Chính quyền Tổng thống sơ cử Joe Biden rất có khả năng sẽ tiếp tục nỗ lực kìm hãm Trung Quốc về mặt công nghệ của chính quyền Donald Trump.
Mẫu máy bay Trung Quốc tự sản xuất trong nước C919
Khi Mỹ bắt đầu thắt chặt kiểm soát hàng xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc, những người hiểu ngành công nghiệp và giới phân tích cảnh báo về việc trì hoãn cho ra mắt mẫu máy bay Comac C919 – một phần không thể thiếu trong tham vọng thế độc quyền của Boeing-Airbus trong sản xuất máy bay phản lực chở khách cỡ lớn của Trung Quốc.
Máy bay C919 phải phụ thuộc vào số lượng không nhỏ các bộ phận được nhập khẩu, từ động cơ cho tới hệ thống kiểm soát bay, bởi vậy mà việc tiếp cận các nguồn cung ứng của Mỹ như General Electric (GE), Honeywell International và Rockwell Collins là cực kỳ quan trọng với Trung Quốc để đưa ra các mẫu máy bay mới trong tương lai.
SCMP dẫn một nguồn tin thân với Tập đoàn Máy bay thương mại Trung Quốc (Comac) cho hay, tình trạng căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington không thực sự gây ra nhiều vấn đề với mẫu C919, ít nhất là cho đến thời điểm hiện tại, và rằng lô hàng đầu tiên dự kiến được bàn giao trong năm tới.
Thêm nữa, trong bối cảnh Boeing và Airbus giảm lượng sản xuất trong năm nay, do lượng khách di chuyển đường không giảm vì COVID-19, một số hãng cung cấp thiết bị “thực sự hy vọng” rằng Comac có thể bàn giao máy bay C919 đúng thời hạn.
Kế hoạch bàn giao được xác nhận vào cuối tháng 10 vừa qua bởi ông Wu Guanghui, thiết kế trưởng của chương trình C919. Ông nói rằng Comac đang cố gắng bàn giao chiếc máy bay đầu tiên cho hãng hàng không China Eastern Airlines trước khoảng thời gian cuối năm 2021. Ông cũng nói mẫu máy bay này đang trong giai đoạn cuối của kiểm tra Type Inspection Authorization (TIA) – kỳ kiểm tra kỹ thuật đánh giá khả năng bay trước khi Cục Quản lý Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC) cấp 3 chứng chỉ chính thức cho phép máy bay mới được sử dụng.
Năm ngoái, Comac nói rằng họ đặt mục tiêu nhận được tất cả các chứng chỉ cần thiết đối với mẫu C919 vào cuối năm 2021 – chậm hơn so với mục tiêu trước đó là cuối năm nay – do một số vấn đề kỹ thuật liên quan tới thiết kế, chế tạo, khả năng bay và vận hành thích hợp.
Tuy nhiên, Kevin Michaels, Giám đốc quản lý hãng AeroDynamic Advisory có trụ sở ở Michigan (Mỹ), trong tháng này nói ông kỳ vọng C919 sẽ được bàn giao muộn hơn là mục tiêu cuối năm 2021 – có khả năng là vào năm 2022 hoặc thậm chí là 2023 – do nhiều vấn đề kỹ thuật và việc cấp chứng chỉ của CAAC.
Ông thêm rằng Trung Quốc hiện không đủ khả năng để tự sản xuất động cơ phản lực, và đó là “gót chân Achilles” của Trung Quốc. Động cơ phản lực CFM mà máy bay C919 sử dụng được cho là đi trước công nghệ của Trung Quốc tới 20 năm.
Tháng 2/2020, Reuters đưa tin rằng chính quyền Trump đã cân nhắc việc cấm GE bán động cơ LEAP-1C cho Comac, chỉ ra nhiều quan ngại về khả năng Trung Quốc sử dụng công nghệ của động cơ này cho quân đội. Nhưng cuối cùng, Mỹ vẫn cấp giấy phép cho GE bán động cơ này cho Comac.
Tháng 6 năm nay, Bộ Quốc phòng Mỹ công bố một danh sách các công ty Trung Quốc – trong đó có Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Trung Quốc (AVIC), nhà thầu hàng không quân sự cung cấp thiết bị quan trọng cho C919 – và cáo buộc họ có liên hệ với quân đội Trung Quốc (PLA).
