Bãi Tư Chính: Tàu TQ “tiếp tục quần đảo”

Hàng chục tàu của Trung Quốc, trong đó có lực lượng hải cảnh vừa tiếp tục ‘quấy’ giàn khoan của nước ngoài hợp tác với Việt Nam ở vùng biển Bãi Tư Chính, đồng thời ngăn cản hoạt động của các tàu dịch vụ thuộc ngành công nghiệp dầu khí của Việt Nam, một nhà phân tích chính trị và an ninh khu vực nói với BBC News Tiếng Việt.

Đã xuất hiện khả năng là Việt Nam sẽ khởi kiện Trung Quốc, vẫn nguồn quan sát này chia sẻ ngay trước một chương trình hội luận thời sự hàng tuần của BBC.

“Cho đến hôm nay, ở khu vực Bãi Tư Chính vẫn có mấy sự kiện như thế này. Thứ nhất là tàu Hải Dương Địa chất 8 sau một thời gian mấy hôm chạy dọc Bắc – Nam, thì bây giờ bắt đầu chạy Đông – Tây,” Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu cao cấp khách mời thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Iseas của Singapore) trả lời Chương trình Bàn tròn thứ Năm hôm 10/10/2019 từ Hà Nội.

“Thế rồi tàu này ‘đan lưới’ ở chỗ mà mấy hôm trước, nó chạy Bắc – Nam. Việc gần nhất với Việt Nam, như chúng ta đều biết, nó vào khoảng hơn 100 km, 150 km. Đó là chuyện của cái tàu.

“Còn chuyện khác là các tàu hải cảnh có hơn 30 chiếc, nó quấy giàn khoan Hakuryu số 5 của Nhật Bản ở chỗ Lô 06-1, quấy trực tiếp vào giàn khoan và nó ngăn cản hai tàu dịch vụ dầu khí của PTSC (Tổng công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam). Chuyện này nó làm liên tục từ 06/6/2019 cho đến bây giờ.

“Ngắt quãng thì nó có một vài ngày không quấy, nhưng kể như là từ đó là nó quấy suốt.”

Ứng phó và đối sách của Việt Nam?

Bản quyền hình ảnh Website Đảng Cộng sản Việt Nam Image caption Hội nghị Trung ương 11 khóa XII của ĐCSVN nhóm họp từ ngày 7-13/10/2019 tại Hà Nội

Từ ngày 7/10 đến ngày 12/10/2019, đang diễn ra Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 11 khóa 12 của Đảng Cộng sản Việt Nam, khi được hỏi về phản ứng và ứng phó của phía Việt Nam trước các sự kiện, diễn biến trên, nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp nói:

“Cho đến nay đối sách của Việt Nam vẫn là điều tàu ra để xua họ đi thôi, nhưng mà không xua được. Họ chặn, họ không cho vào sát tàu Hải Dương 08. Với việc quấy phá xung quanh giàn khoan của Nhật Bản, phía Việt Nam chặn được, không để cho tàu Hải cảnh của Trung Quốc đến gần và họ cũng phá được sự khiêu khích từ các tàu hải cảnh và tàu dân binh của Trung Quốc.

“Còn về mặt bên ngoài thực địa, như chúng ta biết, căng thẳng căng nhất và mạnh mẽ là mấy lần nói thẳng tên Trung Quốc ra và yêu cầu Trung Quốc phải rút. Nhưng Trung Quốc không rút. Rồi nhân chuyện có họp Hội đồng Liên Hợp quốc, thì Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam cũng đặt vấn đề ở Biển Đông, Bãi Tư Chính, nhưng không nói tên là Trung Quốc.

“Nhưng sắp tới định làm gì, thì chúng ta chưa biết, nhưng cũng có khả năng là sẽ khởi kiện Trung Quốc.”

Trả lời câu hỏi về kịch bản cụ thể và khả dĩ trong trường hợp Việt Nam quyết định và khởi kiện Trung Quốc, ông Hà Hoàng Hợp nói:

Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Giàn khoan Hakuryu số 5 của Công ty khoan Nhật Bản (JDC) được hãng Rosneft của Nga thuê để thăm dò dầu khí tại lô 06.1 trên Biển Đông

“Nếu mà người ta cứ như bây giờ, chần chừ, chưa khởi kiện vội, thì nếu Giàn khoan 982 hay một giàn khoan nào đó của Trung Quốc kéo vào khoan ở chỗ bẩy lô kia với hai lô vừa nói, hoặc là ở phía gần sát bãi Tư Chính, thì lúc ấy bắt buộc là sẽ phải kiện.

