Ông Lý Hiển Long giải thích Singapore không có ý làm tổn thương Việt Nam, chỉ nhắc lại một chương đau buồn trong lịch sử Đông Dương để nhấn mạnh hoà bình, ổn định và thịnh vượng hôm nay không mặc nhiên mà có và bối cảnh hiện nay đòi hỏi ASEAN tiếp tục duy trì đoàn kết, gắn bó và tăng cường hợp tác.
Trong cuộc gặp song phương bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 34 tại Thái Lan, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tiếp Thủ tướng Lý Hiển Long. Tại cuộc gặp, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phê phán phát biểu ngày 31/5 của Thủ tướng Lý Hiển Long phần liên quan đến Việt Nam và Campuchia giai đoạn 1979-1980; đồng thời khẳng định lịch sử đã chứng minh những nhận định của phía Singapore về vai trò của Việt Nam vào thời điểm đó là không đúng và việc nêu lại những định kiến này làm tổn thương sâu sắc tới Việt Nam và Campuchia, đặc biệt là thân nhân của hàng trăm nghìn quân tình nguyện Việt Nam đã hy sinh xương máu để mang lại hòa bình, giúp giải phóng nhân dân Campuchia khỏi chế độ Khmer Đỏ tàn bạo và cả quá trình xây dựng đất nước đầy khó khăn, gian khổ sau này.
Thủ tướng Lý Hiển Long giải thích Singapore không có ý làm tổn thương Việt Nam, chỉ nhắc lại một chương đau buồn trong lịch sử Đông Dương để nhấn mạnh hoà bình, ổn định và thịnh vượng hôm nay không mặc nhiên mà có, và bối cảnh hiện nay đòi hỏi ASEAN tiếp tục duy trì đoàn kết, gắn bó và tăng cường hợp tác; nhấn mạnh, Singapore hết sức coi trọng quan hệ hữu nghị và tin cậy với Việt Nam, đánh giá cao vai trò và những đóng góp quan trọng của Việt Nam từ trước tới nay trong việc duy trì hoà bình, an ninh, ổn định và phát triển của khu vực cũng như trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh, đoàn kết và tự cường.
Trước đó, Thủ tướng Lý Hiển Long có phát biểu sai trái tại Hội nghị thượng đỉnh An ninh châu Á (Đối thoại Shangri La) năm 2019 và đăng trên Facebook cá nhân tuần trước rằng sự can thiệp quân sự của quân đội Việt Nam vào Campuchia năm 1979 là “một cuộc xâm lược” và rằng Chính phủ Campuchia được dựng lên thay thế chế độ Khmer Đỏ là bất hợp pháp.
Quan điểm này của Thủ tướng Singapore đã nhanh chóng bị phía Campuchia bác bỏ, coi đây là lập luận xuyên tạc, phiến diện và là sự xúc phạm đối với các nạn nhân của chế độ diệt chủng. Thủ tướng Campuchia Samdech Hun Sen (6/6) đã chỉ trích nặng nề các phát biểu của ông Lý Hiển Long liên quan tới Việt Nam và Campuchia, đồng thời cho rằng các nhà lãnh đạo Singapore đã góp phần đáng kể vào việc giết hại nhân dân Campuchia, ủng hộ chế độ diệt chủng Khmer Đỏ và mong muốn chế độ ấy quay trở lại Phnom Penh. Trên mạng xã hội Facebook, ông Hun Sen viết: “Tôi rất lấy làm tiếc rằng ngài Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã đăng trên Facebook vào hôm 31/5 rằng khi Tướng Prem là Thủ tướng (Thái Lan), đã cùng các thành viên ASEAN (khi đó có 5 quốc gia) chống lại việc Việt Nam xâm lược Campuchia và chống lại việc Chính phủ Campuchia mới thay thế Khmer Đỏ. Lập luận này cho thấy Singapore ủng hộ chế độ diệt chủng và muốn chế độ diệt chủng quay trở lại tại Campuchia. Singapore là nước chủ nhà tổ chức một cuộc họp dẫn đến việc thành lập chính phủ hỗn hợp ba phái Campuchia dân chủ và đã kéo dài cuộc chiến tại Campuchia, cũng như sự đau khổ của nhân dân Campuchia hơn 10 năm, đồng nghĩa với việc chống lại sự hồi sinh của nhân dân Campuchia”. Đồng thời, ông Hun Sen khẳng định: “Nhận định này là một sự x.úc ph.ạm đối với sự hy sinh trong sáng của Quân tình nguyện Việt Nam đã giúp giải phóng Campuchia thoát khỏi chế độ diệt chủng. Những bình luận của ngài Lý Hiển Long cũng cho nhân dân Singapore và thế giới thấy rằng các nhà lãnh đạo Singapore lúc đó thực sự đã đóng góp rất đáng kể vào việc giết hại nhân dân Campuchia”. Tương tự, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Samdech Tea Banh, người đại diện Thủ tướng Hun Sen dự Đối thoại Shangri La tại Singapore, ngay khi trở về từ Hội nghị đã tổ chức họp báo tại Sân bay quốc tế Phnom Penh khẳng định đã yêu cầu ông Lý Hiển Long phải cải chính về những gì đã nói. Bộ Ngoại giao Campuchia cũng ra thông cáo phản đối gay gắt phát ngôn của Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long.
