Nhà Trắng chỉ đạo các quan chức quốc phòng, ngoại giao không công khai nói gì về việc tuần tra, không ra thông báo chính thức, không đưa theo báo chí…
The New York Times ngày 28/10 đưa tin, sau nhiều tháng kêu gọi của các nhà lập pháp và an ninh quốc gia, cuối cùng Tổng thống Barack Obama cũng quyết định hành động chống lại hoạt động bồi lấp, xây dựng, quân sự hóa đảo nhân tạo bất hợp pháp mà Trung Quốc tiến hành ở Trường Sa (Khánh Hòa, Việt Nam). Tuy nhiên khi tiến hành tuần tra bên trong phạm vi 12 hải lý quanh đá Xu Bi, Nhà Trắng không muốn nói về nó.
Hôm qua chính quyền Obama đã chính thức hành động bảo vệ tự do và an ninh hàng hải hàng không trên Biển Đông. The New York Times cho rằng động thái này có ý nghĩa trấn an các đồng minh và đối tác như Nhật Bản, Việt Nam và Philippines. Mỹ muốn thể hiện cam kết sẽ chống lại các nỗ lực thay đổi hiện trạng bằng các hành động đơn phương bồi lấp, xây dựng, quân sự hóa bất hợp pháp ở Trường Sa.
Nhưng ngay khi chỉ đạo hải quân tuần tra ở bãi Xu Bi, Nhà Trắng đã cố gắng giảm sự cố, tránh leo thang xung đột với đối thủ lớn ở Thái Bình Dương. Nhà Trắng chỉ đạo các quan chức quốc phòng, ngoại giao không công khai nói gì về việc tuần tra, không ra thông báo chính thức, không đưa theo báo chí truyền thông theo chân tàu khu trục USS Lassen tiếp cận đảo nhân tạo ở Xu Bi. Và nếu được hỏi, các quan chức đã được chỉ thị không được nói gì về hành trình tuần tra cụ thể.
Kết quả là Bộ trưởng Quốc phòng Ash Carter đã phải vùng vẫy né tránh các câu hỏi của Ủy ban Quân vụ Thượng viện hôm Thứ Ba, vài giờ sau khi USS Lassen rời Xu Bi. Thượng nghị sĩ Dan Sullivan đảng Cộng hòa và đại diện bang Alaska nói với ông Carter, ban đầu ông đã có kế hoạch thể hiện lo ngại Mỹ “không hành động gì” chống Bắc Kinh bành trướng Biển Đông, nhưng đã thay đổi quyết định vào phút chót khi nghe tin USS Lassen đã tiến vào 12 hải lý.
“Đó có phải là sự thật? Có phải chúng ta đã làm điều đó?” Sullivan chất vấn Cater. Ông chủ Lầu Năm Góc ngần ngại: “Chúng tôi đã nói và chúng tôi đang hành động trên cơ sở đã cam kết rằng chúng tôi sẽ bay, sẽ cho tàu qua lại hoạt động ở bất kỳ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép.” Sullivan lập tức ngắt lời: “Chúng ta đã điều động một tàu khu trục tiến vào 12 hải lý?” Một lần nữa Ash Carter tránh trả lời thẳng câu hỏi khiến hai người lời qua tiếng lại.
Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện John McCain cũng bức xúc: “Tại sao ông không xác nhận hay phủ nhận rằng việc này đã xảy ra?” Đến nước này Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ buộc phải thừa nhận: “Tôi không thích nói về hoạt động quân sự của chúng tôi. Nhưng những gì các ngài đọc trên báo là chính xác.” Đó là một cuộc trao đổi bất thường, The New York Times bình luận.
Derek Chollet, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về các vấn đề an ninh quốc tế nhận xét: “Động thái này dường như đã được lên kế hoạch cẩn thận và cũng được thực hiện để giảm thiểu tối đa căng thẳng và nguy cơ. Chính quyền Obama có thể muốn nói chuyện bằng hành động”. Trên thực tế ông Ash Carter đơn giản chỉ là làm theo mệnh lệnh từ Nhà Trắng.
Về phía Trung Quốc, họ đưa ra những tuyên bố phản đối như vẫn thường thấy. Bắc Kinh triệu tập Đại sứ Mỹ Max Baucus, còn Bộ Quốc phòng Trung Quốc thì nói họ điều tàu khu trục mang tên lửa Lan Châu và tàu tuần tra Đài Châu bám theo USS Lassen ở Xu Bi. Lầu Năm Góc nói rằng USS Lassen cơ động bên trong 12 hải lý quanh Xu Bi chưa đầy một giờ với các thiết bị giám sát, ghi lại hình ảnh.
Ông Andrew S. Erickson, giáo sư từ Học viện Chiến tranh Hải quân Hoa Kỳ cho rằng, Lầu Năm Góc lựa chọn đá Xu Bi để tuần tra là rất thận trọng, bởi đây là một bãi cạn lúc nổi lúc chìm theo thủy triều, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) quy định không có lãnh hải 12 hải lý cho các thực thể loại này ngoại trừ một vùng an toàn bán kính 500 mét. Ngoài 500 mét, tàu và máy bay nước ngoài tự do hoạt động không cần thông báo trước.
Lục Khảng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đe dọa, nếu Mỹ tiếp tục tuần tra thì Bắc Kinh sẽ tăng tốc xây dựng?! Hoạt động tuần tra đá Xu Bi của USS Lassen diễn ra 1 tuần trước khi Tư lệnh Hạm đội 7 Hoa Kỳ, Đô đốc Harry Harris sang Bắc Kinh hội đàm với các tướng Trung Quốc.