Ngày 20/5, Nhà Lãnh đạo Thái Anh Văn đã nhậm chức Tổng thống Đài Loan nhiệm kỳ thứ hai và cũng sẽ là nhiệm kỳ cuối cùng của bà. Với những quan điểm, lập trường được cho là không đổi, Đài Bắc sẽ tiếp tục chính sách cứng rắn với Trung Quốc và theo đuổi các yêu sách chủ quyền ở Biển Đông.
Trong quan hệ với TQ
Ngay sau lễ nhậm chức nhiệm kỳ hai, Lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn tuyên bố muốn đối thoại với Bắc Kinh nhưng không theo nguyên tắc “Một Trung Quốc”. Bà cho biết “Quan hệ xuyên eo biển đã đạt đến một bước ngoặt lịch sử. Cả hai bên có nhiệm vụ tìm cách cùng tồn tại trong thời gian dài và ngăn chặn gia tăng đối kháng và khác biệt. Tôi cũng hy vọng lãnh đạo bên kia eo biển sẽ đảm nhận cùng trách nhiệm và hợp tác với chúng tôi để sự phát triển lâu dài của mối quan hệ xuyên eo biển được ổn định”. “Tôi muốn nhắc lại các cụm từ hòa bình, ngang hàng, dân chủ và đối thoại. Chúng tôi sẽ không chấp nhận giới chức Bắc Kinh sử dụng một quốc gia, hai chế độ để hạ cấp Đài Loan và làm suy yếu tình trạng qua eo biển. Chúng tôi kiên định theo nguyên tắc này”, bà Thái Anh Văn nói thêm.
Trung Quốc sử dụng mô hình “Một quốc gia, hai chế độ” để đảm bảo quyền tự trị cao cho Hong Kong sau khi thành phố được Anh trao trả năm 1997. Tuy nhiên, tất cả chính đảng ở Đài Loan từ chối công nhận mô hình này. Từ khi bà Thái đắc cử, quan hệ hai bờ eo biển Đài Loan trở nên căng thẳng. Trong nhiệm kỳ đầu của bà, Trung Quốc thuyết phục 7 đồng minh của Đài Loan cắt đứt quan hệ ngoại giao với hòn đảo và thiết lập quan hệ với Bắc Kinh. Đài Loan hiện được 15 nước công nhận, chủ yếu là các nước nhỏ ở Mỹ Latinh và Thái Bình Dương. Trong nhiệm kỳ đầu, bà Thái thực hiện cuộc điện đàm chưa từng có tiền lệ với Tổng thống Mỹ Donald Trump tháng 12/2016, khi ông chưa nhậm chức, và đạt thỏa thuận mua chiến đấu cơ Mỹ lần đầu tiên trong ba thập kỷ. Việc ủng hộ biểu tình Hong Kong cũng giúp bà củng cố quan điểm hoài nghi Trung Quốc và tái đắc cử. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 19/5 ra tuyên bố chúc mừng bà Thái nhậm chức nhiệm kỳ hai, nói rằng Mỹ “từ lâu đã coi Đài Loan là một lực lượng tốt cho thế giới và là một đối tác đáng tin cậy” và hai bên “có tầm nhìn chung cho khu vực, bao gồm luật pháp, minh bạch, thịnh vượng và an ninh cho tất cả mọi người”.
Trong vấn đề Biển Đông
Giới phân tích nhận định về cơ bản, Chính quyền Đài Loan sẽ tích cực theo đuổi các yêu sách chủ quyền ở Biển Đông, trong đó tiếp tục củng cố đảo Ba Bình, tiến hành các cuộc tập trận bắn đạn thật, tăng cường tiềm lực quốc phòng, một mặt để phòng thủ đối với các đảo chiếm đóng, mặt khác nhằm đối phó với chính sách gây sức ép của Trung Quốc. Ngoài ra, Đài Loan cũng sẽ có những ủng hộ nhất định đối với yêu sách chủ quyền ở Biển Đông của chính quyền trung ương Trung Quốc. Là một bên có yêu sách chủ quyền ở Biển Đông, Hải quân Đài Loan đã chiếm đóng trái phép và hiện kiểm soát đảo Ba Bình của Việt Nam. Đây là đảo có diện tích tự nhiên gần 0,5 km2 lớn nhất trong quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền của Việt Nam và nằm cách xa Đài Loan khoảng 1.600 km. Ngoài ra, Đài Loan cũng có các yêu sách chủ quyền riêng biệt so với Trung Quốc tại Biển Đông.
Trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Thái Anh Văn, Đài Loan đã có nhiều hoạt động theo đuổi các yêu sách chủ quyền ở Biển Đông như:
1) Tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông. Chính quyền hòn đảo này tổ chức 3 cuộc tập trận bắn đạn thật tại quần đảo Hoàng Sa để nâng cao khả năng sử dụng vũ khí, huấn luyện thực chiến của hải quân, xúc tiến việc thiết lập hệ thống theo dõi hình ảnh bằng tia hồng ngoại tại 7 hệ thống tại 3 địa điểm gồm đảo Mã Tổ, Pratas và đảo Ba Bình, hoạt động 24/24, có thể phát hiện các mục tiêu vào ban đêm và thời tiết xấu. Năm 2019, quân đoàn 10 thuộc lực lượng vũ trang Đài Loan tổ chức tập trận bắn đạn thật quy mô lớn tại khu vực Fanzailiao ở miền Trung để mô phỏng tình huống thành phố Đài Trung bị tấn công. Đây là hoạt động đầu tiên trong loạt cuộc tập trận với chiến thuật mới nhằm đề phòng một cuộc tấn công từ Trung Quốc đại lục.
2) Ủng hộ việc Anh thiết lập một căn cứ quân sự tại khu vực Biển Đông. Đài Bắc ủng hộ việc Anh thiết lập một căn cứ quân sự tại khu vực Biển Đông. Đây một ý đinh đã được bộ trưởng Quốc Phòng Anh Quốc tiết lộ với tờ The Sunday Telegraph ngày 30/12/2018, theo đó có khả năng là Anh sẽ đặt căn cứ quân sự đó ở Singapore hay Brunei.Tổng thống Đài Loan còn hy vọng rằng tất cả các quốc gia có thể hợp tác hoàn toàn với nhau ở Biển Đông trong tất cả các vấn đề liên quan đến hòa bình và tự do đi lại, trong tinh thần tôn trọng lập trường của mỗi bên.
3) Chào đón tàu Mỹ đi quan eo biển Đài Loan. Hồi tháng 3/2019, hai tàu khu trục hải quân Mỹ là Curtis Wilbur và tàu tuần duyên Bertholf qua eo biển Đài Loan. Bộ Quốc phòng Đài Loan nói các tàu của Mỹ đã đi qua eo biển Đài Loan từ phía tây nam và tiếp tục đi theo hướng bắc. Các lực lượng có vũ trang của Đài Loan theo dõi diễn biến của các tàu này để “đảm bảo ổn định trong khu vực và an ninh của khu vực biên giới duyên hải,” bộ này cho biết và nói thêm rằng họ không thấy có gì bất thường và không có lý do gì phải hốt hoảng cả.
4) Xúc tiến việc đàm phán mua F-16 của Mỹ. Các quan chức trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ngầm chấp thuận yêu cầu của Đài Bắc về việc muốn mua hơn 60 chiếc tiêm kích F-16 do hãng Lockheed Martin của Mỹ sản xuất. Nếu được thực hiện, đây sẽ là thỏa thuận mua máy bay chiến đấu đầu tiên giữa Mỹ và Đài Loan kể từ năm 1992.
5) Tuyên bố có thể bắn chìm tàu sân bay của TQ. Cơ quan phòng vệ Đài Loan xếp thứ 13 trong chỉ số sức mạnh quân sự toàn cầu, đứng trên cả Đức, Israel hay Canada và Australia. “Tên lửa chống hạm Hùng Phong-3 là loại tên lửa chống hạm mạnh nhất thế giới, có thể tiêu diệt tàu sân bay Trung Quốc trong vài giây”, quan chức Đài Loan nhấn mạnh. “Chỉ cần có thể bổ sung số lượng tàu ngầm đang thiếu thì Đài Loan có thể vượt mặt 10 khu vực và cường quốc quân sự toàn cầu”, ông Vương nói. Ông này nói thêm, eo biển Đài Loan là nơi có mật độ tên lửa nhiều nhất toàn cầu, bởi chỉ tính riêng cơ quan phòng vệ Đài Loan đã có tới hơn 7.7000 quả tên lửa.
6) Tăng cường tiếp lực quân sự tại đải Ba Bình. Năm 2018, Đài Loan thông qua kế hoạch bố trí 6 khẩu pháo 115 mm tại đảo Ba Bình (thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam hiện do Đài Loan chiếm đóng) và kế hoạch để đóng 141 tàu thuyền các loại bổ sung cho đội tàu của Cục Tuần duyên Đài Loan trong 10 năm tới, với tổng kinh phí lên tới 13,86 tỷ USD. Đài Loan còn đưa tàu nghiên cứu Hải Nghiên 1 đến hoạt động tại các đảo Gạc Ma, Tiên Nữ và Bình Nguyên thuộc quần đảo Trường Sa.