Theo thông báo của giới chức Philippines, Tổng thống Rodrigo Duterte sẽ thực hiện chuyến thăm Bắc Kinh lần thứ 5 trong tháng này, giữa lúc làn sóng chỉ trích của dư luận Philippines vẫn chưa lắng dịu sau vụ việc tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá Philippines ở Biển Đông.
Người phát ngôn của Tổng thống Philippines Salvador Panelo (4/8) cho hay, Tổng thống Duterte sẽ thăm Trung Quốc trong Tháng 8 này, tuy nhiên thời gian cụ thể vẫn chưa được ấn định. Theo ông Salvador Panelo, trong chuyến thăm, Tổng thống Rodrigo Duterte sẽ “tiến hành các cuộc đối thoại song phương về nhiều lĩnh vực bao gồm quan hệ thương mại, trao đổi văn hóa, ngoại giao nhân dân, sự giúp đỡ của Trung Quốc tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông và những gì chúng tôi cần” với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
Đây sẽ là chuyến thăm Trung Quốc lần thứ 5 của ông Duterte kể từ khi lên nắm quyền đến nay. Giới chuyên gia nhận định, nhiều khả năng trong chuyến thăm này, ông Duterte và ông Tập Cận Bình sẽ ký các thỏa thuận liên quan hợp tác khai thác dầu khí chung ở Biển Đông. Và như thường lệ, Trung Quốc sẽ đưa ra các tuyên bố đầu tư, viện trợ kinh tế cho Philippines.
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ Philippines – Trung Quốc đang có nhiều dấu hiệu căng thẳng trở lại, nhất là trong vấn đề Biển Đông. Bộ trưởng Ngoại giao Teodoro Locsin (31/7) cho biết Philippines đã gửi công hàm ngoại giao phản đối Trung Quốc sau khi có thông tin nói rằng hơn 100 tàu cá Trung Quốc đã xuất hiện gần đảo Thị Tứ. Đảo Thị Tứ được Philippines gọi là đảo Pag-asa thuộc quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Tuy nhiên, Philippines đang chiếm đóng trái phép hòn đảo này. Ngoài ra, giới chức quốc phòng Philippines cũng đã lên tiếng chỉ trích Trung Quốc điều động các tàu chiến đi qua khu vực eo biển phía Nam Philippines mà không hề thông báo trước. Theo Thượng nghị sĩ Christopher Go, một thân tín lâu năm của Tổng thống Duterte, chuyến thăm tới Trung Quốc của nhà lãnh đạo Philippines có thể sẽ diễn ra vào cuối tháng này. Không những vậy, vụ việc xảy ra hồi tháng Sáu khi một tàu cá Philippines bị tàu Trung Quốc đâm chìm ở Biển Đông sau đó bỏ chạy khỏi hiện trường cũng là một trong những nguyên nhân khiến quan hệ song phương trở nên căng thẳng. Ngoài ra, thời gian gần đây, tại Philippines liên tục xuất hiện các cuộc biểu tình của người dân, phản đối những hành vi phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông.
Giới chuyên gia, học giả cho rằng chuyến thăm sắp tới của ông Duterte đến Trung Quốc sẽ chẳng giúp gì cho nước này trong việc bảo vệ “chủ quyền” và lợi ích ở Biển Đông, mà nó còn đem lại “sóng gió” cho người dân Philippines, những người chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách thân Trung Quốc của Duterte.
