Đảng Dân Tiến (DPP) cầm quyền của Tổng thống Thái Văn Anh đã thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử địa phương hôm 24/11 vừa qua. Điều này sẽ đồng nghĩa với khả năng tái đắc cử của bà và ưu thế của DPP trong cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan vào năm 2020 sẽ rất mong manh. Giới phân tích cho rằng thất bại trên của DPP sẽ có tác động nhất định đến chính sách của Đài Loan đối với vấn đề Biển Đông thời gian tới.
DPP cầm quyền của Chính quyền Tổng thống Thái Văn Anh đã thất bại nặng nề khi chỉ giành được 6/22 ghế đứng đầu huyện thị (so với 13 ghế trước bầu cử), thậm chí DPP còn thua cuộc ngay tại địa bàn chiến lược là thành phố Cao Hùng, lần đầu tiên trong 20 năm. Trong khi đó, đảng Quốc dân (KMT) đối lập có quan điểm thân Trung Quốc đã giành chiến thắng áp đảo ở 15/22 ghế đứng đầu huyện thị, tăng mạnh so với con số 6 huyện thị trước cuộc bầu cử. Thất bại này đồng nghĩa với việc khả năng tái đắc cử của bà Thái Văn Anh và ưu thế của DPP trong cuộc bầu cử tổng thống vào năm 2021 sẽ rất mong manh.
Chính sách của Đài Loan trong vấn đề Biển Đông
Đài Loan đang chiếm đóng trái phép đảo Ba Bình, hòn đảo có diện tích tự nhiên lớn nhất trong quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền của Việt Nam. Từ khi bà Thái Văn Anh lên nắm quyền vào năm 2016, cũng chính vào thời điểm diễn ra vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc liên quan đòi hỏi chủ quyền “đường lưỡi bò” hay “đường chín đoạn” phi pháp của Trung Quốc, Đài Loan đã tích cực phản bác phán quyết của Tòa trọng tài. Tòa đã bác bỏ “đường chín đoạn” của Trung Quốc ở Biển Đông và cho rằng Trung Quốc đã vi phạm chủ quyền của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế.
Trong phán quyết của mình, Tòa trọng tài cũng nói rõ rằng đảo Ba Bình, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đang bị Đài Loan kiểm soát, là một đảo đá, không thể tạo ra vùng đặc quyền kinh tế (EEZ). Chính quyền Đài Loan cho rằng phán quyết này là “hoàn toàn không chấp nhận được” và không mang tính ràng buộc pháp lý, vì Tòa Trọng tại không chính thức mời Đài Loan tham gia vào vụ kiện. Đồng thời, Đài Loan cho rằng phán quyết của tòa sẽ không thay đổi những yêu cầu về chủ quyền của Đài Loan ở Biển Đông. Nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn tuyên bố “Phán quyết Biển Đông, đặc biệt là việc phân loại đảo Thái Bình (cách Đài Loan gọi đảo Ba Bình của Việt Nam), đã hủy hoại nghiêm trọng đến lợi ích của Đài Loan trên các đảo ở Biển Đông và các vùng biển liên quan”.
Bên cạnh việc phản bác Phán quyết của Tòa, Đài Loan cũng gia tăng các hành động trên thực địa. Chỉ tính riêng từ đầu năm 2018 đến nay, Đài Loan đã liên tục gia tăng các hoạt động quân sự và dân sự tại các đảo chiếm đóng ở Biển Đông. Trong đó, Đài Loan đã ba lần tổ chức tập trận bắn đạn thật tại quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông nhằm nâng cao khả năng sử dụng vũ khí, huấn luyện thực chiến của hải quân, lần thứ nhất diễn ra từ ngày 21-23/3, lần thứ hai diễn ra từ ngày 6-7/5, lần thứ ba diễn ra từ ngày 23-25/5. Theo tờ “Taipei” của Đài Loan hôm 2/01, Cục cảnh sát biển Đài Loan sẽ thiết lập hệ thống theo dõi hình ảnh bằng tia hồng ngoại tại 10 địa điểm quanh Đài Loan trong năm 2018 nhằm tăng cường khả năng phòng thủ quốc gia. Hệ thống này sẽ hoạt động 24/24, có thể phát hiện các mục tiêu (tàu thuyền, con người…) vào ban đêm và khi thời tiết xấu.
