Lô hàng 9 xe tăng quân sự bọc thép của Singapore và một số thiết bị khác trong 12 container của Singapore sau khi tập trận được vận chuyển từ Đài Loan qua cửa Hồng Kông đã lần đầu tiên bị ngừng lại kiểm tra hải quan và tạm thu giữ hôm 23/11. Đây là “lô hàng chiến lược” lớn nhất bị giữ lại ở Hong Kong trong hai thập niên qua.
Trung Quốc đứng sau vụ bắt giữ của Hải quan Hong Kong
Phía Trung Quốc nặng nề cho rằng: “Việc ra vào Hồng Kông của cá nhân, hàng hóa nước ngoài phải tuân thủ pháp luật của đặc khu hành chính này. Chính phủ Trung Quốc kiên quyết phản đối bất kỳ hình thức trao đổi chính thức nào, gồm trao đổi và hợp tác quân sự, giữa các quốc gia mà Trung Quốc có quan hệ ngoại giao và Đài Loan”. Hành động này ngầm cảnh báo rằng, Đài Loan đang vi phạm quan hệ ngoại giao “một Trung Quốc”
12 container trên đường tới Singapore được phát hiện trong cuộc kiểm tra thường kỳ một con tàu từ Cao Hùng, Đài Loan, theo thông cáo từ Hải quan Hong Kong. Phía Hong Kong cho rằng cần có giấy phép và bằng chứng về việc chuyển tải đối với một số vũ khí, đạn dược nhất định, kể cả khi chúng chỉ được quá cảnh.
Trong Được biết tin này, cơ quan Ngoại giao Singapore kêu gọi “nhanh chóng” gửi trả lô hàng và mô tả tình hình là sự trì hoãn “do Hải quan Hong Kong yêu cầu kiểm tra thường kỳ”.
Theo đó, quân đội nước này đã ký hợp đồng riêng với Công ty vận tải biển APL để xử lý lô hàng, đổi lại, không có đạn dược hoặc thiết bị nhạy cảm trong 9 xe bọc thép. Vận chuyển vũ khí quân sự bằng hình thức thương mại này đã từng được Singapore thực hiện trước đây.
Những chiếc xe bọc thép Terrex ICVs này được Lực lượng Vũ trang Singapore sử dụng cho các hoạt động huấn luyện thường kỳ ở nước ngoài, và được chuyển về nước thông qua phương thức thương mại như những lần trước. Giới chức Singapore đang hỗ trợ hải quan Hong Kong và kỳ vọng lô hàng nhanh chóng được chuyển đến Singapore.
Singapore cũng cho biết thêm chuyện quân đội Singapore thường xuyên có những đợt huấn luyện ở nước ngoài, bao gồm Australia, Mỹ, Đức và Ấn Độ. Lúc bị giữ lại kiểm tra, những chiếc xe đang trên đường chuyển ngược về Singapore sau khi tham gia huấn luyện ở Đài Loan.
Trung Quốc còn lớn tiếng cảnh cáo: “Singapore có thể sẽ gặp rắc rối lớn vì chuyện này. Trung Quốc có thể nhân cơ hội này để làm khó Singapore nhằm trả đũa cho quan điểm của nước này trong vấn đề Biển Đông”. Ngoài ra, lô hàng trên cũng có thể làm lộ bí mật quân sự của Singapore cũng như hệ thống liên lạc của nước này với giới quân sự Đài Loan.
Bắt giữ thiết bị khi quá cảnh
Singapore không có tuyên bố chủ quyền, nhưng là hải cảng lớn nhất ở Đông Nam Á, nền kinh tế mở của nước này lệ thuộc vào việc duy trì tự do hàng hải trong khu vực. Rõ ràng đây chỉ là một hoạt động nghiệp vụ của hải quan, nhưng Cục Hải quan và Cục Thuế Hồng Kông không thể tự xử lý mà phải báo cáo với Bắc Kinh vì đó là mặt hàng quân sự.
Sự việc cũng dấy lên sự lo ngại khi những nguồn tin ngoại giao trong khu vực cho hay các quan chức Trung Quốc đặc biệt lo ngại về việc Singapore tiếp đón máy bay trinh sát P-8 Poseidon của Mỹ được điều động tới đây ngày càng nhiều. Những máy bay này được trang bị nhiều cảm biến mà có thể nhắm mục tiêu vào hạm đội tàu ngầm đang bành trướng của Trung Quốc đặt ở đảo Hải Nam.
Tuy nhiên việc Hải quan Hong Kong thu giữ các thiết bị quân sự quá cảnh không phải là lần đầu. Năm 2000, Hải quan Hong Kong đã thu giữ 5 xe bọc thép quân sự do Liên Xô cũ chế tạo đang trên đường vận chuyển đến Thiên Tân, Trung Quốc theo đơn đặt hàng của Trung Quốc.
Năm 2006, Hải quan Hong Kong tiếp tục thu giữ 1 máy bay chiến đấu MIG-29 đang trên đường vận chuyển đến Mỹ.