“Và có thể sẽ xảy ra chuyện đụng chạm vì giàn khoan ấy vào, lúc ấy là lúc tạo ra một cái cớ để họ gây rủi ro lớn, gây ra xung đột, nên Việt Nam bắt buộc phải khởi kiện. Còn nếu không có chuyện ấy thì cũng vẫn phải khởi kiện, vẫn nên, người ta vẫn có ý định khởi kiện.

“Thì đấy là chuyện nghiêm trọng sẽ dẫn đến chuyện kia, tức là chuyện kiện, nếu như để họ khẳng định trên thực địa mạnh mẽ hơn, bằng các biện pháp không phải như bây giờ nữa, mà khoan, hoặc đưa tàu chiến vào, lúc ấy bắt buộc, chẳng có cách nào khác là phải kiện.”

Trách nhiệm của người lãnh đạo?

Ngay tại Bàn tròn thứ Năm, hôm 10/10, nhà văn Võ Thị Hảo, khách mời đến từ Berlin, CHLB Đức và tham dự tại Studio London của chương trình, bình luận ý kiến của Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp:

“Ý kiến của Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, tôi nghĩ là đã nói lên tất cả sự nguy ngập đến mức nào và rõ ràng tôi không rõ rằng nhà cầm quyền Việt Nam có rất nhiều quan chức được đào tạo từ Trung Quốc về, họ đã thỏa thuận với Trung Quốc những gì, nhưng rõ ràng về mặt nội dung và hình thức, cũng như hành động của Trung Quốc hiện nay, rõ ràng là ‘một cuộc xâm lấn’, không còn có thể nói một từ nào khác được.

“Và chúng ta (Việt Nam) cũng đừng chỉ chú ý đến Biển Đông, mà cần chú ý đến hành động của Trung Quốc ‘xâm lấn’ dọc vùng biên giới với Việt Nam và xâm lấn về kinh tế, xâm lấn về thương mại, cũng là độc hại về môi trường.

“Tất cả những cái đó tạo nên một cuộc xâm lấn, thực ra đó là một cuộc ‘chiến tranh’ rồi, nhưng bây giờ vấn đề là giải pháp của Việt Nam như thế nào? Tôi nghĩ hiện nay, ông Nguyễn Phú Trọng có một trách nhiệm hết sức nặng nề, ông ấy không những là một Tổng Bí thư của Đảng mà cầm quyền duy nhất ở Việt Nam, mà ông còn là một Chủ tịch nước, khi ông đã kiêm hai chức đó sau cái chết bất ngờ của ông Trần Đại Quang, thì ông phải, nhất là Chủ tịch nước, cần phải lên tiếng.

Bản quyền hình ảnh Getty Images Image caption Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Phú Trọng được kỳ vọng có vai trò công khai và tích cực hơn trong đối sách với vấn đề bãi Tư Chính và Biển Đông

“Ông cần phải lên tiếng vì Chủ tịch nước là người đứng ra bảo vệ đất nước và có những tuyên bố chiến tranh hay là không chiến tranh, hành xử của quân đội. Ông ấy nắm lực lượng quân đội, rồi lực lượng an ninh và mọi thứ, thì ông cần phải có, nếu ông không hành động đúng và kịp thời, thì rõ ràng là ông ấy sẽ bị người dân Việt Nam phản ứng.

Hệ thống lãnh đạo sẽ bị chỉ trích nặng nề và chịu trách nhiệm với lịch sử ‘nếu không làm một điều gì để bảo vệ đất nước”, nhà văn Võ Thị Hảo nói thêm:

“Không phê phán thì mới là điều lạ, nếu thực là công dân Việt Nam, không ai không đau lòng vì xảy ra những chuyện này mà chúng ta không phản ứng gì cả. Bởi vậy tôi nghĩ một hành động mà kiện Trung Quốc ra tòa thì đáng lẽ phải làm lâu rồi và bây giờ vẫn cần phải làm. Thứ hai nữa là những giải pháp, chúng ta quan tâm đến giải pháp nào để bảo vệ Việt Nam hiện nay mà không đổ máu.

