Thái độ mong muốn vấn đề tranh chấp được “quốc tế
hóa” của Philippines là rõ ràng. Ngày 24/9/2010 tại Hội nghị cấp cao Mỹ – ASEAN
(New York, Hoa Kỳ), Tổng thống Philippines Benigno Aquino III đã gây bất ngờ
cho Trung Quốc khi đưa ra những tuyên bố cứng rắn về vấn đề tranh chấp Biển
Đông khi ông cho rằng “Philippines cũng như các nước ASEAN sẽ đứng về cùng một
phía, hy vọng ASEAN không phải gọi đây là biển Nam Trung Hoa vì đó không phải
là vùng biển của riêng họ (Trung Quốc)”. Philippines cam kết sẽ cùng các nước
ASEAN phản đối bất kỳ hành động tuyên bố chủ quyền nào trên Biển Đông do Trung
Quốc đưa ra.
Nhiều quan chức quốc phòng Philippines cho hay
việc Trung Quốc tuyên bố công khai quan điểm coi Biển Đông là “lợi ích cốt lõi”
của mình tương tự như vấn đề Đài Loan và Tây Tạng sẽ là một sai lầm mang tính
chiến lược và là cơ hội để các nước trong khu vực ASEAN nhận rõ bản chất các
hoạt động thường xuyên nhưng không tuyên bố lâu nay của Trung Quốc trên Biển
Đông, từ đó cùng nhau trao đổi tìm giải pháp thích hợp. Philippines không thể “đứng im chờ chết”, Philippines sẵn
sàng cùng ASEAN xây dựng Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông (COC) mang tính pháp lý,
ràng buộc các bên có liên quan.
Đây được coi là động thái đúng đắn của chính
quyền tân Tổng thống Benigno Aquino III. Philippines xác định Tuyên bố về Quy
tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) là “trung tâm” của tiến trình hợp tác
ASEAN – Trung Quốc nhằm đảm bảo hòa bình trong vùng Biển Đông. Trong bản tuyên
bố của ông Paquito Ochoa Jr, Thư ký điều hành phủ Tổng thống Philippines ngày
29/9/2010 bày tỏ: “DOC là một tài liệu quan trọng để duy trì hòa bình, ổn định
và xây dựng lòng tin và hợp tác tại Biển Đông”. Philippines khẳng định tuân thủ
Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982, tôn chỉ ASEAN, sẵn sàng cùng các
bên thảo luận DOC; gợi ý ASEAN cùng Trung Quốc nên thỏa thuận các “nguyên tắc
chỉ đạo” triển khai DOC”.
Động thái gần đây của Philippines tăng cường hợp
tác khu vực và hợp tác quân sự với Mỹ ở Biển Đông cũng cho thấy điều này. Riêng
trong tháng 10/2010 Philippines
đã có 02 cuộc tập trận chung quy mô lớn với Mỹ mang tên CARAT-2010 và PHIBLEX,
huy động sự tham gia của nhiều lực lượng, phương tiện, vũ khí hiện đại. Các
cuộc tập trận nhằm tăng cường khả năng phối hợp giữa các lực lượng chiến đấu
trên biển và trên bộ, bảo vệ các đảo chiếm đóng trong khu vực tranh chấp.
Đây là những dấu hiệu cho thấy, các nước ASEAN đã có
cách nhìn khách quan về diễn biến tranh chấp Biển Đông, tiên liệu về hành động
bất thường trong chính sách cũng như hoạt động quân sự của Trung Quốc; ASEAN
cần phải đoàn kết chặt chẽ hơn nữa để giữ gìn hòa bình, ổn định trong khu vực./.