Dự kiến vào năm 2019, Đài Loan sẽ thiết lập thêm 7 hệ thống tại 3 địa điểm gồm đảo Mã Tổ, quần đảo Pratas và đảo Ba Bình. Trước đó, từ ngày 15-19/3, Đài Loan đã đưa tàu nghiên cứu Hải Nghiên 1 đến hoạt động tại các đảo Gạc Ma, Tiên Nữ và Bình Nguyên thuộc quần đảo Trường Sa. Theo sử liệu, tháng 10/1956, Hải quân Đài Loan đã chiếm đóng trái phép đảo Ba Bình của Việt Nam. Đây là đảo có diện tích tự nhiên gần 0,5 km2 lớn nhất trong quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền của Việt Nam và nằm cách xa Đài Loan khoảng 1.600 km.
Chính sách của Đài Loan đối với vấn đề Biển Đông có thể sẽ chịu ảnh hưởng ngày càng lớn từ TQ
Giới chuyên gia cho rằng chính sách về Biển Đông hiện nay của Chính quyền Đài Loan do bà Thái Anh Văn đứng đầu đang chịu nhiều tác động, một mặt Đài Loan đang tích cực theo đuổi các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, mặt khác Đài Loan cũng chịu sức ép từ Chính quyền trung ương Trung Quốc.
Thứ nhất, việc gây sức ép về quân sự và ngoại giao của Trung Quốc giảm bớt, tác động ngầm gia tăng. Với thất bại của DPP và chiến thắng của KMT, Trung Quốc có thể sẽ tạm ngừng thực thi “Chiến lược Mãng Xà” được đưa ra hồi trước tháng 5, bao gồm quấy rối, gây sức ép về quân sự và tấn công gây áp lực ngoại giao. Nhân cơ hội này sẽ tạo nên bầu không khí hòa dịu ở hai bên bờ eo biển. Đồng thời đẩy mạnh hoạt động “mặt trận thống nhất”, tiếp tục đưa ra các “chính sách có lợi cho Đài Loan” và hoạt động “mở rộng giao lưu”, để thẩm thấu vào các giới quan chức, kinh doanh, học thuật và xã hội Đài Loan.
Thứ hai, Trung Quốc tăng cường chính sách mặt trận về kinh tế, dùng địa phương bao vây trung ương. Kinh tế là điều quyết định sự thắng bại trong cuộc bầu cử ở Đài Loan lần này và là đòn chí mạng khiến nhiều huyện trưởng, thị trưởng mất ghế. Nhiều năm qua, việc nhiều doanh nghiệp và nhân tài Đài Loan “Tây tiến” vào Đại Lục làm ăn đã khiến sản xuất kinh tế và tiêu dùng của Đài Loan đều trượt dốc. Trong cuộc bầu cử, nhiều ứng cử viên đã giành thắng lợi nhờ giương ngọn cờ “chấn hưng kinh tế” mà được lòng cử tri. Vì vậy, có thể dự đoán, tới đây, Trung Quốc sẽ ra sức lôi kéo những người đứng đầu các huyện thị bằng các điều kiện ưu đãi như “nhượng lợi kinh tế”, “thu mua nông sản”, “đưa người sang du lịch”… để thu hút các địa phương đến gần Trung Quốc hơn. Đồng thời, Trung Quốc vẫn giữ thái độ lạnh nhạt với chính quyền của bà Thái Anh Văn, hình thành sự tương phản rõ rệt, từ đó hình thành cảnh tượng “địa phương hưởng lợi” để gây áp lực với chính phủ Đài Loan. Ngay sau bầu cử, Trung Quốc đã cao giọng nói rõ “cùng chia sẻ lợi ích của việc phát triển hòa bình hai bên bờ eo biển, hoan nghênh càng nhiều huyện, thị Đài Loan hợp tác giao lưu với các thành phố Đại Lục”. Nhiều tân huyện trưởng, thị trưởng của Đài Loan cũng đáp lại, bày tỏ mong muốn mở rộng giao lưu hai bên eo biển. Điều này dự báo Trung Quốc sẽ sử dụng chiến lược chính trị dùng kinh tế để thực hiện “địa phương bao vây trung ương”.
