Trong ba tuần đầu tháng 4/2018, Hải quân Trung Quốc đã tung ra một loạt hành động vừa thị uy vừa khiêu khích trên Biển Đông, không chỉ đối với các láng giềng trong khu vực, mà còn nhắm cả vào Mỹ lẫn Australia, hai nước đang can dự vào vấn đề Biển Đông. Trong bối cảnh đó, điều trần trước Thượng viện Mỹ ngày 17/4, Đô đốc Philip Davidson – người sắp tới được đề cử làm Tư lệnh Quân đội Mỹ tại vùng Thái Bình Dương – đã báo động về những mối đe dọa mà Bắc Kinh đặt ra và kêu gọi Washington mau chóng tăng cường quân bị và khí tài để đối phó.
Nhận xét chung của vị Đô đốc Hải quân, hiện là Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ về hiện trạng Biển Đông trong bài điều trần bằng văn bản trước Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ rất rõ ràng: Trung Quốc đã triển khai hệ thống tác chiến trên các đảo nhân tạo họ bồi đắp ở quần đảo Trường Sa và hiện có khả năng kiểm soát các tuyến hàng hải chiến lược đi qua khu vực.
Theo Đô đốc Davidson, tiến trình quân sự hóa các tiền đồn để chiếm lĩnh Biển Đông, đã được Trung Quốc bắt đầu từ tháng 12/2013 tại Đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa và từ đó đến nay, họ đã củng cố và trang bị cơ sở quân sự trên 7 thực thể trong khu vực.
Đô đốc Davidson nói:“Trên Biển Đông, Trung Quốc đã xây dựng một loạt trạm ra đa, trung tâm tác chiến điện tử và thiết bị phòng thủ trên quần đảo Trường Sa, bao gồm các thực thể Châu Viên (Cuarteron), Chữ Thập (Fiery Cross), Ga Ven (Gaven), Tư Nghĩa (Hughes), Gạc Ma (Johnson), Vành Khăn (Mischief) và Xu Bi (Subi). Thiết bị lắp đặt trên các căn cứ này đã tăng cường đáng kể khả năng kiểm soát trong thời gian thực, cũng như khả năng gây nhiễu điện từ trên một vùng rộng lớn ở Biển Đông, thách thức nghiêm trọng các chiến dịch quân sự của Mỹ trên vùng biển này”.
Đô đốc Davidson xác định rằng các cơ sở trên 7 hòn đảo nhân tạo bao gồm nhà chứa máy bay, doanh trại, kho nhiên liệu và bể nước ngầm, và hệ thống hầm kiên cố dùng cho các hệ thống thiết bị phòng thủ và tấn công cố định cũng như di động. Hiện nay, các căn cứ này coi như đã hoàn thiện. Điều duy nhất còn thiếu là lực lượng quân sự trên đó mà Trung Quốc sẽ triển khai.
Nỗi quan ngại của vị Tư lệnh Mỹ rất lớn, vì theo ông, quân đội Trung Quốc có thể sử dụng các căn cứ đó để mở rộng ảnh hưởng đến những nơi cách Trung Quốc hàng nghìn cây số, tung lực lượng viễn chinh đến tận vùng châu Đại Dương. Đối với ông, Trung Quốc sẽ có thể dùng các căn cứ quân sự của họ trên Biển Đông để thách thức sự hiện diện của Mỹ trong vùng Biển Đông, và bất kỳ lực lượng Trung Quốc nào được triển khai đến các đảo nhân tạo ở đó, sẽ dễ dàng áp đảo lực lượng quân sự của các nước yêu sách còn lại trong vùng.
Đô đốc Davidson nhận định Trung Quốc hiện đã có khả năng kiểm soát Biển Đông trong mọi kịch bản xung đột, và đà tăng cường quân sự đầy tham vọng của Trung Quốc là mối đe dọa ngày càng đáng kể đối với các lực lượng và căn cứ quân sự Mỹ.
Lực lượng tàu ngầm Trung Quốc tuy vẫn còn thua Mỹ, nhưng Bắc Kinh đang phát triển các tàu ngầm chạy êm hơn. Không quân Trung Quốc cũng phát triển các máy bay tàng hình tiên tiến, máy bay ném bom tầm xa và máy bay không người lái hiện đại. Khả năng tác chiến không gian mạng của Bắc Kinh đã vượt xa việc thu thập tin tức tình báo thông thường mà còn có kế hoạch tấn công vào các hệ thống điều khiển và chỉ huy quân sự của đối phương. Trung Quốc cũng đang vũ trang hóa không gian với tên lửa, thiết bị gây nhiễu và thiết bị laser có khả năng tiêu diệt vệ tinh – công cụ đắc lực nhất cho phép quân đội Mỹ triển khai nhanh chóng trên các địa bàn xa xôi.
Trong bối cảnh đó, một khi được chuẩn y làm Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ, Đô đốc Davidson sẽ bắt tay vào phát triển lực lượng Mỹ trong khu vực để đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng từ Trung Quốc. Theo ông, lực lượng quân sự hiện nay của Mỹ tại Thái Bình Dương không đủ để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Lời cảnh báo này của Đô đốc Davidson như đã được thực tế trên Biển Đông chứng minh với một loạt hành vi bị cho là khiêu khích của Trung Quốc, đặc biệt là vụ được cho là phá sóng máy bay chiến đấu Mỹ.
Theo báo chí Philippines ngày 14/4, một phi công Mỹ lái một chiếc tiêm kích tác chiến điện tử EA-18G Growler trên tàu sân bay USS Theodore Roosevelt, đã tiết lộ việc máy bay của anh bị thiết bị gây nhiễu của Trung Quốc tác động khi bay trên Biển Đông. Sự cố xảy ra khi chiếc Theodore Roosevelt tuần tra trên Biển Đông trong hành trình đến Singapore tham gia tập trận chung với các tàu chiến Singapore tại vùng biển quốc tế phía Nam Biển Đông trong 3 ngày 6-8/4.
Lời kể của phi công chiếc EA-18G Growler giúp xác nhận thông tin từ báo Wall Street Journal của Mỹ ngày 9/4, theo đó một số quan chức quân sự Mỹ ẩn danh cho biết Trung Quốc đã triển khai thiết bị gây nhiễu tại Đá Vành khăn và Đá Chữ thập ở Trường Sa. Báo này cũng công bố hình ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy ăng ten của hệ thống gây nhiễu, mà theo bài báo, có thể ngăn chặn tín hiệu liên lạc và radar quân sự.
Không chỉ nhắm vào Mỹ, Hải Quân Trung Quốc còn làm khó tàu của nước khác đi ngang Biển Đông, qua đó khẳng định tư cách chủ nhân ông của họ. Sự cố gần đây nhất liên quan đến ba chiếc tàu Hải quân Australia…
Các hành vi quyết đoán của Hải quân Trung Quốc trên Biển Đông cũng tương ứng với sự thay đổi lập luận của Chính quyền Bắc Kinh, không còn dùng cái vỏ dân sự để che đậy các hoạt động quân sự hóa, mà công khai khẳng định rằng họ có toàn quyền trang bị vũ khí cho những vùng thuộc chủ quyền Trung Quốc.