Đầu tiên, đe dọa ổn định chính trị, xã hội ở Philippines. Theo đó, kể từ khi lên nắm quyền đến nay, ông Duterte liên tục sang Trung Quốc nhằm cải thiện quan hệ và tìm kiếm hợp tác kinh tế, viện trợ phát triển từ Trung Quốc. Để đáp lại mong muốn của Manila, Bắc Kinh đã hào phóng đưa ra các tuyên bố, cam kết viện trợ, đầu tư phát triển ở Philippines, cụ thể: Ngay sau khi PCA đưa ra phán quyết, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte (10/2016) có chuyến thăm 04 ngày tới Trung Quốc. Trong chuyến thăm, Bắc Kinh và Manila đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác kinh tế, thương mại với tổng giá trị lên đến 24 tỷ đô la. Theo đó, Trung Quốc sẽ cung cấp cho Philippines 9 tỷ USD vốn vay ưu đãi, bao gồm một hạn ngạch tín dụng 3 tỷ USD từ ngân hàng Bank of China; các thỏa thuận đầu tư có tổng trị giá 15 tỷ USD. Phát biểu tại Bắc Kinh, Bộ trưởng Bộ Thương mại Philippines Ramon Lopez (21/10/2016) cho biết Trung Quốc và Philippines đã ký thỏa thuận sơ bộ trong các lĩnh vực đường sắt, cảng biển, năng lượng và khai mỏ với tổng trị giá 11,2 tỷ USD. Trong chuyến thăm của Bộ Thương mại Philippines tới Bắc Kinh vào tháng 01/2017, Trung Quốc đã cam kết chi 3,7 tỷ USD vốn vay ưu đãi để Manila triển khai 30 dự án, tập trung trong các lĩnh vực xóa đói, giảm nghèo. Hai bên cũng nối lại các thảo luận về hợp tác khai thác năng lượng qua đàm phán giữa công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) và Công ty PXP Energy Philippines. Ngoài ra, Trung Quốc đồng ý cung cấp 1,7 tỷ USD để mua 900 ngàn tấn gạo và các sản phẩm nông nghiệp của Philippines; cho Manila vay 500 triệu USD để mua sắm trang bị quân sự, đề nghị Philippines mua 03 tàu ngầm với trị giá 108 triệu USD, cam kết cung cấp gói viện trợ vũ khí cho cuộc chiến chống ma túy, khủng bố và bàn giao cho Philippines 23.000 khẩu súng trường M4. Trong chuyến thăm Trung Quốc lần thứ hai và tham dự hội nghị thượng đỉnh “Một Vành đai, Một Con đường” của ông Duterte (5/2017) , Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết cung cấp gói viện trợ 73 triệu đô la và hỗ trợ xây cơ sở hạ tầng tại Philippines; ngoài ra 9 công ty của Trung Quốc cũng ký ý định thư để đầu tư nhiều dự án kinh doanh trị giá 9,8 tỷ đô la tại Philippines. Trong chuyến thăm Philippines của Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường (25/11/2017), Bắc Kinh đã đề xuất kế hoạch hợp tác kinh tế dài hạn với Philippines. Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã chứng kiến lễ ký kết 14 thỏa thuận hợp tác liên quan đến kinh tế và quốc phòng. Trung Quốc cũng cam kết viện trợ 150 triệu nhân dân tệ (22,6 triệu đô la Mỹ) để giúp tái thiết thành phố Marawi, nơi bị tàn phá nặng nề sau cuộc xung đột giữa lực lượng chính phủ và các tay súng phiến quân Hồi giáo.
Tuy nhiên, đã 3 năm qua, nguồn vốn từ Trung Quốc đầu từ vào Philippines quá ít so với những gì Bắc Kinh đã hứa. Việc này không chỉ khiến nền kinh tế Philippines gặp khó khăn, mà nó còn đe dọa trực tiếp đến tình hình ổn định chính trị, xã hội ở Philippines.
Thứ hai, mâu thuẫn nội bộ gia tăng. Giai đoạn gần đây, Chính quyền của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte liên tục bị quan chức, người dân lên tiếng chỉ trích vì không dám bảo vệ chủ quyền và lợi ích của người dân ở Biển Đông, trước những hành động ngang ngược, phi lý của Trung Quốc. Tình trạng căng thẳng đã tạo ra nhiều mâu thuẫn, bất đồng trong nội bộ Philippines, khiến nước này đang dần tạo ra 2 phe phái có quan điểm khác nhau trong vấn đề Biển Đông. Xuất phát từ việc bảo vệ lợi ích và chủ quyền của Philippines trong khu vực, nhiều cựu quan chức Philippines đã thể hiện thái độ bất bình, yêu cầu Chính quyền của ông Duterte phải có những hành động cứng rắn, kiên quyết hơn trước những hành động phi pháp, hiếu chiến của Trung Quốc trên Biển Đông.
Thứ ba, bỏ mặc ngư dân bị Trung Quốc đe dọa tính mạng trên biển. Theo giới truyền thông, khoảng hơn 100 chiếc tàu của Trung Quốc đã tập trung và xua đuổi ngư dân Philippines khỏi một dải cát gần đảo Thị Tứ ở Trường Sa. Hành động này của Trung Quốc tiếp tục chiếm vùng biển và ngăn cản ngư dân Philippines tiếp cận sinh kế của họ. Việc làm này “không chỉ đe dọa đời sống ngư dân Philippines mà đe dọa cả vấn đề an ninh lương thực của hàng triệu người dân Philippines sống phụ thuộc vào nguồn thức ăn là cá”.
Từ những vấn đề trên cho thấy, chuyến thăm Trung Quốc sắp tới của ông Duterte sẽ chỉ có lợi cho 1 số ít người Philippines. Trong khi đó, đông đảo người dân Philippines sẽ bị tác động, ảnh hưởng lớn từ chuyến thăm.