BienDong.Net: Thế giới biết đến Hà Lan với hệ thống đê biển giúp người dân vùng đất thấp này có thể tồn tại và phát triển, bất chấp thiên nhiên nghiệt ngã. Nhưng ít ai biết rằng ở Việt Nam cũng có một vùng đất thấp, nơi hàng trăm năm qua người dân đã quai đê để sinh sống ở dưới mực nước biển 2 m.
34 km đê bao bọc đảo Hà Nam
Người Yên Hưng, tỉnh Quảng Ninh trào lộng bảo vùng đất trũng âm khoảng hai mét dưới mực nước biển – đảo Hà Nam – là đất “Đế vương” bởi bao bọc đảo bốn bề là đê sông, đê biển.
“Đế vương” là nói lái của vướng đê mà ra.
Chuyện xưa kể rằng vào năm 1434, có 17 người phiêu dạt từ phủ Hoài Đức thành Thăng Long tìm đến một “đượng đất” vùng cửa sông Bạch Đằng, quai đê lấn biển lập ra xứ Bồng Lưu nay là đảo Hà Nam, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Ninh.
Phù sa tươi đỏ của sông Bạch Đằng vẫn bồi đắp thêm những bờ bãi mới bên ngoài đê
Từ một cù lao lau sậy của gần 600 năm về trước, Hà Nam giờ có 8 xã với chừng 6,5 vạn dân và 34 km đê biển. Men theo đê mà đi một vòng quanh đảo mới thấy hết công sức lớn lao của tiền nhân đã bỏ ra cho vùng đất này: Hà Nam trù phú tốt tươi dọc ngang kênh rạch là vùng đất nằm âm hai mét dưới mực nước biển.
Ngay cửa sông Bạch Đằng, phù sa vẫn đang bồi tụ thêm một hòn đảo nhỏ, người dân đấu thầu lập đầm nuôi cá tôm mà mỗi lần thu hoạch lên tới cả trăm tấn. Dọc theo hai bên bờ đê là những đầm, ao nuôi tôm cá nước ngọt và mặn rộng mênh mông, những rừng cây ngập mặn xanh ngút tầm mắt.
Nhờ hệ thống kênh mương thau chua rửa mặn mà đảo Hà Nam trở thành vựa lúa lớn của tỉnh Quảng Ninh
Vùng đất thấp Hà Nam thấm đẫm mồ hôi công sức của rất nhiều thế hệ người Việt
Hà Nam còn lưu giữ nhiều giá trị truyền thống hơn bất cứ nơi nào trên đất Quảng Ninh. Có tới 130 Di tích Lịch sử và Văn hoá như hệ thống đình chùa, đền miếu, nhà thờ tổ các dòng họ; nhiều lễ hội, nhiều vốn văn hoá dân gian, phong tục tập quán của làng Việt cổ liên quan đến các trang sử quốc gia và thành Thăng Long xưa vẫn đang được duy trì. Đình Phong Cốc, đình Yên Đông, đình Vị Dương là những ngôi đình cổ lớn và đẹp bậc nhất ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Hiện nay hàng chục dòng họ sinh sống trong cộng đồng hầu hết đều có nhà thờ riêng, trong đó có 21 nhà thờ được cấp Bằng Di tích Quốc gia.
Người làm thuyền nan
Là vùng đất thấp trũng nên Hà Nam chằng chịt kênh rạch như ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Người dân đi lại trên những con thuyền nan hai mái. Đảo có một làng nghề đan thuyền nan truyền thống khá độc đáo tập trung chủ yếu ở khu Hưng Học, phường Nam Hòa với trên 200 hộ
gia đình cùng những tổ hợp nhỏ làm nghề đan, đóng thuyền nan thủ công. Mỗi năm làng nghề này xuất bán tới hàng nghìn chiếc thuyền lớn nhỏ (trọng tải từ vài tạ đến trên 10 tấn) phục vụ ngư dân địa phương và các tỉnh lân cận đi sông, biển đánh bắt cá, mực…
Theo những người thợ làng nghề, đan thuyền nan không quá khó, mà chủ yếu đòi hỏi sự tháo vát và cần mẫn. Một gia đình gồm 2 vợ chồng, nếu chuẩn bị nguyên liệu sẵn (tre phơi khô) thì việc thi công một con thuyền nhỏ sẽ mất khoảng thời gian 4-5 ngày. Còn cơ sở lớn hơn cũng cho ra đời trên 20 chiếc thuyền nan mỗi tháng trọng tải từ 10 tấn trở xuống.
Bãi cọc đánh giặc ngày xưa trên sông Bạch Đằng
Đảo Hà Nam còn lưu giữ dấu tích bãi cọc Bạch Đằng lịch sử. Người đàn ông đi thả lưới trong ruộng lúa chỉ xuống dưới chân mình bảo rằng những cọc gỗ của ba lần thắng giặc của Ngô Quyền năm 938; Lê Hoàn năm 981 và Trần Hưng Đạo năm 1288, vẫn nằm rải rác đâu đó dưới lớp phù sa ngày nay. Tỉnh, huyện đã không cho một dự án đóng tàu xây dựng ở đây, bởi họ bảo phải giữ lại bãi cọc này để con cháu sau này biết đến tổ tiên, những người giữ đất….
Hoa Biển ( Biên tập theo bài trên báo Lao Động và Dân Trí )