“Tôi nghĩ là có giải pháp. Giải pháp ấy luôn luôn để ngỏ, mà tại sao lại không làm? Vấn đề là những người lãnh đạo, những người đứng đầu đất nước hiện nay họ đang suy tính điều gì?”

Nguồn gốc không khởi kiện?

Từ Houston, Texas, Hoa Kỳ, blogger Mẹ Nấm, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh bình luận vấn đề khiếu kiện này và đề cập một tọa đàm mới đây, hôm 06/10/2019 ở Hà Nội về vùng Biển bãi Tư Chính và pháp luật quốc tế:

Bản quyền hình ảnh Getty Images/BBC Image caption Trung Quốc tuyên bố chủ quyền và các quyền, qua người phát ngôn BNG, trên Biển với vùng biển Bãi Tư Chính hôm 18/9/2019.

“Thực ra thì chuyện kiện hay không kiện đã được đem ra bàn từ năm 2014, chứ không phải là mới đây. Và khi nói về chuyện kiện hay không kiện, thì tôi chính là một trong những người làm việc với an ninh Việt Nam.

“Và ở thời đó, họ dỗ những người lên tiếng về Trung Quốc từ năm 2014 rằng là sẽ kiện, nhưng đến đây 5 năm rồi, chúng ta vẫn chưa thấy kết quả mà mình muốn thấy.

“Trong khi đó một điều mà tôi rất quan tâm, chính là chia sẻ trong Hội thảo về Biển Đông, Thiếu tướng Lê Văn Cương, cựu Viện trưởng Viện chiến lược của Bộ Công an, có nói sau phán quyết PCA (Tòa trọng tài thường trực quốc tế) về Philippines công nhận là Philippines thắng, thì Trung Quốc đã cử người sang phía Việt Nam để đưa ra 5 không, trong đó có yêu cầu, Việt Nam không được đưa ra phán quyết về PCA và điều thứ năm là ‘các đồng chí’ không được kiện Trung Quốc.

“Nhìn lại những chia sẻ từ hội thảo này về bãi Tư Chính, chúng ta có thể thấy, đặc bi tôi thấy rất rõ, nó giải thích cho tôi thấy là tại làm sao mà an ninh Việt Nam trong năm 2014 và báo chí bắt đầu tuyên truyền rằng phán quyết PCA là ‘bất lợi’ cho Việt Nam, để từ đó tránh dần con đường đưa vụ biển Đông ra, trước sự kiện bãi Tư Chính.

“Và thực ra, nếu như ai đó nói rằng ủng hộ chính phủ kiện từ năm 2014 mà chúng ta đến giờ vẫn còn chờ đợi, ở thời điểm hiện tại, điều mà chúng ta có thể thấy là chính phủ Việt Nam đang đi trên thế ‘đu dây’, đu dây trong đối ngoại với các nước và đu dây với cả người dân.

“Quan sát tất cả các việc, thì tôi thấy ngoài việc ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước, xuất hiện, thì phát ngôn đầu tiên không liên quan gì tới chủ quyền hết, mà phát ngôn đầu tiên là phải yêu cầu không được để cho các thế lực thù địch lợi dụng lòng yêu nước.

“Nếu nhìn tất cả các tuyên bố và phản ứng, sẽ thấy cái mà Đảng Cộng sản lo sợ trước thềm Đại hội, đó chính là ổn định nhân sự và chủ quyền không phải là vấn đề quan trọng ở thời điểm này,” blogger Mẹ Nấm, Nguyễn Ngọc Như Quỳnh nói với BBC.

Bản quyền hình ảnh BBC News Tiếng Việt Image caption Các khách mời nữ tham gia bàn tròn về bãi Tư Chính và ứng phó, đối sách trong bỗi cảnh diễn ra hội nghị TƯ11, từ phải sang: Blogger mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, nhà văn Văn Thị Hảo, nhà nghiên cứu Trung Quốc Nguyễn Nguyên Bình

Từ Hà Nội, nhà nghiên cứu Trung Quốc, cựu Trung tá quân đội Việt Nam, Nguyễn Nguyên Bình đưa ra ý kiến:

“Thực ra tôi thấy từ năm mà Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng còn làm, thì cũng đã có dư luận nói đã chuẩn bị sẵn sàng tất cả hồ sơ để có thể đưa vấn đề Biển Đông của Việt Nam ra quốc tế.

