phát triển tốt đẹp của quan hệ hai nước, trái với tinh thần và nội dung của Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), không có lợi cho tiến trình đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) cũng như việc duy trì môi trường hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở Biển Đông và khu vực. Việt Nam kiên quyết phản đối, yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay các hoạt động nêu trên, tôn trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, thực hiện nghiêm túc Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa cũng như Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), không có hành động làm phức tạp tình hình; đóng góp thiết thực và tích cực vào phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Trung Quốc vì hòa bình, ổn định và hợp tác ở Biển Đông và khu vực”.
Quân sự hóa “thành phố Tam Sa”
Trung Quốc đã nâng cấp một đường băng dài 3.000 m và một cảng nước sâu dài 1.000 m trên đảo Phú Lâm. Đường băng này có khả năng đón nhận ít nhất tám máy bay thế hệ thứ tư như máy bay chiến đấu SU-30MKK và máy bay ném bom JH-7, trong khi các bến cảng có thể tiếp nhận những tàu có trọng tải từ 5.000 tấn trở lên. Hiện nay cơ sở hạ tầng trên đảo Phú Lâm đã hoàn chỉnh và được tổ chức như một thị xã, nhằm phục vụ mục đích quốc phòng và kinh tế của Trung Quốc trong toàn bộ khu vực Biển Đông Việt Nam. Trên đảo còn có đài kiểm báo, kênh đào và nhiều tiện nghi quân sự khác. Tháng 5/2018, Trung Quốc triển khai 02 bệ phóng tên lửa HQ-9 ra bãi biển phía Bắc đảo Phú Lâm, đặt cạnh các hệ thống radar đe dọa an toàn hàng không khu vực. Tất cả đều được phủ lưới ngụy trang. Hệ thống phòng không HQ-9 có tầm bắn 77 km và có sức đe dọa bất cứ máy bay, cả quân sự và dân sự, hoạt động gần đó. Trước đó, từ tháng 2/2016, nhiều đơn vị HQ-9 cũng đã được Trung Quốc triển khai ra Hoàng Sa. Trung Quốc đặt Bộ chỉ huy toàn thể lực lượng quân trú phòng quần đảo Hoàng Sa trên đảo Phú Lâm. Căn cứ quân sự này kiên cố nhất trên Biển Đông. Trung Quốc Hồng Lỗi cũng công khai thừa nhận rằng Trung Quốc đã bố trí tên lửa chống hạm YJ-62 ở đảo Phú Lâm. Tân hoa xã cho biết tàu tiếp tế giao thông “Tam Sa số 1” đã được đưa đến đảo Phú Lâm. Đây là tàu tiếp tế cỡ lớn do Trung Quốc đóng sau khi tuyên bố thành lập trái phép “thành phố Tam Sa”, có thể chở đến 456 người và được trang bị sân bay trực thăng cùng hàng loạt chức năng khác nhằm phục vụ mục đích tiếp tế cho quân và dân Trung Quốc đang đồn trú và cư ngụ trái phép ở các khu vực thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.
Ngoài ra, Trung Quốc thường xuyên tổ chức các cuộc tập trận quân sự tại đảo Phú Lâm. Gần đây nhất, vào tháng 5/2018, Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã công bố đoạn video cho thấy máy bay ném bom chiến lược H-6K đã cất hạ cánh từ một trên những hòn đảo ở Biển Đông. Chiếc H-6K này đã tiến hành các cuộc không kích mô phỏng chống lại lực lượng hải quân đối phương giả định. Trước đó, mạng Tin tức Trung Quốc cho biết khoảng 20 tàu thuyền của các cơ quan chức năng biển của Trung Quốc và tàu của ngư dân, binh lính đóng trái phép trên đảo Phú Lâm đã tổ chức diễn tập. Cuộc diễn tập chia làm ba phần, gồm diễn tập biên đội tàu thủy; giả định xử phạt tàu đánh cá Trung Quốc vi phạm qui định đánh bắt ở biển và xử phạt tàu nước ngoài mà Trung Quốc cho rằng xâm phạm vùng biển nước này cho là thuộc chủ quyền của mình; diễn tập các hoạt động cứu hộ khẩn cấp trong trường hợp có người rơi xuống biển.
