Phó Đô đốc Yoji Koda, nguyên tư lệnh đã nghỉ hưu của Hạm đội Phòng vệ Nhật Bản đánh giá việc Mỹ cam kết chuyển giao chiếc tàu tuần tra thứ hai cho Cảnh sát Biển Việt Nam trong năm tới là biểu tượng cho thấy mối quan hệ Mỹ – Việt đã nâng tầm từ những giao lưu ở cấp độc hính sách lên cấp độ thực tiễn.
Trong chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper (19-21/11/2019) nhằm trao đổi về môi trường an ninh khu vực, cũng như cách thúc đẩy phát triển quan hệ hợp tác quốc phòng song phương. Phát biểu tại Học viện Ngoại giao, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đã nêu bật tầm quan trọng của quan hệ đối tác quốc phòng Mỹ-Việt, đồng thời lên án hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông; cho rằng các nỗ lực đơn phương của Trung Quốc nhằm khẳng định yêu sách hàng hải bất hợp pháp đang đe dọa khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng của các nước khác, làm suy yếu sự ổn định của thị trường năng lượng khu vực và gia tăng rủi ro xung đột. Mỹ kiên quyết phản đối hành vi dọa nạt của các bên yêu sách nhằm khẳng định yêu sách lãnh thổ hay hàng hải, và chúng tôi kêu gọi chấm dứt các hành động bắt nạt và phi pháp đang ảnh hưởng tiêu cực đến các nước ASEAN ven biển. Hành vi ứng xử như vậy hoàn toàn trái ngược với tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong đó tất cả các nước, dù lớn hay nhỏ, đều có thể cùng nhau phát triển thịnh vượng trong hòa bình và ổn định. Đáng chú ý, Bộ trưởng Esper cũng tuyên bố Mỹ sẽ chuyển giao chiếc tàu tuần duyên lớp Hamilton thứ hai cho Việt Nam. Việc chuyển giao con tàu này – một trong những lớp tàu lớn nhất trong hạm đội Tuần duyên Mỹ – là biểu tượng cho quan hệ đối tác toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam và sẽ giúp tăng cường thực thi luật hàng hải và khả năng tìm kiếm cứu nạn của Việt Nam.
Ngay sau tuyên bố trên, giới truyền thông nhận định nhiều khả năng tuần duyên lớp Hamilton mà Mỹ sắp chuyển giao cho Việt Nam là tàu tuần tra cỡ lớn USCGC John Midgett (WHEC 726) thuộc lớp Hamilton. Theo nhận định từ giới chuyên môn, khả năng cao (gần như chắc chắn 100%) tàu tuần tra lớp Hamilton tiếp theo được Mỹ chuyển giao cho Việt Nam sẽ là chiếc USCGC John Midgett (WHEC 726) khi nó đã được lên kế hoạch loại biên trong năm 2020. Hiện chiếc USCGC John Midgett vẫn đang đóng quân ở bờ biển phía bên kia nước Mỹ, cảng nhà của nó là Seatle và dự kiến phải sang tới năm 2020 thì con tàu mới di chuyển về phía quần đảo Hawaii sau khi chính thức “nhận sổ hưu”. Tàu tuần tra USCGC John Midgett có lượng giãn nước đầy tải 3.250 tấn; chiều dài 115m; chiều rộng 13m; mớn nước 4,6m; thủy thủ đoàn 160 người (20 sĩ quan, 140 thuyền viên). WHEC 726 được trang bị hệ thống động lực kết hợp gồm 2 động cơ diesel và 2 động cơ turbine khí, cho tốc độ tối đa 29 hải lý/h (53,7 km/h), tầm hoạt động 14.000 hải lý (22.531 km), thời gian bám biển liên tục 45 ngày. Vũ khí trang bị của WHEC 726 gồm radar trinh sát đường không 2D AN/SPS-40, pháo hạm Oto Breda cỡ 76,2mm, hệ thống phòng thủ tầm cực gần 20mm Phalanx CIWS. Bên cạnh đó trên tàu còn có pháo tự động M242 Bushmaster cỡ 25 mm, súng máy hạng nặng M2 Browning cỡ 12,7mm và súng máy hạng nhẹ M240 cỡ nòng 7,62mm.
