Gần đây nổi lên những thông tin về các cam kết đầu tư trị giá 24 tỉ USD của Trung Quốc dành cho Philippines – trong đó có 15 tỉ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và 9 tỉ USD vay ưu đãi – hầu như không được triển khai kể từ sau chuyến thăm Bắc Kinh hồi tháng 10-2016 của Tổng thống Rodrigo Duterte.
Tổng thống Rodrigo Duterte bắt tay Chủ tịch Tập Cận Bình sau lễ ký kết ở thủ đô Bắc Kinh – Trung Quốc hồi tháng 10-2016. Ảnh: REUTERS
Các phương tiện truyền thông cũng xoáy sâu vào những hành động nhượng bộ của Philippines ở biển Đông để đổi lấy các khoản đầu tư từ Trung Quốc, bất chấp những hành động ngang ngược của Bắc Kinh ở vùng biển tranh chấp.
Thực tế, chính quyền của ông Duterte đã từ bỏ lập trường trước đó của Philippines đối với phán quyết của tòa trọng tài ở The Hague (Hà Lan) bác bỏ những tuyên bố chủ quyền phi lý của Trung Quốc ở biển Đông.
Sự xuống nước này của quốc gia đầu tiên đưa vấn đề yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông ra tòa án quốc tế khiến Bắc Kinh được đà tiến hành nhiều bước đi ngang ngược hơn ở vùng biển quan trọng này thời gian qua.
Không ít quốc gia đã nếm “vị đắng” của những khoản đầu tư bạo tay của nền kinh tế số 2 thế giới. Song trong câu chuyện của Philippines, sự trì trệ của các dự án không hẳn chỉ xuất phát từ phía Trung Quốc. Bản thân nước chủ nhà đã có những điều chỉnh và đánh giá lại để thấy được hàng loạt dự án nhiều tỉ USD không tốt đẹp như mong đợi.
Theo đó, đề xuất trị giá 780 triệu USD từ Trung Quốc để nâng cấp 4 hòn đảo ở TP Davao – Philippines trở nên bất khả thi sau khi một nghiên cứu chỉ ra các phí tổn to lớn về vấn đề xã hội, môi trường và kinh tế của dự án.
Từ đó, chính quyền địa phương quyết định hủy thỏa thuận. Cũng xuất phát từ lý do tương tự, thỏa thuận giữa Global Ferronickel – nhà sản xuất quặng niken lớn thứ 3 ở Philippines và tập đoàn cung cấp đồng Baiyin Nonferrous (Trung Quốc) cũng bị đình trệ, sau lệnh tạm hoãn khai thác mới kéo dài 6 năm ở Philippines đối với tất cả dự án khai thác quy mô lớn mới.
Trong khi đó, dự án thủy điện của Công ty Power China Guizhou (Trung Quốc) và Công ty Greenergy Development (Philippines) gặp trục trặc vì liên quan đến Luật Cơ bản Bangsamoro (BBL) được Philippines thông qua gần đây, theo đó cho phép thực hiện chế độ tự trị đối với các khu vực Hồi giáo ở miền Nam Philippines.
Chính vì thế, tất cả dự án đầu tư lớn ở tỉnh Mindanao đều bị trì hoãn trong bối cảnh các nhà đầu tư đang cân nhắc những tác động đối với họ.
Một nghiên cứu khác về nhiều dự án viện trợ không được thực thi cho thấy vấn đề đến từ quá trình thủ tục hơn là việc cố ý rút tài trợ của các nhà đầu tư. Tổng số dự án viện trợ giảm xuống còn 3 dự án ưu tiên trong tháng 1-2017. Một số dự án trong gói cam kết trị giá 9 tỉ USD bị hủy bỏ, không ít kế hoạch bị trì hoãn trong khi một số khác nằm trong danh sách chờ.
Theo báo The South China Morning Post (Hồng Kông), không thể đổ lỗi cho Trung Quốc hay chính quyền Philippines về sự chậm trễ và hủy bỏ các dự án đầu tư. Thay vào đó, cả hai nên bị chỉ trích vì đánh giá sai những cam kết đầu tư và khả năng hiện thực hóa chúng rồi thổi phồng các dự án để tăng cường ảnh hưởng chính trị.