Mỹ muốn triển khai vệ tinh chuyên phát hiện vũ khí vượt siêu âm của Nga và Trung Quốc trong bối cảnh lo ngại về kho vũ khí của 2 quốc gia này.
Trung Quốc và Nga đang dẫn đầu về vũ khí siêu âm
Vũ khí siêu vượt âm được phóng bằng tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, thường có tốc độ khoảng 6.175-12.000 km/h và khả năng cơ động cao để xuyên thủng các hệ thống phòng thủ tên lửa của đối phương. Nga và Trung Quốc đang dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực phát triển loại vũ khí này.
Phát biểu tại phiên họp Câu lạc bộ thảo luận quốc tế Valdai ở thành phố Sochi (Nga), Tổng thống Nga Vladimir Putin (10/2018) từng nói rằng Nga đã bỏ xa các nước khác về phát triển vũ khí siêu thanh, cho rằng sự phát triển của Nga trong lĩnh vực này là “điều hiển nhiên” và “Nga có kế hoạch thử nghiệm một số loại vũ khí siêu thanh trong 18 đến 24 tháng nữa”. Đáng chú ý, trong bài phát biểu thông điệp liên bang, Tổng thống Nga Vladimir Putin (3/2019) tiết lộ một số vũ khí “bất khả chiến bại”, bao gồm thiết bị phóng siêu thanh Avangard và tên lửa hành trình siêu thanh Kinzhal. Tên lửa Kinzhal đã được triển khai trong quân đội Nga, còn Avangard chuẩn bị đi vào biên chế. Kinzhal có thể bay với tốc độ Mach-10 và có tầm hoạt động 2.000 km. Một số báo cáo gần đây tiết lộ máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ 5 Sukhoi Su-57 của Nga sẽ sớm được trang bị một loại tên lửa tương tự như Kinzhal.
Trong khi đó, Tư lệnh Lực lượng tên lửa chiến lược Nga Sergei Karakayev cho biết những tổ hợp vũ khí siêu vượt âm Avangard đầu tiên sẽ được biên chế cho các trung đoàn tên lửa thuộc Sư đoàn tên lửa Dombarovsky, đóng quân tại tỉnh Orenburg, miền Nam nước Nga. Chúng sẽ đạt khả năng sẵn sàng chiến đấu từ năm 2019. Avangard là tổ hợp tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) trang bị đầu đạn lướt siêu vượt âm được Nga phát triển và thử nghiệm từ năm 2004, có tầm bắn 10.000 km và tốc độ 33.000 km/h, nhằm sở hữu loại vũ khí có tốc độ cao, đủ sức chọc thủng mọi lá chắn tên lửa của Mỹ và đồng minh. Tuy nhiên, nó thường được mô tả là “vũ khí chiến lược” chứ không phải “vũ khí hạt nhân”. Nga dự kiến có hai trung đoàn trang bị Avangard với 12 bệ phóng vào năm 2027.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng đã phát triển và thử nghiệm thành công loại máy bay siêu thanh tối tân bay bằng chính sóng xung kích tự tạo ra, có thể duy trì tốc độ cao đạt tới hơn 7.000 km/giờ. Ngoài ra, Trung Quốc đang thử nghiệm tổ hợp tên lửa siêu âm DF-17 có tầm bắn 1.700-2.400 km và dường như có thể bắn trúng tàu sân bay đang di chuyển, nhưng một số chuyên gia quân sự phương Tây vẫn tỏ ra hoài nghi về năng lực tác chiến của loại tên lửa này.
Mỹ đang lép về Trung Quốc và Nga về vũ khí siêu âm
Văn phòng Trách nhiệm giải trình chính phủ Mỹ (GAO) mới đây công bố một báo cáo thừa nhận Washington hiện không có biện pháp đối phó hay phòng thủ hiệu quả chống lại những vũ khí siêu thanh mới đang được Nga và Trung Quốc phát triển bởi vì chúng có thể xuyên thủng hầu hết hệ thống phòng thủ tên lửa. Báo cáo trên cho biết, Trung Quốc và Nga đang theo đuổi các vũ khí siêu thanh với những tính năng nổi bật về tốc độ, độ cao và khả năng cơ động, có thể đánh bại hầu hết hệ thống phòng thủ tên lửa. Những vũ khí siêu thanh này có thể được sử dụng nhằm cải thiện năng lực tấn công hạt nhân và thông thường tầm xa.
Báo cáo của GAO nhấn mạnh tới những thách thức cho an ninh nước Mỹ xuất phát từ vũ khí chống vệ tinh và máy bay chiến đấu tàng hình của Nga và Trung Quốc. Cụ thể, các vũ khí này của Nga và Trung Quốc có thể “bay nhanh hơn, bay xa hơn và mang theo vũ khí tiên tiến”. Báo cáo lưu ý rằng sự phát triển nhanh chóng của công nghệ hiện đại này có thể “buộc máy bay Mỹ hoạt động ở khoảng cách xa và đưa các mục tiêu của Mỹ vào vòng nguy hiểm”.
Quân đội Mỹ cũng thừa nhận đang phát triển các loại vũ khí siêu thanh có thể phóng từ các máy bay, tàu chiến hay tàu ngầm nhằm giúp lấp khoảng trống đáng kể trong khả năng phòng thủ tên lửa của Mỹ.
Biện pháp đối phó của Mỹ
Chứng kiến năng lực siêu thanh vượt bậc của Nga và Trung Quốc, Bộ Quốc phòng Mỹ đã triển khai khoảng 12 chương trình nhằm đối phó vũ khí siêu thanh. Cơ quan các dự án nghiên cứu tiên tiến thuộc Lầu Năm Góc (DARPA) đã giới thiệu dự án vũ khí đánh chặn tên lửa siêu thanh mang tên Glide Breaker. Theo các chuyên gia quân sự Mỹ, thiết bị bay này sẽ hoạt động như một viên đạn, hạ gục tên lửa siêu thanh của đối phương bằng động năng của chính nó.
Bộ Quốc phòng Mỹ vừa công bố đề xuất ngân sách cho năm tài khóa tiếp theo, trong đó yêu cầu khoản tiền 2,6 tỷ USD cho chương trình phát triển vũ khí siêu vượt âm. Khoản tiền này nằm trong gói ngân sách 7,5 tỷ USD dành cho hoạt động nghiên cứu và phát triển các công nghệ quốc phòng mới của Mỹ. Chương trình vũ khí siêu vượt âm của Mỹ đặt mục tiêu chế tạo thêm các mẫu thử nghiệm cho không quân, phát triển các phiên bản tên lửa siêu vượt âm phóng từ chiến hạm và đất liền. Bên cạnh chương trình vũ khí siêu vượt âm, Bộ Quốc phòng Mỹ muốn đầu tư nhiều cho các chương trình phát triển vũ khí thế hệ mới. Theo quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan, “với đề xuất cho nghiên cứu và phát triển lớn nhất trong vòng 70 năm qua, ngân sách mang tính chiến lược này bao gồm những khoản đầu tư cần thiết cho công nghệ thế hệ mới, tên lửa, năng lực tác chiến trong vũ trụ và trên không gian mạng”. Bản đề xuất này dành 3,7 tỷ USD cho chương trình phát triển hệ thống tự động và không người lái như robot quân sự hoặc máy bay không người lái (UAV), 1,2 tỷ USD còn lại được chia cho chương trình phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và phát triển năng lượng định hướng như pháo laser trong tổ hợp phòng thủ tên lửa thế hệ mới.
Ngoài ra, Mỹ cũng có kế hoạch triển khai hệ thống vệ tinh chuyên phát hiện vũ khí siêu âm. Phát biểu trong cuộc điều trần với Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách John Rood (4/4) cho biết, Bộ Quốc phòng Mỹ đang lên kế hoạch triển khai vệ tinh cảm biến giá rẻ trên quỹ đạo nhằm phát hiện các vụ phóng tên lửa siêu vượt âm và theo dõi chúng. Quan chức này không cung cấp thông tin chi tiết về phương án đánh chặn loại vũ khí này, cho biết quỹ đạo bay của nó rất phức tạp và gây khó khăn cho các hệ thống phòng thủ tên lửa, tiết lộ quân đội Mỹ đang nghiên cứu giải pháp “tác động đến mục tiêu trong hành trình”. Trong phiên điều trần dành cho các yêu cầu ngân sách quân sự, ông Rood đặc biệt nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển “hệ thống phòng thủ chống tên lửa vượt siêu âm”. Nguyên nhân là vì cả Nga và Trung Quốc đều đang phát triển vũ khí tinh vi, bao gồm cả vũ khí vượt siêu âm. Quan chức quốc phòng Mỹ cũng đồng thời lưu ý rằng các tên lửa như vậy có khả năng cơ động trong bầu khí quyển nên chúng cực kỳ nguy hiểm và khó đánh chặn.
Không những vậy, Mỹ và Nhật Bản cũng đã cùng phát triển radar đối phó tên lửa siêu vượt âm. Theo đó, radar mới sẽ hạn chế điểm mù trong lá chắn tên lửa Aegis, tăng khả năng đối phó với mối đe dọa từ tên lửa siêu vượt âm. Dự án hợp tác này dường như cũng giúp củng cố quan hệ liên minh giữa Tokyo và Washington. Hệ thống radar mới sẽ thay thế tổ hợp AN/SPQ-9B trên tàu chiến Mỹ và Nhật Bản, vốn có nhiều điểm mù và không thể theo dõi cùng lúc khoảng không gian 360 độ xung quanh.
Giới quan sát tỏ ý lo ngại quyết định này sẽ khơi mào một cuộc chạy đua vũ trang mới ở khu vực Đông Á, cũng như giữa các cường quốc trên thế giới. Nhật Bản gần đây có nhiều động thái tăng cường sức mạnh quân sự và rời xa chính sách tập trung phòng thủ, điển hình là hoán cải khu trục hạm trực thăng lớp Izumo thành tàu sân bay và trang bị tên lửa hành trình tầm xa cho phi đội siêu tiêm kích F-35. Tàu chiến trang bị hệ thống Aegis của Mỹ và Nhật Bản thường được trang bị hai cụm radar nhằm đối phó với các mối đe dọa khác nhau. Các đài radar AN/SPY-6 cố định chuyên phát hiện mục tiêu tầm cao như tên lửa đạn đạo, trong khi tổ hợp AN/SPQ-9B đặt trên bệ xoay sẽ theo dõi mục tiêu bay thấp như tên lửa hành trình và tiêm kích.