Trước đó, Mỹ (5/2017) cũng đã chuyển giao tàu USCGC Morgenthau số hiệu 722 thuộc tàu tuần tra lớp Hamilton cho Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam. Tàu tuần duyên Morgenthau được sản xuất ở nhà máy Avondale, chính thức đưa vào sử dụng ngày 10/3/1969 và sau đó ngừng hoạt động ngày 18/4/2017 để chuyển giao cho phía Việt Nam. Con tàu có trọng tải 3.250 tấn, chiều dài 115m, chiều rộng 13m, có sức chứa 160 người (20 quan chức và 140 thủy thủ đoàn). Tàu Morgenthau được trang bị hai động cơ diesel và hai động cơ tua-bin khí, đạt tốc độ tối đa 29 hải lý (53,7km/h), dự trữ hành trình 14.000 hải lý (22.531km), 45 ngày hoạt động liên tục trên biển. Hệ thống trang thiết bị trên tàu bao gồm rada tìm kiếm mục tiêu trên không SPS-40 với tầm trinh sát tối đa 450km, khẩu pháo hạm Oto Breda 76,2mm, hệ thống phòng thủ tầm cực gần Phalanx CIWS, súng tự động Bushmaster M242 25mm, và súng máy hạng nặng M2 Browning 12,7mm… Sau đó, tàu này được đổi tên thành CSB 8020 nhằm nâng cao năng lực nhận thức về các vấn đề hàng hải của Cảnh sát biển Việt Nam, tăng cường năng lực thực hiện các hoạt động thực thi luật hàng hải, tìm kiếm cứu nạn và các hoạt động ứng phó nhân đạo trên biển. CSB 8020 đã được chính phủ Mỹ chuyển giao cho Cảnh sát biển Việt Nam thông qua Chương trình bán trang bị quốc phòng dư thừa (EDA).
Đáng chú ý, Phó Đô đốc Yoji Koda, nguyên tư lệnh đã nghỉ hưu của Hạm đội Phòng vệ Nhật Bản đánh giá chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper tới Việt Nam là một sự kiện mang tính bước ngoặt, cho thấy mối quan hệ hợp tác an ninh giữa Việt Nam và Mỹ đang phát triển lên cấp độ thực tiễn; cho rằng điều này sẽ tác động đến cán cân an ninh ở Biển Đông. Đề cập tới tuyên bố của ông Esper về kế hoạch chuyển giao tàu tuần tra lớp Hamilton thứ hai cho Việt Nam – một trong những lớp tàu lớn nhất của hạm đội Tuần duyên Mỹ, ông Koda cho rằng việc này cũng gửi thông điệp tới tất cả các quốc gia ven biển trong khu vực rằng, đợt chuyển giao sắp tới sẽ là sự khởi sắc trong năng lực hàng hải phi quân sự/bán quân sự của Việt Nam. Ngoài ra, mặc dù vẫn còn trong giai đoạn trứng nước nhưng đợt chuyển giao đó sẽ đồng thời là biểu tượng cho khả năng tương tác hàng hải giữa Việt Nam vàMỹ. Cũng theo Phó Đô đốc Koda, hai tàu tuần tra lớp Hamilton sẽ trở thành những thành phần cốt lõi trong hạm đội của Cảnh sát biển Việt Nam để từng bước một giúp Việt Nam nâng cao năng lực nhận thức các vấn đề hàng hải và năng lực tác chiến hàng hải trong tương lai. Tuy nhiên, ông Koda cũng lưu ý rằng, hiện không có phương thức nào cho phép một quốc gia có thể nâng cao nhanh chóng năng lực nhận thức các vấn đề hàng hải và tác chiến hàng hải. Do đó, mặc dù các tàu tuần tra lớp Hamilton sẽ đóng vai trò quan trọng đối với Việt Nam nhưng với số lượng khá khiêm tốn là 2 chiếc, chúng khó có thể mang lại sự thay đổi đáng kể và nhanh chóng. Thêm một điều mà Việt Nam cần làm, đó là nỗ lực hết sức để phân bổ đúng mức các nguồn lực quốc gia nhằm mở rộng quy mô của hạm đội tàu tuần tra và lực lượng máy bay tuần thám biển càng sớm càng tốt.