Ngoài ra, tháng 9 và tháng 10/2010, Hong Kong cũng thu giữ 1 xe bọc thép và 1 xe tăng hạng nhẹ K-21 không vũ trang cùng các thiết bị quân sự khác trên đường vận chuyển từ Ả Rập Saudi đến Hàn Quốc qua Hong Kong. Trước khi bị thu giữ, các thiết bị quân sự trên được vận chuyển từ Busan, Hàn Quốc đến Ả Rập Saudi để trưng bày tại một cuộc triển lãm quân sự.
Một kế hoạch bắt giữ từ trước
Việc Hải quan Hong Kong giữ thiết bị quân sự Singapore tiếp tục nóng khi báo chí Hong Kong đưa tin tình báo đại lục đứng sau chuyện này.
Qua tìm hiểu, trước khi tàu đến Hong Kong, tình báo Trung Quốc đã thông báo cho hải quan đặc khu hành chính này về việc con tàu chở các thiết bị quân sự không khai báo và không có thông báo nào về số hàng. Và khi con tàu đến Hong Kong, các nhân viên hải quan tại đây đã kiểm tra và thu giữ lô hàng quân sự của Singapore.
Một điều cũng chưa giải thích được là phía hải quan Hạ Môn chưa trả lời vì sao họ không giữ chiếc tàu và các xe bọc thép lại ở đất Trung Quốc mà lại thông báo cho giới chức Hong Kong.
Nhận định về hành động trên của Trung Quốc, các nhà nghiên cứu cho rằng Bắc Kinh có những toan tính cụ thể khi cho phép vụ thu giữ diễn ra ở Hong Kong. Việc này vừa làm bẽ mặt Singapore vừa không để vụ việc ảnh hưởng xấu đến quan hệ song phương.
Ngoài ra, các chuyên gia đánh giá, hành động của Trung Quốc chỉ muốn gây áp lực lên Singapore về vấn đề biển Đông khi thời gian vừa qua Singapore đã có nhiều hoạt động tập trận bí mật với phía Đài Loan.
Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Singapore xác nhận quân đội nước này đã ký hợp đồng riêng với Công ty vận tải biển APL để xử lý lô hàng, đổi lại, không có đạn dược hoặc thiết bị nhạy cảm trong 9 xe bọc thép. Vận chuyển vũ khí quân sự bằng hình thức thương mại này đã từng được Singapore thực hiện trước đây.
“Những chiếc xe bọc thép Terrex ICVs này được Lực lượng Vũ trang Singapore sử dụng cho các hoạt động huấn luyện thường kỳ ở nước ngoài, và được chuyển về nước thông qua phương thức thương mại như những lần trước. Giới chức Singapore đang hỗ trợ hải quan Hong Kong và kỳ vọng lô hàng nhanh chóng được chuyển đến Singapore”, SCMP dẫn thông cáo của Bộ Quốc phòng Singapore.
Phản ứng từ Singapore
Một phái đoàn của Singapore đã có mặt tại Hong Kong để xúc tiến giải quyết vấn đề và ngăn căng thẳng ngoại giao leo thang giữa Singapore và Trung Quốc.
Rằng Singapore sẽ phải liên hệ Bộ Ngoại giao Trung Quốc nếu muốn nhận lại lô hàng này, vì sự việc đã được báo lên Bắc Kinh và quyền quyết định không nằm trong tay các quan chức Hong Kong nữa.
Hơn 1 tháng, Singapore liên tiếp đưa ra các tuyên bố kêu gọi Hồng Kông (Trung Quốc) trả lại 9 xe bọc thép, nhưng chưa được chấp thuận. Báo Nhật cho rằng, Trung Quốc ép Singapore bỏ ý định hợp tác quân sự với Đài Loan
Tối ngày 23/12, Bộ Quốc phòng Singapore ra thông cáo báo chí lần thứ 6 về vụ bắt giữ, cho biết quốc đảo Sư tử vẫn đang phải kiên nhẫn chờ đợi một lời giải thích đầy đủ về vụ việc. “Chúng tôi đang chờ đợi một câu trả lời đầy đủ về vấn đề này và trả lại tài sản của chúng tôi từ chính quyền Hồng Kông”, thông cáo nêu rõ.
Đồng thời, Trung Quốc cũng muốn ép quốc đảo Sư tử này trong vấn đề Biển Đông. Singapore đặc biệt ủng hộ Phán quyết Trọng tài 12/7 và kêu gọi Trung Quốc tuân thủ nó. Từ lâu Trung Quốc đã coi Singapore là quốc gia thân thiện, bởi người gốc Trung Quốc chiếm đa số dân số Singapore.
Chính vì vậy, vụ bắt giữ 9 xe bọc thép và các thiết bị quân sự liên quan của Singapore cho thấy một sự thay đổi trong cách tiếp cận của Bắc Kinh với “láng giềng thân thiện”.
Một điều kỳ lạ đến khó tin là vào ngày 2/1/2017, Tờ Apple Daily cho hay 9 xe bọc thép của Lực lượng vũ trang Singapore bị Hải quan Hồng Kông tạm giữ từ tháng 11/2016 đã không còn nằm tại sân bãi ngoài trời ở khu Tuen Mun.
Không biết sự việc này sẽ ra sao khi Biển Đông vẫn đang nổi sóng.