Indonesia đã hủy dự án đường sắt cao tốc trị giá tới 6 tỷ USD giữa lúc Trung Quốc và Nhật Bản đang cạnh tranh quyết liệt để giành dự án.
Ngày 9/9, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đột ngột quyết định dừng dự án đường sắt cao tốc, thay vào đó là dự án tàu tốc độ tầm trung. Quyết định này đã gây bất ngờ trong bối cảnh Trung Quốc và Nhật Bản đang cạnh tranh quyết liệt để giành dự án béo bở này.
Dự án tàu cao tốc gây tranh cãi kết nối thủ đô Jakarta và thủ phủ tỉnh Tây Java Bandung lúc đầu được xem như một phần kế hoạch phát triển đường sắt cao tốc Jakarta- Surabaya, được đưa ra dưới thời Tổng thống Susilo Bambang Yudhoyono.
Dự án trị giá 6 tỷ USD đã được tuyên bố mở thầu vào ngày 19/8 vừa qua. Cả Nhật Bản và Trung Quốc từ lâu đã cạnh tranh quyết liệt đề giành dự án.
Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra một lời đề nghị hấp dẫn với Indonesia như sẽ cho vay khoảng 75% chi phí xây dựng, cho Indonesia hưởng lãi suất suất ngân hàng 0,1% và thời gian trả nợ là 40 năm.
Tokyo cam kết sử dụng 50% vật liệu xây dựng từ các nhà sản xuất của Indonesia trong quá trình xây dựng hệ thống đường sắt trên và cũng đã đồng ý làm việc với các kỹ sư của Indonesia.
Nhật Bản thậm chí còn đi xa hơn khi bày tỏ quan tâm đến tuyến đường sắt kết nối Jakarta với Surabaya thuộc Đông Java.
Đề xuất táo bạo của Nhật Bản được đưa ra sau khi Trung Quốc ngỏ ý cung cấp cho Indonesia khoản vay 4 tỷ USD với lãi suất 2% và thời gian trả nợ là 25 năm.
Hồi tháng Tư vừa qua, Indonesia và Trung Quốc cũng đã ký một Bản ghi nhớ (MOU) về việc tham gia quá trình đấu thầu bên lề Hội nghị Á- Phi.
 |
| Tổng thống Indonesia với các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Nhật Bản tại Hội nghị Á- Phi hồi tháng 4/2015 |
Nhật Bản với công nghệ tàu cao tốc shinkansen và Trung Quốc với hệ thống đường sắt cao tốc riêng của mình đã thực hiện nghiên cứu khả thi chi tiết để xây dựng một tuyến đường sắt cao tốc như kỳ vọng.
Theo bản nghiên cứu khả thi, Nhật Bản sẵn sàng khởi công dự án vào năm 2016, dự kiến hoàn thành trong vòng 5 năm, kể cả một năm hoạt động thử nghiệm.
Trung Quốc thì tuyên bố sẽ bắt đầu dự án sớm hơn, vào tháng 9/2015 và hoàn thành dự án trong 3 năm.
Về mặt kỹ thuật, dự án đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung nếu đi vào vận hành dự kiến sẽ giảm thời gian đi lại trên tuyến đường 150 km xuống còn khoảng 45 phút so với 3 giờ hiện nay.
Báo chí Indonesia đã ngay lập tức đưa ra những bình luận nhằm giải thích cho quyết định có phần đột ngột của Tổng thống Jokowi. Theo đó, việc hủy dự án này dựa trên những ý kiến phân tích, trong đó nổi bật nhất là lời nhận định của cựu Bộ trưởng Dân số và Môi trường Emil Salim rằng việc theo đuổi dự án đường sắt cao tốc đầy tham vọng không nên là một ưu tiên của chính phủ hiện nay bởi sự chênh lệch thu nhập giữa các thành phố và các tỉnh trên Đảo Java và bên ngoài Java.
 |
| Tàu cao tốc Shinkasen của Nhật Bản |
Cũng theo báo chí Indonesia, về hiệu quả kinh tế, dịch vụ đường sắt tốc độ trung bình có hiệu quả tốt hơn so với tàu tốc độ cao vì có thể tiết kiệm đến 30% tổng chi phí, trong khi chỉ tốn hơn 10 phút so với tàu tốc độ cao.
Một lý do khác được nêu ra để lý giải cho việc hủy bỏ dự án tàu cao tốc là những điều kiện thực tế của dịch vụ vận chuyển từ Jakarta đến Bandung và ngược lại.
Với quãng đường ngắn như Jakarta- Bandung, không nên xem đây là một dự án cấp bách để theo đuổi bởi nhu cầu vận chuyển nhanh không cao như với tuyến đường dài, chẳng hạn như Jakarta- Surabaya.
Ngoài ra, tuyến đường Jakarta- Bandung đã có các dịch vụ hiệu quả như xe bus liên tỉnh, đường cao tốc Cipularang giúp rút ngắn quãng đường cho những người đi du lịch bằng xe ô tô cá nhân.
Tuy nhiên, báo chí Indonesia cũng thừa nhận quyết định hủy dự án còn nằm trong chiến lược giữ thể diện để thoát ra khỏi cuộc cạnh tranh gay gắt giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Việc lựa chọn nước nào thắng thầu cũng sẽ khiến nước kia bị tổn thương.