“Thế nhưng từ hồi đó đến bây giờ, bao nhiêu năm rồi vẫn rục rịch như thế và tôi nghe đài VOV5 nói tiếng Trung Quốc, thì gần như tuần nào cũng có cái họ thông báo rằng có những cuộc triển lãm về chứng cứ chủ quyền biển đảo Việt Nam ở tỉnh này, tỉnh kia.

“Việc ấy bao nhiêu năm nay, tôi thấy vẫn làm, nhưng tất cả những cái đấy chỉ để cho nhân dân Việt Nam xem thôi, chứ còn chính thức đưa ra quốc tế thì chưa, mà như theo tôi biết, thì nhà nghiên cứu Hoàng Ngọc Giao có nói rằng, đã kiện thì có rất nhiều nội dung có thể kiện, chứ không phải có một nội dung là kiện về chủ quyền biển đảo của Việt Nam, tức là hai quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa là của Việt Nam.

“Cái đấy nhiều người trong dư luận, những người hay sợ hãi thì cứ nói là mình không kiện được đâu, cái đấy là phải để con cháu mình giải quyết. Nhưng chưa cần phải kiện đến cái đấy, ngay hiện diện Trung Quốc ở bãi Tư Chính này, thì có kiện họ về chuyện mà họ xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, mà vi phạm Công ước về Luật biển Quốc tế (UNCLOS) 1982.

“Thế thì những việc ngay trước mắt và cũng không có gì trở ngại khó khăn, nhưng mà vẫn cứ không dám kiện, mà nếu theo tinh thần của Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh nói, mình không dùng vũ lực, mình dùng biện pháp hòa bình để giải quyết, thì tôi nghĩ kiện cũng là một biện pháp hòa bình chứ đâu có gì mà vũ lực.

“Có lẽ là sự hay nói lớn và hay đe dọa của Trung Quốc, hình như nó cũng có tác động đến các vị lãnh đạo của Việt Nam hay sao đó. Ở đây tôi có tài liệu là lá thư của Chủ tịch Hội luật Quốc tế của Trung Quốc trả lời Chủ tịch Hội luật quốc tế của Việt Nam là ông Nguyễn Bá Sơn, trong này họ nhấn mạnh là tàu Địa chất Hải dương 8 của Trung Quốc đã “luôn luôn hoạt động tại vùng biển thuộc chủ quyền và quyền tài phán của Trung Quốc và tuân thủ tuyệt đối luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS.”

“Họ nói như thế, nhưng mà tài sao họ lại sợ kiện? Như chị Như Quỳnh vừa nói, ông Lê Văn Cương nói Trung Quốc “đe dọa” Việt Nam 5 điểm ấy, họ nói là không được kiện, tại sao một mặt Trung Quốc nói là tuân thủ tuyệt đối luật pháp quốc tế và không có gì vi phạm UNCLOS cả, thế nhưng cuối cùng lại bảo Việt Nam không được kiện.

“Như thế, thực chất là Trung Quốc rất đuối lý! Thế nhưng âm mưu của họ là họ muốn độc chiếm Biển Đông, cho nên họ cứ nói đại ngôn như thế, rồi họ dọa là sẽ nổ súng, chiến tranh, bao nhiêu việc khác, rồi họ mang máy bay và bao nhiêu tàu chiến. Vừa rồi duyệt binh kỷ niệm quốc khánh nước của họ, họ đem ra bao nhiêu vũ khí, rồi họ nói là có thể bắn đến tận nước Mỹ v.v…, thế thì tức là Trung Quốc hay đe dọa dùng vũ lực.

“Và việc đe dọa dùng vũ lực cũng là cái ta (Việt Nam) phải kiện mới đúng,” nhà nghiên cứu Nguyễn Nguyên Bình nêu bình luận với hội luận của BBC từ Hà Nội.