Trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc, hôm 21/9, Tổng thống Mỹ Joe Biden nhấn mạnh, Mỹ không yêu cầu bất kỳ quốc gia nào chọn phe giữa Mỹ hoặc bất kỳ đối tác nào khác Mỹ. Luận điểm này phù hợp với đường lối đối ngoại của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Nhân đây ông Biden chỉ trích Nga đã vi phạm các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc. Tại sao Moscow đã liều lĩnh phát động cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine, mặc dù Nga là thành viên của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.
Trong khi nhiều nhà bình luận quốc tế bày tỏ lo ngại về căng thẳng Mỹ – Trung có thể dẫn tới chia rẽ toàn cầu, ông Biden đã tỏ thái độ một cách dứt khoát: “Khi chúng tôi quản lý các xu hướng địa chính trị đang thay đổi, Mỹ sẽ tự ứng xử như một nhà lãnh đạo lý trí. Chúng tôi không muốn gây xung đột, chúng tôi không phát động một cuộc Chiến tranh Lạnh. Mỹ sẽ luôn thúc đẩy tầm nhìn về một thế giới tự do, cởi mở, an toàn và thịnh vượng”.
Một vấn đề gây căng thẳng nhất hiện nay là mối quan hệ mập mờ chiến lược của Mỹ với Đài Loan. Tổng thống Mỹ nói rằng, Washington luôn tìm cách duy trì sự ổn định và hòa bình trên eo biển; cực lực phản đối những thay đổi đơn phương về hiện trạng eo biển Đài Loan.
Ông Biden công bố đã đóng góp 2,9 tỉ USD nhằm giải quyết tình trạng mất an ninh lương thực toàn cầu trong bối cảnh tình hình an ninh lương thực trở nên tồi tệ khi Nga phong tỏa các cảng biển xuất khẩu ngũ cốc Ukraine.
Mỹ, Nga, Trung Quốc cùng nhiều quốc gia khác đều tuyên bố, tất cả vì sự ổn định, hòa bình ở các khu vực và trên thế giới, không yêu cầu nước nào chọn phe, không hùa theo nước này để tấn công nước kia, bắt nạt các nước nhỏ, yếu thế. Đấy là những tuyên bố mang tính ngoại giao. Còn thực tế thì phức tạp hơn nhiều. Nhiều nước, nhất là khu vực Đông Nam Á, đang “đu dây” giữa Mỹ và Trung Quốc. Điều này người Việt Nam thường nói vui:” Ăn cỗ đi trước, lọi nước theo sau, đánh nhau đi giữa”, hoặc “nằm giữa không lo mất phần chăn”, “khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”.
Chủ trương nhất quán trong chính sách quốc phòng “bốn không của Việt Nam” là: “Không liên kết với nước này để chống nước kia”. Trong lịch sử Việt Nam, hòa bình và tự vệ được coi là những thành tố cốt lõi trong bản chất chính sách quốc phòng. Việc xây dựng nền quốc phòng toàn dân theo hướng toàn dân, toàn diện, độc lập, tự chủ, tự cường, ngày càng hiện đại để bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống là theo chiến lược đó.
Thế nhưng ngay ở Việt Nam có những người cố tình… không hiểu. Đó đây có tiếng nói lạc lõng, rằng, làm như thế là tự trói buộc mình, không phù hợp với thực tế, cần phải thay đổi. Hoặc, làm như thế sẽ khó kiếm được đồng minh, làm mất đi con bài mặc cả của Việt Nam với cả Mỹ và Trung Quốc.
Có ý kiến mang tính quy chụp. Rằng, nếu không liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống nước kia “là không phù hợp với xu thế của thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế”. Họ còn khuyến nghị Đảng, Nhà nước ta nên liên minh quân sự, phải liên kết với nước này thì mới kiềm chế, đối phó được với nước kia để bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ.
Những ý kiến nếu trên có phần thiển cận. Bởi bất cứ quốc gia nào khi đã liên kết với nước này để chống nước kia ắt sẽ đưa đến một tình huống buộc phải “chọn bên”. Khi đã phải chọn đồng minh nhằm chống lại nước khác sẽ dẫn đến những tình huống khó tránh khỏi: bị nước lớn chi phối. Xin chớ ảo tưởng nước nhỏ có quyền “mặc cả” với nước lớn trong vấn đề này.Vận mệnh của đất nước, dân tộc lẽ nào lại là “con bài” trong canh bạc chính trị của kẻ khác.
Không chọn bên hóa ra lại phù hợp với chủ trương của các cường quốc, từ Mỹ, Nga, Trung Quốc đến các nước lớn khác trong các tổ chức đa phương quốc tế. Việt Nam từng khẳng định “đối ngoại là một điểm sáng trong những thành tựu chung của cả nước”, góp phần tạo dựng môi trường thuận lợi cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mới đây, cũng vào ngày 21/9, trong bài phát biểu của mình khi Nga huy động quân dự bị cho cuộc chiến tấn công Ukraine, Tổng thống Nga Putin cũng nói tới tinh thần độc lập dân tộc, chống tư tưởng bá quyền nước lớn: “Truyền thống lịch sử và vận mệnh của dân tộc chúng ta là ngăn chặn những kẻ muốn thống trị toàn cầu và đe dọa chia rẽ và nô dịch Tổ quốc của chúng ta. Hãy yên tâm rằng chúng ta sẽ làm điều đó lần này.Tôi tin tưởng vào sự ủng hộ của bạn.”
Còn ông Biden dõng dạc tuyên bố trước Hội nghị Đại hội đồng liên hợp quốc, rằng Mỹ không muốn, không ép buộc quốc gia nào chọn phe. Có đuyên với nhau thì cứ đi cùng đường. Người Việt Nam có câu: “Có duyên nên thiếp nên chàng/ Không duyên ta lại người làng với nhau”. Trong cái “làng toàn cầu” ấy Hà Nội đang đi đúng hướng. Và vì thế những kẻ rắp tâm o ép, dọa nạt Việt Nam cũng như các nước khác trong khu vực, nhất là về những tranh chấp trên Biển Đông cũng phải dè chừng.
H.Đ