Tokyo đang tăng sức ép lên Bắc Kinh về vấn đề tranh chấp Biển Đông, khi thủ tướng mới đắc cử của Nhật Bản tìm cách tăng cường quan hệ an ninh trong chuyến công du chính thức đầu tiên của ông ở Đông Nam Á.
Đến thăm Hà Nội hôm thứ Hai, ông Yoshihide Suga đã nhất trí với người đồng cấp Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc hợp tác trong nhiều vấn đề của khu vực, bao gồm cả về Biển Đông đang tranh chấp, theo SCMP.
Trong một động thái khác khiến Bắc Kinh phiền lòng, tại Tokyo, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Nobuo Kishi và người đồng cấp Úc Linda Reynolds đã đồng ý tăng cường hợp tác Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, bao gồm các hoạt động hàng hải ở Biển Đông.
Phát biểu với giới truyền thông tại Hà Nội, ông Suga mô tả thỏa thuận với Việt Nam là một “bước tiến lớn trong lĩnh vực an ninh”. Về nguyên tắc, theo thỏa thuận này, Nhật Bản sẽ xuất khẩu thiết bị và công nghệ quốc phòng gồm máy bay tuần tra và radar cho Việt Nam.
Ông Suga, người nhậm chức tháng trước, nói Việt Nam là “nền tảng” trong các nỗ lực nhằm hiện thực hóa một “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở” và rằng Nhật Bản sẽ đóng góp vào “hòa bình và thịnh vượng trong khu vực”, Kyodo News đưa tin.
Ông cũng chỉ trích các hoạt động ở Biển Đông “đi ngược lại pháp quyền” – một ám chỉ sự lấn lướt của Bắc Kinh tại Biển Đông, nơi ước tính 1/3 các tầu hàng toàn cầu đi qua.
“Điều quan trọng là tất cả các quốc gia liên quan phải nỗ lực hướng tới một giải pháp hóa giải xung đột ở Biển Đông mà không cần dùng đến vũ lực hoặc ép buộc,” ông Suga nói trong bài phát biểu tại một trường đại học ở Hà Nội.
Điểm đến kế tiếp của ông Suga là Indonesia. Giới quan sát khu vực cho biết chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông trên cương vị thủ tướng một phần là nhằm thúc đẩy sự hiện diện của Nhật ở Đông Nam Á, đồng thời nêu bật sự cạnh tranh giữa Tokyo và Bắc Kinh về tranh chấp lãnh thổ và ảnh hưởng trong khu vực.
Với tư cách là đồng minh quan trọng của Mỹ ở châu Á, Nhật Bản đã tìm cách cân bằng một cách thận trọng các mối quan hệ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Nhật, và tránh mọi cuộc đối đầu công khai với Bắc Kinh. Tokyo đã do dự trong việc cử tàu chiến tham gia các hoạt động tự do hàng hải do Mỹ tổ chức, mà Washington nói là một phần trong nỗ lực chống lại các hoạt động của Trung Quốc trong khu vực nhưng Bắc Kinh cho rằng đang làm tổn hại đến sự ổn định của khu vực.
Giới quan sát cho rằng Bắc Kinh nhận thức sâu sắc về sức ép đó trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Washington về Biển Đông và các vấn đề nhạy cảm khác như nhân quyền, Đài Loan, Tân Cương và Tây Tạng.
Nhưng vẫn chưa rõ liệu các nước Đông Nam Á có xoay trục về phía Mỹ và các đồng minh thay vì Trung Quốc hay không.
Trong cuộc gặp với ông Suga hôm thứ Hai, Thủ tướng Phúc cho biết “Việt Nam hoan nghênh Nhật Bản, một cường quốc toàn cầu, tiếp tục đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định và thịnh vượng của khu vực và toàn cầu”.
Việt Nam đã tìm cách củng cố mối quan hệ với Nhật Bản cũng như Mỹ, Úc và Ấn Độ trong những năm gần đây trong bối cảnh quan hệ căng thẳng với Bắc Kinh về Biển Đông. Việt Nam là thành viên duy nhất của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á không được các nhà ngoại giao hoặc quan chức quốc phòng Trung Quốc đến thăm trong chuyến công du của Bắc Kinh vào tháng trước.