Trước các hoạt động phi pháp trên, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam
Lê Thị Thu Hằng khẳng định: “Một lần nữa, Việt Nam khẳng định có đầy đủ căn cứ pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp với luật pháp quốc tế. Việt Nam hết sức quan ngại trước các thông tin nêu trên và khẳng định mọi hoạt động quân sự hóa, bao gồm cả việc bố trí tên lửa trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa, đi ngược lại Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa Việt Nam và Trung Quốc. Vi phạm Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc (DOC), làm gia tăng căng thẳng, gây mất ổn định trong khu vực và không có lợi cho nỗ lực của các nước trong đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Đông hiện nay (COC). Việt Nam đề nghị phía Trung Quốc với tư cách là quốc gia lớn ở khu vực và thế giới, thể hiện trách nhiệm trong việc duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông. Không tiến hành quân sự hóa, rút các trang thiết bị quân sự triển khai trái phép trên các cấu trúc thuộc chủ quyền của Việt Nam, tôn trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Tuân thủ nghiêm túc Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa Việt Nam và Trung Quốc và Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc”.
Xây dựng, đưa vào sử dụng Đồn giam giữ và Trung tâm chỉ huy phòng ngự liên hợp Tam Sa
Ngày 25/7/2015, Trung Quốc đã bắt đầu tiến hành xây dựng trái phép công trình Đồn giam giữ và Trung tâm phòng ngự liên hợp cho “thành phố Tam Sa”. Công trình Đồn giam giữ được xây dựng tòa nhà 3 tầng với tổng diện tích 1.498 m2, sau khi xây dựng xong có thể tạm giam cùng lúc 56 người. Chính quyền Tam Sa ngang nhiên nói rằng sẽ sử dụng Đồn giam giữ này để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật và vi phạm lãnh thổ chủ quyền của Trung Quốc tại Hoàng Sa. Giới chức “thành phố Tam Sa” loan tin Trung tâm chỉ huy phòng ngự liên hợp Tam Sa nhằm nâng cao khả năng phòng thủ cho “thành phố Tam Sa” tại các vùng biển, nâng cao hiệu quả trong công tác tìm kiếm, cứu nạn.
Trung Quốc xây dựng phi pháp trên đá Bông Bay ở Hoàng Sa
Chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) thuộc Trung tâm Nghiên cứu và Chiến lược Quốc tế (CSIS) cho biết thông qua hình ảnh vệ tinh, họ phát hiện “một cấu trúc mới còn khiêm tốn” trên đá Bông Bay thuộc nhóm đảo An Vĩnh, thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Cấu trúc này ẩn dưới mái che radar và các tấm pin năng lượng mặt trời. Báo cáo từ AMTI cho hay hiện chưa rõ mục đích của cấu trúc này song nó có thể được dùng cho mục đích quân sự.
Phủ sóng mạng internet không dây (wifi) và điện lưới
Từ đầu tháng 10/2015, Trung Quốc đã bắt đầu lắp đặt trái phép các thiết bị phát sóng không dây tại các đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Ngư dân và nhân viên Trung Quốc đồn trú (trái phép) trên các đảo này có thể truy cập internet tốc độ cao. Hiện tại Trung Quốc đã hoàn thành lắp đặt các thiết bị phát sóng không dây này tại đảo Cây và đảo Bắc và tiếp đó sẽ triển khai lắp đặt tại các đảo đá khác như đảo Duy Mộng, Xà Cừ, Ba Ba… nhằm thực hiện phủ tín hiệu mạng không dây trái phép lên khắp các đảo Trung Quốc chiếm đóng phi pháp tại Hoàng Sa. Hồi đầu tháng 9/2015, Trung Quốc cũng tuyên bố hoàn thành phủ sóng 4G trên 7 đảo chiếm đóng thuộc quần đảo Hoàng Sa bao gồm đảo Phú Lâm, đảo Quang Ảnh, đảo Cây, đảo Hoàng Sa, đảo Tri Tôn, đảo Quang Hòa và đảo Linh Côn.