Tình hình càng trở nên phức tạp khi trong hôm thứ Năm tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra sắc lệnh hành pháp cấm người dân Mỹ đầu tư vào 31 công ty Trung Quốc, trong đó có AVIC, chỉ ra nhiều quan ngại về an ninh quốc gia. Trong sắc lệnh, ông Trump nói rằng PLA đã lợi dụng các nhà đầu tư Mỹ để rót vốn cho việc phát triển và hiện đại hóa quân đội; và 31 công ty này “trực tiếp hỗ trợ tình báo, an ninh và quân đội của PLA” ẩn náu dưới cái bóng công ty “tư nhân và dân sự”.
Nhiều chuyên gia Trung Quốc đã thể hiện quan ngại về việc, liệu ông Trump có tiếp tục gây rắc rối cho Trung Quốc trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc vào ngày 20/1/2021 hay không.
Tuy nhiên, chính quyền mới của Mỹ dưới thời Tổng thống Biden được cho là sẽ thực dụng hơn người tiền nhiệm. Điều này khiến nhiều người kỳ vọng rằng các thiết bị do mỹ sản xuất cho C919 sẽ không bị chặn nữa. Hôm thứ Sáu tuần trước, Trung Quốc đã chúc mừng ông Biden chiến thắng bầu cử, sau nhiều ngày giữ im lặng.
“Chính sách ngoại giao của đội ngũ ông Biden sẽ bao gồm phần lớn những người chủ trương ôn hòa, dưới sự dẫn dắt của chủ nghĩa thực dụng của ông Biden. Với tầm quan trọng của việc bảo vệ công ăn việc làm trong ngành công nghiệp hàng không Mỹ, tôi kỳ vọng rằng chính quyền Biden sẽ muốn trấn an Trung Quốc” – Andy Mok, nhà nghiên cứu kỳ cựu thuộc Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, nói.
Shi Yinhong, giáo sư chuyên ngành quan hệ quốc tế tại ĐH Renmin và là cố vấn của Quốc vụ viện Trung Quốc, nói rằng Mỹ ít khả năng sẽ đột ngột cắt nguồn cung thiết bị cho mẫu C919, nhưng chính quyền Biden sẽ tiếp tục cố gắng kìm hãm Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ. Ông thêm rằng Mỹ “chắc chắn” sẽ gây khó khăn cho mẫu C919 được thỏa sức cất cánh – dựa vào các quyền hàng không thương mại cho phép một hãng hàng không quốc gia đi vào không phận một nước khác.
Ông Shi nói rằng quyền tự do không phận sẽ quan trọng hơn nếu xét về dài hạn, so với các trở ngại khác, bởi C919 đặc biệt được thiết kế để đáp ứng nhu cầu nội địa đang bùng nổ ở trong nước trong thời gian ngắn hạn.
“Nếu Mỹ muốn tạo ra các trở ngại, họ sẽ luôn có cớ để làm vậy, bởi lằn ranh giữa sử dụng cho dân sự và quân sự luôn luôn không rõ ràng” – ông Shi nói thêm.
Luya You, chuyên gia phân tích thuộc hãng Bocom International, nói rằng Comac có thể chuyển sang các nhà cung ứng ở châu Âu thay vì Mỹ trong tương lai, bởi rất khó để họ kiếm được các thiết bị sản xuất trong nước. Bà nói rằng điều này là do các nhà sản xuất lớn đều có các nguồn cung giống nhau, do sự phức tạp trong công nghệ chế tạo.
Comac đã nhận được 815 đơn hàng mua C919 tính đến thời điểm cuối tháng 5 – 781 đơn nội địa và 34 đơn từ nước ngoài. Tháng trước, China Express Airlines, hãng hàng không địa phương ở Trùng Khánh, cho hay họ có kế hoạch mua 100 máy bay từ Comac, trong đó có khoảng 50 chiếc C919.
Các hãng hàng không Trung Quốc sẽ cần có 8.600 máy bay mới với tổng giá trị 1,4 nghìn tỉ USD trong vòng 20 năm tới; Boeing mới đây cho hay. Trước đó, một báo cáo mà hãng Century Securities có trụ sở tại Thượng Hải công bố hồi tháng 5 đưa ra ước tính rằng, nhu cầu máy bay dân sự ở Trung Quốc sẽ lên tới 9.000 chiếc trong vòng 2 thập kỷ tới, và C919 được kỳ vọng chiếm khoảng 2.000 trong số đó.