Trong khi đó, trên tờ Khmer Times, nhà phân tích chính trị Campuchia Leap Chanthavy cho rằng, sau 40 năm, việc lãnh đạo Singapore phủ nhận sự lật đổ chính quyền Pol Pot “là sự thiếu tôn trọng hoàn toàn đối với tính mạng và tinh thần của người dân Campuchia. Những phát biểu của ông Lý Hiển Long đã chạm sâu vào vết thương của người Campuchia khi khuấy lại ký ức một thời khi chính phủ tự phong Singapore chưa bao giờ bác bỏ chế độ diệt chủng Khmer Đỏ. Người dân Campuchia có thể tha thứ nhưng chúng tôi không bao giờ có thể quên thời kỳ khó khăn đó và chúng tôi biết rõ ai là những người bạn trong khó khăn. Singapore không phải là người trong số đó. Các nhà lãnh đạo Singapore nên được mời đến thăm Bảo tàng chế độ diệt chủng Toul Sleng, đã được UNESCO công nhận. Họ cũng có thể đến thăm nghĩa địa Cheung Ek và Cánh đồng ch.ết nếu họ vẫn nghĩ diệt chủng là trò bịa đặt”.
Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Nguyễn Thị Kim Ngân (18/6) cho rằng, phát biểu của Thủ tướng Singapore không phản ánh đúng sự thật. “Phát biểu đó không phản ánh đúng sự thật. Cả thế giới biết quân tình nguyện Việt Nam sang giúp Campuchia đánh đuổi bọn diệt chủng, cứu nhân dân Campuchia. Chỉ có Việt Nam đến giúp để giải phóng Campuchia. Thủ tướng Hun Sen rồi Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, các quan chức Campuchia đã phản ứng ngay lập tức sau phát biểu này. Chúng ta cũng có những phản ứng qua đường ngoại giao và qua nhiều kênh. thế giới cũng ủng hộ cho Việt Nam. Đó là lịch sử không thể thay đổi được”.
Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh (7/6) nhấn mạnh phát biểu của Thủ tướng Lý Hiển Long đã gây phản ứng tiêu cực, đặc biệt trong bối cảnh nhân dân Campuchia vừa kỷ niệm trọng thể 40 năm thoát khỏi nạn diệt chủng Pol Pot và Tòa án đặc biệt tại Campuchia đã có phán quyết về tội ác diệt chủng chống nhân loại của Khmer Đỏ, trả lại công bằng cho các nạn nhân và gia đình của họ, được LHQ và cộng đồng quốc tế hoan nghênh; khẳng định tính chính nghĩa và những đóng góp, hy sinh to lớn của quân tình nguyện Việt Nam đã giúp đất nước Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng, góp phần vào hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực; đề nghị Singapore có điều chỉnh phù hợp.
Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nêu rõ: Việt Nam lấy làm tiếc đã có một số nội dung phát biểu phản ánh không khách quan thực tế lịch sử, gây tác động không tốt đến dư luận. Bộ Ngoại giao Việt Nam đã trao đổi với Bộ Ngoại giao Singapore về vấn đề này; đồng thời nhấn mạnh đóng góp và hi sinh của Việt Nam trong việc cùng nhân dân Campuchia chấm dứt tội ác diệt chủng của Khmer Đỏ là sự thật đã được thừa nhận rộng rãi. Ngày 16/11/2018, Toà án đặc biệt xét xử tội ác Khmer Đỏ (ECCC) đã ra phán quyết về tội ác diệt chủng chống nhân loại của Khmer Đỏ. Phán quyết đã phản ánh khách quan sự thật lịch sử, thực thi công lý, trả lại công bằng cho các nạn nhân, được Liên Hiệp Quốc và cộng đồng quốc tế hoan nghênh.
Trước sự phản đối của cộng đồng quốc tế, Bộ Ngoại giao Singapore đã ra tuyên bố giải thích quan điểm chính thức sau phát biểu của Thủ tướng Lý Hiển Long. Theo đó, Singapore không ủng hộ Khmer đỏ và không muốn thấy Khmer đỏ trở lại Campuchia. Thủ tướng Lý Hiển Long muốn nhấn mạnh rằng ổn định và thịnh vượng khu vực cũng như sự đoàn kết của ASEAN không phải nghiễm nhiên mà có. Sự bất ổn định địa chính trị hiện nay càng khiến các quốc gia ASEAN phải duy trì đoàn kết, thống nhất và tăng cường hợp tác. Thủ tướng Lý Hiển Long đề cập lịch sử để giải thích khả năng lãnh đạo và phán đoán đã giúp chấm dứt các cuộc chiến tranh bi thảm gây đau khổ cho người dân Đông Dương, mang lại hòa bình và hợp tác mà khu vực này đang có được ngày nay. Bộ Ngoại giao Singapore cũng cho biết trong các cuộc điện đàm giải thích quan điểm chính thức với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Campuchia Prak Sokhonn, các bên đã nhất trí rằng bất chấp khác biệt lớn trong quá khứ, các bên lựa chọn hợp tác, đối thoại và tình hữu nghị. Singapore quyết tâm xây dựng quan hệ tốt với Việt Nam và Campuchia, hy vọng rằng mối quan hệ có thể tiếp tục phát triển dựa trên lòng tin.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia ra thông cáo cho biết, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan đã gọi điện cho Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn. Bộ trưởng Ngoại giao Singapore khẳng định rằng thông điệp của Thủ tướng nước này là hoàn toàn không có dụng ý xấu, mà chỉ nhắc lại tình hình và các vấn đề thách thức đã được tuyên truyền công khai trong thời kỳ đó. Đồng thời, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore cũng nhắc lại Tuyên bố chung của ASEAN trong Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc năm 1979 tôn trọng quyền tự quyết của nhân dân Campuchia đối với tương lai của mình.