Khi chủng mới của virus corona có nguồn gốc từ Trung Quốc lan rộng khắp thế giới, các nhà hoạt động của nước này đã cố gắng điều tra mức độ nghiêm trọng của vụ dịch. Tuy nhiên, cho đến nay, có hơn 300 công dân Trung Quốc đã bị chính quyền bắt giữ, phạt tiền hoặc trừng phạt vì tội “truyền bá tin đồn”, theo Tổ chức Bảo vệ Nhân quyền Trung Quốc.
Trong đêm, những người đàn ông đeo khẩu trang trong bộ đồ bảo hộ gõ cửa nhà Fang Bin, một người bán quần áo ở Vũ Hán, Trung Quốc, yêu cầu anh phải đến nơi cách ly.
“Cậu đã đi đến một nơi nguy hiểm như vậy, cậu không thể bị nhiễm bệnh sao? Nếu cậu bị bệnh lây sang người khác thì sao?”, một người đàn ông trong nhóm hỏi anh.
Fang trở nên nghi ngờ. Anh không bị ốm, và không ai trong số họ là bác sĩ.
“Nhiệt độ của tôi là bình thường”, Fang cãi lại. “Các anh hãy trở lại với lệnh kiểm tra”.
Fang bị thẩm vấn về các video mà anh đã đăng lên mạng, trong đó có một video anh phát hiện 8 xác chết trong vòng 5 phút tại một bệnh viện công ở Vũ Hán, trung tâm của dịch virus corona.
“Không hề có một bác sĩ nào” trong những người thẩm vấn tôi, Fang nói với tờ Los Angeles Times trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại vào ngày 2/2. “Tất cả bọn họ đều là cảnh sát”.
Anh nói rằng các nhà chức trách cáo buộc anh đã nhận tiền từ các tổ chức nước ngoài để làm video trực tuyến, và ra lệnh cho anh ngừng đăng “tin đồn” trên mạng.
“Đã hết. Đã hết”, giọng nói vang lên.
“Ông ấy là gì của anh?”, Fang hỏi người đàn ông.
“Cha tôi”, người đàn ông khóc.
Fang, chủ một cửa hàng quần áo truyền thống của Trung Quốc ở Vũ Hán, cho biết anh quyết định thử vai trò “báo chí công dân”, vì theo anh đó là nguồn thông tin trung thực, đặc biệt là đối với dân Vũ Hán bị mắc kẹt trong nhà và ngại ra ngoài.
Anh đeo khẩu trang và mặc trang phục truyền thống anh thường bán, và dành buổi sáng đến thăm các bệnh viện công ở Vũ Hán và đăng video lên mạng. Và đêm đó, những người đàn ông trong bộ đồ bảo hộ đã đến nhà anh.
Khi chủng mới của virus corona bắt nguồn từ Vũ Hán lan rộng khắp thế giới, nhà cầm quyền Trung Quốc đã cố gắng đàn áp các nhà hoạt động điều tra mức độ nghiêm trọng của vụ dịch, và không cho phép truyền thông trong nước được tự do báo cáo về dịch bệnh. Trong những ngày gần đây, sự kiểm duyệt và tuyên truyền trở nên tăng cường. Các bác sĩ, y tá ở Vũ Hán và các địa phương khác được cho là đã ngừng nói chuyện với báo chí. Nhiều bài đăng trên truyền thông xã hội từ các cá nhân bị bệnh hoặc thành viên gia đình của họ đã biến mất.
Theo tờ Los Angeles Times, cảnh sát đã trừng phạt 8 người, trong đó có một bác sĩ đã cố gắng cảnh báo công chúng về virus mới nguy hiểm gây truyền nhiễm vào ngày 1/1. Họ đã bị giam giữ trong một thời gian ngắn vì “truyền bá tin đồn” và bị buộc phải ký biên bản cam kết không đưa ra những “bình luận sai sự thật”, “phá vỡ nghiêm trọng trật tự xã hội”.
Tuy nhiên, trong một động thái bất thường, Tòa án Nhân dân Tối cao Trung Quốc đã khiển trách cảnh sát Vũ Hán trong một bài đăng trên WeChat vào tuần trước, nói rằng những người đăng tin không nên bị chỉ trích.
“Sự bùng phát virus corona đòi hỏi một phản ứng nhanh chóng, toàn diện và tôn trọng quyền con người”, Yaqiu Wang, nhà nghiên cứu về Trung Quốc của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cho biết trong một báo cáo về phản ứng đối với dịch virus corona của Trung Quốc.
“Các nhà chức trách nên công nhận rằng việc kiểm duyệt chỉ gây ra sự mất lòng tin nơi công chúng, và thay vào đó cần khuyến khích sự tham gia của xã hội dân sự và thông tin truyền thông về cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng này”, ông Wang nói.
Các nhà báo nước ngoài bị buộc phải xóa các video mà họ đã quay gần bệnh viện. Trong khi các kênh tin tức nhà nước phát sóng câu chuyện Trung Quốc xây dựng nhanh chóng các bệnh viện mới, các nhà máy sản xuất khẩu trang đang cố gắng bù đắp sự thiếu hụt, nhân viên y tế nắm tay bệnh nhân trên giường bệnh viện và hát những bài hát yêu nước để xoa dịu họ.
Một bài báo trên truyền thông địa phương độc lập hơn, tờ Caijing viết về “những người không được đếm”, nhằm nói về những người đã chết mà không được kiểm tra hoặc báo cáo là nạn nhân của virus corona đã bị xóa khỏi internet Trung Quốc hôm 3/2.
Nỗi sợ hãi lan rộng trong cộng đồng các nhà hoạt động xã hội dân sự Trung Quốc tại Vũ Hán, nhiều người trong số họ đã tổ chức các hoạt động thiện nguyện để chia sẻ vật tư y tế và quyên góp từ “bạn bè trực tuyến” trên toàn quốc. Một nhóm trong số họ đã đến khu dân cư của Fang. Không biết anh đang ở tòa nhà nào, họ hét tên anh, nhưng không có phản hồi.
Hoảng sợ, họ bắt đầu chia sẻ video mà Fang quay được lên mạng, và khi bài đăng của họ lan truyền, cảnh sát đã thay đổi giọng điệu, Fang kể với tờ Los Angeles Times.
Sau đó, cảnh sát đã để Fang đi, nhưng họ giữ máy tính của anh. Anh đi về nhà và đăng một video lên mạng, cảm ơn các nhà hoạt động và kêu gọi mọi người lên tiếng.
“Ở đó, không có tác dụng nếu bạn sợ hoặc cầu xin họ. Bạn càng sợ, họ càng bắt nạt bạn”, anh nói. “Chỉ khi mọi người đứng lên cùng nhau, đó là lý do tại sao tôi nói rằng phong trào của chúng ta phải đổi từ ‘mọi người tự cứu mình’ thành ‘tất cả cùng cứu nhau’, các bạn chính là người đã cứu tôi”.