Đại dịch Corona đã khiến cho những hiểu lầm chết người giữa các siêu cường dễ xảy ra hơn – và thế giới đang trở nên nguy hiểm hơn. Đó là những gì chuyên gia địa chính trị François Heisbourg dự báo trong một cuộc phỏng vấn. Chiến lược gia lừng danh này nhìn nước Đức với con mắt phê phán.
Nhà địa chính trị François Heisbourg tỏ ra lo ngại. Trong cuốn sách “Le Retour de la Guerre” (Sự trở lại của chiến tranh), triết gia người Pháp viết lý do tại sao nguy cơ xẩy ra chiến tranh trong tương lai gần lại có nhiều khả năng hơn.
WELT: Monsieur Heisbourg, sau cuộc khủng hoảng Corona, Trung Quốc đang hùng mạnh hơn bao giờ hết, trong khi nước Mỹ hốt hoảng rút quân khỏi Afghanistan có thể được coi là một dấu hiệu suy yếu. Ông có thực sự nghĩ rằng chiến tranh tái diễn là điều không thể tránh?
François Heisbourg: Nguy cơ xảy ra chiến tranh cao hơn so với trước đại dịch và có khả năng sẽ tiếp tục gia tăng. Một trong những nguyên nhân chính của những căng thẳng ngày càng gia tăng này là do sức mạnh gia tăng nhanh chóng của Trung Quốc và sự đối đầu về ý thức hệ, kinh tế, công nghệ và chính trị với Hoa Kỳ, thậm chí có thể với cả thế giới dân chủ nói chung. Sau đó là sự phát triển về công nghệ. Chiến tranh mạng có thể làm mất ổn định tình hình chiến lược và khiến xung đột trở thành một đặc điểm thường ngày. Vì vậy, khả năng xảy ra một cuộc chiến thực sự nghiêm trọng ngày nay cao hơn so với thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Hồi đó, một cuộc đối đầu không dẫn đến chiến tranh miễn là không nổ súng. Ngoài ra, khả năng răn đe hạt nhân tuân theo một số quy tắc nhất định, mặc dù có khó khăn đáng kể, nhưng đã ngăn chặn được một cuộc chiến nổ ra giữa hai khối và hai siêu cường.
WELT: Thế còn tình hình hiện nay?
Heisbourg: Ngày nay không còn trường hợp đó nữa. Thay vào đó, chúng ta hầu như không chuyển từ tình trạng không có chiến tranh sang cận chiến tranh và cuối cùng là bắt đầu chiến tranh. Và trong lĩnh vực hạt nhân, việc phát triển các kho vũ khí hạt nhân mới đang làm giảm khả năng răn đe. Và lý do cuối cùng là: thiếu một trật tự thế giới. Nếu không có cái trật tự này thì không có quy tắc của luật chơi. Và nếu không có những quy tắc này, nguy cơ hiểu lầm, xét theo logic, cao hơn đáng kể. Đây là ba yếu tố về cấu trúc đã tồn tại ngay cả khi không có đại dịch, nhưng đại dịch đã làm các yếu tố đó càng thêm trầm trọng.
WELT: Vậy cuộc khủng hoảng mới đây về tầu ngầm Úc có phải là biểu thị cho sự gia tăng căng thẳng này không ?
Heisbourg: Người Úc hiện đang xem xét đánh giá của họ về tình hình chiến lược ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, một thuật ngữ mà họ tự phát minh ra. Trong khu vực này, cán cân quyền lực đang thay đổi rất nhanh chóng. Hải quân Trung Quốc có nhiều tàu hơn hải quân Mỹ. Hơn nữa Trung Quốc đã cư xử cực kỳ tồi tệ đối với Australia kể từ khi bắt đầu xảy ra đại dịch corona. Người Úc bị chỉ trích là thô bạo khi họ đòi làm rõ nguồn gốc của virus. Người Úc đã phải trả giá bằng lệnh cấm vận xuất khẩu rượu vang, tôm hùm và những sản phẩm khác. Họ cũng đã vạch trần các hành động gây ảnh hưởng của Trung Quốc, đặc biệt là đối với các nghị sĩ Úc và ở một mức độ đặc biệt lớn, trong các trường đại học khác nhau của Úc. Những vấn đề nói trên có thể đã thúc đẩy Australia mua sắm tàu ngầm hạt nhân. Trên tất cả, điều cực kỳ quan trọng đối với Úc là phải tăng cường đáng kể quan hệ đồng minh với Hoa Kỳ. Chiếu theo các phân tích về chiến lược thì điều này là dễ hiểu.