Theo Asia Times, Trung Quốc đã vận hành trái phép mạng lưới điện thông minh cỡ nhỏ đầu tiên trên đảo Phú Lâm. Các bản tin của Tân Hoa Xã và Nhân dân Nhật báo ngang nhiên đưa tin rằng mạng lưới này sẽ cung cấp điện cho các cơ sở quân sự mà Trung Quốc xây dựng phi pháp trên các hòn đảo mà nước này tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông. Theo Tân hoa xã, mạng lưới điện phi pháp này sẽ giúp tăng khả năng cung cấp điện trên đảo thêm 08 lần, đồng thời có thể kết nối với mạng lưới điện chính trên đảo Hải Nam nhằm đáp ứng các nhu cầu về quân sự và dân sự. Báo Trung Quốc thậm chí còn đưa tin mạng lưới điện trên đảo Phú Lâm có thể được phát triển thành trung tâm kiểm soát nhằm quản lý các mạng lưới điện khác trên các đảo lân cận.
Mở các đường bay dân sự và tàu thuyền ra “Tam Sa”
Trung Quốc đã ngang nhiên mở đường bay dân sự đến đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Chuyến bay đầu tiên đã cất cánh từ thành phố Hải Khẩu thuộc tỉnh Hải Nam (Trung Quốc) vào lúc 8h45 sáng 21/12/2016 đến đảo Phú Lâm rồi từ đảo Phú Lâm quay lại thành phố Hải Khẩu vào lúc 13h chiều cùng ngày. Theo đó, các chuyến bay như thế này sẽ được tiến hành hàng ngày với giá 1.200 Nhân dân tệ (tương đương 172 USD/Chiều). Truyền thông Trung Quốc loan tin sân bay trên đảo Phú Lâm là sân bay hỗn hợp và mới được chấp thuận sử dụng cho mục đích dân sự vào ngày 16/12/2016, giúp cải thiện điều kiện làm việc của các nhân viên dân sự và các binh sĩ sống tại “thành phố Tam Sa”.
Khai trương rạp chiếu phim, thư viện số, cúp đua thuyền buồm
Tháng 7/2017, Trung Quốc thông báo khai trương rạp chiếu phim hiện đại tại “thành phố Tam Sa” có tên gọi “Ân Long Tam Sa”, trong đó đã trình chiếu bộ phim “Sự bất tử của Giao Ngọc Lã” (The Eternity of Jiao Yulu) cho hơn 200 cư dân và binh sỹ ngay trong ngày đầu mở cửa. Hãng Tân Hoa Xã cho biết rạp chiếu phim này sẽ chiếu ít nhất một lần mỗi ngày để dân cư được ước tính là khoảng 2.000 người đang sinh sống trên đảo “có thể thưởng thức cùng lúc với khán giả trên cả nước”. Ngày 30/7/2018, Trung Quốc tiếp tục cho khai trương “Thư viện số Trung Quốc chi nhánh Tam Sa” tại đảo Phú Lâm, quần đảo Hoàng Sa, trong đó áp dụng các công nghệ hiện đại nhất hiện nay như Big Data, Cloud… để lưu trữ khoảng 200.000 bản tài liệu số hóa âm thanh và hình ảnh. Trung Quốc cũng đã tổ chức cuộc đua thuyền buồm cúp Ty Nam lần thứ 5 ở quần đảo Hoàng Sa, thành lập văn phòng Cục Kiểm dịch kiểm nghiệm xuất nhập cảnh Hải Nam trên đảo Phú Lâm.
Phát triển du lịch biển đảo
Từ năm 2013, Trung Quốc bắt đầu tổ chức trái phép các tour du lịch biển tới quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Mỗi tour bốn ngày, ba đêm đưa du khách đến các đảo Áp Công (Yagong), Toàn Phú (Quanfu) và Ngân Tự (Yinyu). Hai hoạt động dành cho khách tham quan Hoàng Sa là lễ thượng kỳ và xem các tài liệu tuyên truyền về lòng yêu nước. Ngày 23/10/2017, Bí thư của “thành phố Tam Sa” cho biết trong năm 2017 đã có 59 đoàn du khách tại Trung Quốc lục địa ra tham quan quần đảo Hoàng Sa, tăng 20% cả về số đoàn và số du khách so với năm 2016.
