Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Motegi Toshimitsu ( 19/5) đã công bố Sách Xanh ngoại giao năm 2020, đề cập nhiều vấn đề, trong đó nhấn mạnh tới xu hướng thay đổi chính sách với một số nước như Nga, Hàn Quốc, Triều Tiên…
Quan hệ Nhật – Nga: Sách Xanh Ngoại giao nhấn mạnh 4 đảo mà Nhật Bản gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc và Nga gọi là quần đảo Kuril là “thuộc chủ quyền của Nhật Bản”. Theo đó, Sách Xanh Ngoại giao năm 2020 khẳng định vấn đề tranh chấp đối với các hòn đảo này là vấn đề “quan ngại nhất” và Nhật Bản sẽ tiếp tục các nỗ lực để đạt được thỏa thuận với Nga về vấn đề này. Trước đó, trong Sách Xanh Ngoại giao năm 2018, Bộ Ngoại giao Nhật Bản tuyên bố “4 hòn đảo ở phía Bắc thuộc về Nhật Bản” nhưng loại bỏ câu này trong phiên bản năm 2019. Vào thời điểm đó, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe hy vọng thuyết phục được Tổng thống Nga Vladimir Putin đồng ý trao trả đảo Shikotan và nhóm đảo Habomai cho nước này theo tuyên bố chung mà hai nước đã ký năm 1956. Tuy nhiên, tại cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 ở Osaka – Nhật Bản hồi tháng 6 năm ngoái, các nhà lãnh đạo hai nước đã không đạt được thỏa thuận nào, khiến triển vọng ký kết hiệp ước hòa bình trở nên xa vời hơn bao giờ hết.
Quan hệ Nhật – Hàn: Sách Xanh Ngoại giao khẳng định chủ quyền đối với quần đảo hiện do Seoul kiểm soát và gọi là Dokdo trong khi Tokyo gọi là Takeshima; cho rằng quần đảo nói trên là “phần lãnh thổ cố hữu của Nhật Bản về phương diện lịch sử và luật pháp quốc tế” và cho rằng Hàn Quốc vẫn “đang chiếm đóng trái phép quần đảo này”. Bên cạnh đó, Sách Xanh cũng đề cập đến tình trạng căng thẳng gia tăng trong quan hệ với Hàn Quốc do các biện pháp siết chặt kiểm soát hoạt động xuất khẩu và vấn đề bồi thường cho lao động cưỡng bức trong thời chiến; mô tả Hàn Quốc là “nước láng giềng quan trọng” đối với Nhật Bản, nhưng quan hệ giữa hai nước vẫn “đang rất nghiêm trọng” liên quan đến các vấn đề lịch sử. Quan hệ giữa hai nước đã trở nên căng thẳng sau các phán quyết vào năm 2018 của tòa án Hàn Quốc yêu cầu các công ty Nhật Bản bồi thường cho những người Hàn Quốc bị cưỡng ép lao động trong giai đoạn năm 1910-1945. Nhật Bản hồi tháng 7 năm ngoái đã siết chặt kiểm soát hoạt động xuất khẩu nguyên liệu quan trọng sang Hàn Quốc. Đáp lại, Hàn Quốc loại Nhật Bản ra khỏi danh sách các quốc gia được hưởng ưu đãi thương mại.
Quan hệ Nhật – Trung: Sách Xanh khẳng định chủ quyền đối với quần đảo Senkaku; chỉ trích các hoạt động phi pháp của Trung Quốc trên biển Hoa Đông và Biển Đông. Quần đảo Senkaku là nhóm đảo nhỏ nằm cách đảo chính của tỉnh Okinawa, Nhật Bản, khoảng 400 km về phía Tây. Quần đảo này hiện do Nhật Bản kiểm soát nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền và thường xuyên đưa tàu hoặc máy bay đến vùng biển này. Quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc căng thẳng trong nhiều năm do các vấn đề lịch sử và tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo nói trên. Ngoài ra, Sách Xanh cũng đề cập chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến thực hiện vào mùa Xuân năm nay bị hoãn do dịch Covid-19 và cho rằng chuyến thăm này sẽ được thực hiện và mở ra thời đại mới cho quan hệ hai nước.
Trong một diễn biến liên quan, tại các cuộc điện đàm và hội đàm trực tuyến lần lượt với người đồng cấp Singapore, Indonesia và New Zealand, Bộ trưởng Quốc phòng Kono (20/5) đã đề cập tới các hành động đơn phương của Trung Quốc trên Biển Hoa Đông và Biển Đông. Bộ trưởng Kono cho biết Chính phủ Nhật Bản cực lực phản đối các hành vi đơn phương sử dụng sức mạnh nhằm thay đổi hiện trạng và gây căng thẳng trên Biển Hoa Đông và Biển Đông, không phù hợp với luật biển quốc tế hiện hành trên các vùng biển này.
Quan hệ Nhật – Triều: Sách Xanh Ngoại giao lên án Triều Tiên tiếp tục tiến hành các vụ phóng thử tên lửa đạn đạo bất chấp các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc; cho rằng các vụ phóng thử tên lửa liên tiếp của Bình Nhưỡng đang đặt ra mối đe dọa nghiêm trọng không chỉ đối với Nhật Bản mà còn với cộng đồng quốc tế và “hoàn toàn không thể chấp nhận được”.
Ứng phó dịch COVID-19: Sách Xanh Ngoại giao năm 2020 cũng đề cập tới sự ứng phó của Nhật Bản đối với dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, trong đó có việc sơ tán công dân từ thành phố Vũ Hán (Trung Quốc) về nước.
Phản ứng về nội dung Sách Xanh Ngoại giao của Nhật Bản, Vụ trưởng các vấn đề châu Á-Thái Bình Dương thuộc Bộ Ngoại giao Hàn Quốc Kim Jung-han đã triệu ông Hirohisa Soma, một quan chức cấp cao tại Đại sứ quán Nhật Bản ở Seoul, đến bày tỏ lấy làm tiếc về nội dung Sách Xanh, đồng thời hối thúc Nhật Bản rút lại những tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo trên. Hàn Quốc luôn bác bỏ những tuyên bố chủ quyền của Nhật Bản đối với quần đảo trên, khẳng định phía Hàn Quốc đã giành lại độc lập từ ách cai trị của Nhật Bản và lấy lại chủ quyền lãnh thổ, bao gồm quần đảo Dokdo. Từ năm 1954 đến nay Hàn Quốc đã triển khai một đơn vị cảnh sát trên quần đảo này.