WELT: Vậy cuộc khủng hoảng này có cho thấy Châu Âu đã bị hụt hơi, không theo kịp các siêu cường?
Heisbourg: Châu Âu đang ở một vị trí trớ trêu. Nói một cách thô thiển thì Châu Âu thực tế đã bị cho ra rìa rồi. Tình hình đối với chúng ta đang thực sự tồi tệ, tăng trưởng kinh tế kém, xã hội bị chia rẽ, và những kẻ theo chủ nghĩa dân túy đang xuất hiện khắp nơi. Và nơi không có những kẻ dân túy thì người Đức lại hoàn toàn khoanh tay, bó gối. Thêm vào đó là sự phụ thuộc của Châu Âu vào Trung Quốc, và sự vắng mặt của người Mỹ vì lợi ích của họ đang ở chỗ khác. Nói đúng ra thì châu Âu chẳng là cái đinh gì, hoặc chí ít nó đang ở không đúng chỗ.
Thực tế tình hình có phần phức tạp hơn một chút và cũng không hoàn toàn vô vọng. Các cuộc đụng độ với Trung Quốc diễn ra trên tất cả các lĩnh vực chứ không chỉ liên quan trực tiếp đến các vấn đề về quân sự. Trong chiến tranh lạnh, số lượng tên lửa và vũ khí hạt nhân là đặc biệt quan trọng. Ngày nay, đối đầu với Trung Quốc là quyền kiểm soát công nghệ, cả trong dân sự lẫn quân sự, là thương mại, các quy chuẩn và tiêu chuẩn, và chiếm lĩnh thị trường. Đây mới là những yếu tố có ý nghĩa quyết định trong cuộc đối đầu này. Và ở đây có những lĩnh vực mà Châu Âu có thể nổi trội. Tuy nhiên, châu Âu không còn có vai trò quan trọng về mặt quân sự. Khi người ta nói về một quân đội châu Âu thì chỉ tạo ra một không khí vui đùa tếu táo. Chúng ta không phải là một nhà nước và chắc chắn càng không phải là một siêu cường.
WELT: Vấn đề khí hậu có thể làm gia tăng sự căng thẳng đến mức độ nào?
Heisbourg: Trung Quốc, quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất, đã tuyên bố họ sẽ không bắt đầu giảm lượng khí thải cho đến năm 2030. Các trò chơi sức mạnh sẽ tiếp tục trong tình huống khẩn cấp về khí hậu, cũng như chúng từng diễn ra ngày càng sâu sắc hơn trong đại dịch vừa qua. Nếu cuộc chiến chống lại sự nóng lên toàn cầu không có sự tiến triển đồng đều giữa các quốc gia, đến lúc nào đó sẽ có nước này hay nước khác không chấp nhận tình trạng này vì quyền lợi sống còn của nước họ bị xâm hại. Điều gì sẽ xẩy ra vào cái ngày mà vài triệu người Ấn Độ bị chết vì nhiệt độ đã vượt quá ngưỡng nhiệt độ giới hạn cho phép trong vài ngày? Tôi đang nói về thập kỷ hiện tại chứ không phải vào năm 2040. Người Ấn Độ sẽ phản ứng thế nào với điều đó? Họ có thể sẽ trút giận, đổ lỗi cho những kẻ gây nên cái chết của hàng triệu người ở đất nước họ. Sự nóng lên toàn cầu gây ra những hậu quả địa chính trị và địa chiến lược nghiêm trọng hơn nhiều so với những gì bạn có thể tưởng tượng hiện nay, bởi vì chúng sẽ diễn ra như một sự đua tranh. Đại dịch đã cho chúng ta thấy điều đó.
T.P