Khai trương Văn phòng Tân hoa xã tại “thành phố Tam Sa”
Ngày 25/8/2018, Tân Hoa xã đã chính thức thành lập văn phòng tại đảo Phú Lâm trong quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Giới chức cái gọi là “thành phố Tam Sa” và Trưởng Đại diện Tân Hoa xã tại Phú Lâm đã kéo biển khai trương văn phòng hãng thông tấn này tại Phú Lâm để tăng cường đưa tin xuyên tạc về vấn đề Biển Đông, đánh dấu sự tăng cường hoạt động truyền thông về các hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông, núp danh cái gọi là “thành phố Tam Sa”, động thái vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam trên Biển Đông, phá vỡ mọi nguyên tắc và thông lệ luật pháp quốc tế.
Phản ứng của chính giới và chuyên gia, học giả các nước
Bộ Quốc phòng Mỹ đã nhiều lên lên án “việc Trung Quốc tiếp tục quân sự hóa các thực thể có tranh chấp tại Biển Đông chỉ làm gia tăng căng thẳng và gây bất ổn khu vực”. Mỹ đã có nhiều phản ứng phản đối Trung Quốc như rút lại lời mời Hải quân thuộc Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc tham gia cuộc tập trận RIMPAC 2018; tiến hành hàng loạt chuyến tuần tra tự do hàng hải, diễn tập quân sự ở Biển Đông bằng tàu thuyền và máy bay ném bom B-52; lên án Trung Quốc tại các diễn đàn song phương và đa phương.
Nhiều nước khác như Anh, Pháp, Australia, Ấn Độ, New Zealand cũng đã chỉ trích và triển khai tàu chiến tới tuần tra tự do hàng hải, tăng cường hợp tác hàng hải với các nước để đối phó với những hành động của Trung Quốc ở Biển Đông. Cựu Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Philippines Roilo cho rằng cần phải tiến hành cuộc chiến pháp lý như là cách ôn hòa buộc Bắc Kinh tôn trọng phán quyết của Tòa Trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII Hiến chương Liên hợp quốc về Luật biển (PCA) hồi tháng 7/2016, trong đó bác hỏ hoàn toàn tuyên bố “đường lưỡi bò” của Trung Quốc.
Giới chuyên gia các nước lên án hoạt động chiếm đóng, quân sự hóa của Trung Quốc tại đảo Phú Lâm nói chung, trong đó có việc đưa J-11 ra đảo Phú Lâm, thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam là hành vi vi phạm hàng loạt các hệ thống luật pháp hiện hành, bao gồm cả Hiến chương Liên hợp quốc. Cụ thể, hành động của Trung Quốc đã vi phạm khoản 3, 4 trong Điều 2 Hiến chương Liên hợp quốc, Nghị quyết 2625 của Đại hội đồng Liên hợp quốc ngày 24/10/1970, 7 điều trong Công ước Liên hợp quốc về Luật biển UNCLOS 1982. Giáo Sư Jonathan London tại Đại học thành phố Hồng Kông cho rằng “hành động của Trung Quốc khi cho việc làm này là trái với tinh thần luật pháp quốc tế và đó là một động thái lộ rõ ý muốn xâm lược của Trung Quốc và là hành vi hết sức ngu xuẩn vì tự cô lập mình”. Mục đích của Trung Quốc là muốn biến Phú Lâm thành căn cứ quân sự phục vụ các hoạt động kiểm soát toàn bộ Biển Đông. Đáng chú ý, giới chuyên gia nhận định giải pháp duy nhất là các bên kiên trì đàm phán đa phương, kêu gọi Bắc Kinh tuân thủ luật pháp quốc tế, tăng cường đối thoại, buộc Bắc Kinh cùng các nước ASEAN đàm phán thông qua Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông (COC) với các điều khoản ràng buộc về mặt pháp lý, chỉ khi đó mới đảm bảo Trung Quốc không gây tổn hại đến kinh tế, đe doạ an ninh và ổn định khu vực. COC khi đó sẽ là một công cụ đóng góp hiệu quả cho hòa bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông.