Gần đây trong các thuật ngữ chính trị, ngoại giao có một cụm từ đáng chú ý: “Bức tường Berlin mới”. Bức tường ấy dần hình thành và có khả năng bao vây một quốc gia lớn: Trung Quốc. Nhiều nhà nghiên cứu lo ngại về một cuộc “Chiến tranh Lạnh mới”, do chỗ trái đất có thể bị chia cắt thành hai thế giới khác nhau.
Hai thế giới đó là: Mỹ và châu Âu; Trung Quốc và các nước đồng minh trong khu vực châu Á. Mặc dù Mỹ vượt xa Trung Quốc về quốc phòng, công nghệ, nhưng khó có thể thống trị thế giới, trong khi đó Trung Quốc với tiềm lực kinh tế, quốc phòng vượt trội và số dân đông nhất thế giới đang dần trở thành chú “dê đầu đàn” trong khu vực.
Cách đây sáu năm, trao đổi với báo chí trong nước và quốc tế sau khi bế mạc kỳ họp thứ nhất Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, khóa 12,của Trung Quốc, Thủ tướng Lý Khắc Cường cho hay: Trung quốc tập trung xây dựng quan hệ nước lớn kiểu mới với Mỹ. Nếu hai quốc gia thật sự tôn trọng những mối quan tâm của nhau, quản lý tốt các bất đồng , thì những lợi ích chung sẽ vượt qua mọi bất đồng.
Tiếc rằng, những bất đồng giữa hai cường quốc ngày càng lớn, mặc cho hai nguyên thủ Trump và Tập đều gượng gạo nói những lời ngoại giao. Mới nhất ông Tập vẫn nói với Tổng thống Nga Putin “Ông Trump là bạn tôi”. Chủ tịch Tập nói thế, nhưng tờ báo Đảng của Trung Quốc Nhân dân Nhật báo, đã tuyên bố thẳng thắn: “Đừng trách chúng tôi không cảnh báo trước”.
Về phía Mỹ, Washington coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược chủ yếu. Mỹ đã từ bỏ mong muốn thay đổi Trung Quốc khi hỗ trợ nước này gia nhập hệ thống và trật tự quốc tế do phương Tây xây dựng. Và Mỹ đã thể hiện hành động cụ thể – thành lập Ủy ban Ứng phó với mối đe dọa từ Trung Quốc.
Vì sao hai nước lại khó kiểm soát bất đồng, tăng cường hợp tác trong xây dựng quan hệ nước lớn? Lý do chủ yếu là, sự trỗi dậy và phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc khiến Mỹ thất vọng. Không thể khoanh tay đứng nhìn, Tổng thống Trump đã phát động cuộc chiến thương mại nhằm vào Trung Quốc và đang lan sang lĩnh vực khoa học công nghệ.
Đáp lại, Trung Quốc cũng thay đổi thái độ, tăng cường tuyên truyền chống Mỹ trong dân chúng. Về giải pháp cụ thể, Trung Quốc có thể nâng thuế với số sản phẩm vốn đã chịu thuế hiện tại, như đậu tương. Cho đến trước khi chiến tranh thương mại diễn ra, Trung Quốc là nước mua nhiều đậu tương của Mỹ nhất. Nếu Trung Quốc tiếp tục nâng thuế, các hãng nhập khẩu nước này sẽ phải tăng nhập đậu tương từ Brazil và các nước khác, như cách họ đã làm từ năm ngoái. Việc này sẽ khiến các nông dân Mỹ thiệt hại nặng nề. Truyền thông Trung Quốc cũng đã cảnh báo có thể sử dụng đất hiếm làm vũ khí kế tiếp trong chiến tranh thương mại. Bởi Mỹ hiện phải dựa vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc để sản xuất hàng loạt sản phẩm công nghệ cao, từ vệ tinh đến pin xe điện.
Những hành động quyết liệt của hai siêu cường cho thấythế giới đang chia rẽ nhanh chóng.Có thể nhận biết qua một số sự kiện sau đây:
Thứ nhất,sau khi Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc cấp giấy phép thương mại cho 4 doanh nghiệp viễn thông nước này, Huawei tuyên bố sẽ ủng hộ hoàn toàn các doanh nghiệp viễn thông Trung Quốc xây dựng mạng 5G, bất chấp việc Mỹ đang phong tỏa Huawei và kêu gọi đồng minh không sử dụng thiết bị của Huawei.
Thái độ của hai “hổ lớn” khiến thế giới tương lai bị chia thành hai khối: Khối sử dụng thiết bị 5G của Huawei và khối không sử dụng thiết bị 5G của Huawei.
Thứ hai, không chỉ mạng 5G, việc Mỹ câu kết với EU, Anh, Nhật Bản phong tỏa các công nghệ cao khác đối với Trung Quốc chắc chắn còn kéo dài. Khi Trung Quốc không có bước đột phá để chủ động vẽ lại bản đồ công nghệ thế giới, tất yếu thế giới sẽ chia thành 2 khối với các thông số, tiêu chuẩn và trình độ kỹ thuật khác nhau.
Thứ ba,vềchiến lược, việc quốc tế cảnh giác, chối bỏ hoặc hoan nghênh Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) do Trung Quốc khởi xướng, đã khiến thế giới hình thành hai khối: chấp nhận hoặc từ chối nguồn vốn,cùng quy tắc vận hành của Trung Quốc