BienDong.Net: Ngày 25/2, hai chiếc máy bay vận tải quân sự Hercules C-130 mang theo 594.000 đồng xu và các cổ vật khác trị giá hơn nửa tỉ USD thu được từ xác tàu chiến Nuestra Senora de las Mercedes đã hạ cánh xuống thủ đô Mađrid, khép lại cuộc chiến pháp lý kéo dài 5 năm giữa Tây Ban Nha và công ty tìm kiếm kho báu Odyssey của Mỹ.
Tranh mô tả trận đánh giữa hải quân Anh và Tây Ban Nha của Francis Sartorius (1734 – 1804). Ảnh: Internet.
Odyssey gây chú ý hồi năm 2007 khi tuyên bố tìm được kho báu tại một địa điểm không xác đinh ở Đại Tây Dương, với 500.000 đồng tiền bạc nặng hơn 17 tấn, hàng trăm đồng tiền vàng, bạc, vàng thỏi và nhiều cổ vật khác trong một phi vụ được gọi theo mật danh Black Swan ( Thiên Nga Đen ).
Nhưng phía Tây Ban Nha, dựa vào nhiều nguồn tin khác nhau, đã biết chắc đó là chiến hạm Nuestra Senora de las Mercedes.
Năm 1804, con tàu này chở theo đầy vàng bạc, đá quý, nằm trong một hạm đội gồm 4 tàu chiến Tây Ban Nha đã rời khỏi Peru, dừng chân ở Uruguay và chỉ còn một ngày nữa là đến đích thì bị một đội tàu Anh chặn lại.
Kho báu tàu Nuestra Senora de las Mercedes trước khi được trục vớt ( ảnh Internet )
Khi đó, Tây Ban Nha đang là một nước trung lập, nhưng đã có dấu hiệu muốn liên minh với Napoleon để chống Anh.
Người Anh biết chuyện đã quyết định đánh đòn phủ đầu. Theo lệnh của Bộ Hải quân Anh, Phó Đô đốc Sir Graham Moore đã yêu cầu đoàn tàu Tây Ban Nha đổi hướng đi về phía Anh.
Viên sĩ quan chỉ huy hạm đội Tây Ban Nha, Phó Đô Đốc Don José Bustamente, đã từ chối đầu hàng và nổ súng vào người Anh, dẫn tới một cuộc hải chiến ngắn.
Trong lúc giao tranh, một viên đạn đại bác đã bay vào kho thuốc súng của Mercedes, làm nó nổ tung và chìm xuống biển tại khu vực mũi Santa Maria, Bồ Đào Nha, ba chiếc tàu còn lại sau đó phải đầu hàng.
Trong một báo cáo gửi về Anh, Moore nói rằng 4 con tàu Tây Ban Nha đang chở theo 4.436.519 đồng peso vàng và bạc.
Khi được Odyssey phát hiện, xác tàu Nuestra Senora de las Mercedes còn chứa hơn 500.000 đồng tiền vàng và bạc. Vào thời điểm đó, kho báu có thể được các nhà sưu tập trả tới 500 triệu USD, biến Mercedes thành một trong những xác tàu đắm giá trị nhất trong lịch sử thế giới.
Một đồng xu vàng có hình Vua Carlos V trong kho báu ( ảnh Internet )
Ngay sau khi tìm thấy Mercedes, mặc dù vẫn còn nhiều vướng mắc về pháp lý, Odyssey vẫn vội vã chuyển các đồng xu về Tampa, Florida, và chuẩn bị các thủ tục để khẳng định quyền sở hữu của họ với kho báu.
Nhưng chính quyền Tây Ban Nha đã phát đơn kiện và đưa ra các tài liệu cho thấy Mercedes là tàu hải quân.
Các công ước quốc tế tới nay vẫn ghi nhận rằng những tàu chiến chìm trong chiến trận được bảo vệ trước những kẻ săn lùng kho báu, và chính phủ Tây Ban Nha cũng chứng minh rằng họ chưa bao giờ từ bỏ quyền sở hữu con tàu và lô hàng nó mang theo.
Trong nỗ lực cứu lấy kho báu vốn dĩ không thuộc về mình, Odyssey đã thua liên tiếp tại các phiên xử ở tòa liên bang. Hôm 18/2 vừa qua, thẩm phán tòa án liên bang Mỹ Mark Pizzo ở Tampa, Florida, đã yêu cầu Odyssey phải trả lại kho báu lấy từ tàu Mercedes lại cho Tây Ban Nha trong ngày 24/2, đánh dấu chiến thắng dành cho Madrid.
Giờ đây, kho báu đã về Tây Ban Nha thành công, bất chấp việc Peru cũng tuyên bố họ có phần và đã nỗ lực vận động trong những phút chót để ngăn không cho kho báu chuyển về Madrid.
Lý lẽ của Peru là những đồng xu đã được đúc tại nước này cách nay hơn 2 thế kỷ.
Peru giành được độc lập vào năm 1824, và các luật sư nói rằng nước này khi đó không chỉ đơn giản là một thuộc địa mà là chính quyền địa phương thuộc đế quốc Tây Ban Nha, nên cũng có quyền sở hữu kho báu.
Song quan điểm này đã không được tòa án liên bang Mỹ tán thành. Đại sứ Peru ở Mỹ, Harold Forsyth, cho biết nước ông sẽ bàn thảo thêm về vấn đề kho báu với Tây Ban Nha qua kênh ngoại giao .
Về phần Odyssey, công ty chỉ nói mình là nạn nhân của sức ép chính trị tới từ Tây Ban Nha, đồng thời cho biết đã tiêu tốn 2,6 triệu USD để trục vớt, vận chuyển, cất giữ và bảo tồn kho báu .
Tuy nhiên Odyssey đang có nguy cơ mất trắng số tiền này, bởi ngay từ đầu quốc gia châu Âu đã cảnh báo Odyssey đừng cố trục vớt kho báu. “Tôi kỳ vọng các công ty sẽ tôn trọng di sản lịch sử và luật biển” -đại sứ Dezcallar de Mazar nói – “Và luật biển có nêu rõ rằng không cần biết bao lâu đã trôi qua, tài sản của một con tàu chiến bị chìm vẫn luôn thuộc về quốc gia nó mang cờ đại diện”.
Theo tinh thần Công ước UNESCO về bảo vệ di sản văn hoá dưới nước (2001)
các kho báu hay di sản bị chìm dưới nước cần được bảo quản tại chỗ, vì vậy người ta không khuyến khích khai thác các di sản này.
Theo các nhà sử học, Tây Ban Nha-cường quốc thực dân trong những thế kỉ trước- có hàng nghìn con tàu bị đắm trên biển cùng rất nhiều khó báu họ chiếm được từ các thuộc địa.
Chi Lăng ( tổng hợp )