Thứ ba, Trung Quốc nâng cấp không gian tác chiến, đẩy mạnh thao túng truyền thông và dư luận mạng. Trong cuộc bầu cử ở Đài Loan vừa qua, mạng internet đóng vai trò then chốt. Nhiều người sử dụng mạng tìm ra những điểm nghi ngờ, cho rằng đằng sau cơn bão ngôn luận ngả về một phía, KMT rất có thể có bàn tay của đạo quân tác chiến mạng Trung Quốc. Cục an ninh quốc gia Đài Loan cũng chứng thực, phía Trung Quốc đã thông qua thao túng dư luận mạng, tung tin giả, bá chiếm mạng… để ảnh hưởng đến tình hình bầu cử. Hơn nữa, họ cũng nắm được phần lớn các dữ liệu về cuộc bầu cử Đài Loan. Xét về kết quả bầu cử, chiến lược dư luận của Trung Quốc quả thực đã ảnh hưởng đến cuộc bầu cử. Vì vậy, cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 tới đây, Trung Quốc tất sẽ tiếp tục áp dụng chiến lược này với quy mô lớn hơn, cường độ mãnh liệt hơn…
Thứ tư, cuộc chiến tranh thương mại Mỹ – Trung sẽ tiếp tục kéo dài, năm 2020 là then chốt. Đối với cuộc chiến mậu dịch Mỹ – Trung đang được cả thế giới chú ý, Trung Quốc tới đây có thể sẽ tiếp tục dùng chiến thuật trì hoãn, mục tiêu là kéo đến sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020. Những biện pháp mà Trung Quốc sử dụng để “luyện binh” qua cuộc bầu cử địa phương Đài Loan lần này đã đạt hiệu quả, vì vậy nó không chỉ được áp dụng cho cuộc bầu cử tổng thống Đài Loan năm 2020 mà sẽ được sử dụng cho cả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ cùng năm, với ý định thúc đẩy sự “thay thế chính đảng” ở cả Đài Loan và Mỹ, giúp cho những người thân thiện với Trung Quốc hơn tiếp nhận ghế tổng thống. Như thế, Trung Quốc sẽ có cơ hội tác động sâu rộng tới Đài Loan, thậm chí có thể thống nhất với Đài Loan và có cơ hội hóa giải những thiệt hại kinh tế do chiến tranh thương mại mang lại. Cho nên, rất có thể Trung Quốc hy vọng đạt được một “hiệp định khung” nào đó với Mỹ để hòa hoãn cục diện chiến tranh thương mại, đủ khiến Mỹ tạm ngừng hoặc trì hoãn việc tăng thuế, làm dịu áp lực về kinh tế. Đồng thời lấy cớ “đàm phán chi tiết cụ thể về hiệp nghị”, biến cuộc chiến thương mại thành cuộc chiến đàm phán, mượn đó để kéo dài đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020. Nếu khi đó ông Donald Trump không tái đắc cử sẽ đúng theo ý của Bắc Kinh. Dù Donald Trump tái cử nhưng Đài Loan xuất hiện chính phủ mới của KMT thì chí ít cũng khiến Mỹ mất đi “con bài Đài Loan”, giảm thiểu thế mạnh của Mỹ khi đàm phán.
Thứ năm, kinh tế biến thành chiến trường chính, xung đột kinh tế Mỹ – Trung sẽ tiếp diễn. Kinh tế không chỉ là mấu chốt thành bại của cuộc bầu cử ở Đài Loan lần này, mà cũng là nguyên nhân chính để Trung Quốc tác động vào bầu cử và thực hiện chính sách “mặt trận thống nhất” với Đài Loan. Kinh tế cũng là thành tích, là bằng chứng của việc ông Trump được cử tri Mỹ ủng hộ. Vì vậy, nếu Trung Quốc quyết làm lung lay cơ sở cử tri của Donald Trump, ngăn cản ông tái cử, thì họ phải trước hết dùng “hiệp định khung” để đánh đổi sự hòa dịu về kinh tế, đợi đến 2-3 tháng trước khi bầu cử mới sử dụng thủ đoạn phát động chiến tranh kinh tế – mậu dịch, chiến tranh tâm lý, chiến tranh truyền thông để gây nhiễu sự phát triển ổn định của kinh tế Mỹ, bao gồm thị trường chứng khoán, việc làm, mậu dịch, tiêu dùng và tâm lý nhà đầu tư. Như thế, Trung Quốc không chỉ thẩm thấu kinh tế, can dự dư luận, tạo nên không gian rộng hơn để ảnh hưởng đến bầu cử ở Mỹ, đồng thời cũng giúp kinh tế Trung Quốc không bị tổn thất quá lâu, quá nặng.
Thứ sáu, Đài Loan trở thành trọng điểm công thủ Mỹ – Trung trong trận chiến chuỗi đảo thứ nhất.Đài Loan nằm ở trung tâm của chuỗi đảo thứ nhất, có vị trị chiến lược cực kỳ hiểm yếu, đã được viên tướng Mỹ huyền thoại Douglas MacArthur gọi là “Tàu sân bay không thể đánh chìm”.Hiện nay, Trung Quốc đang tiếp tục triển khai ngoại giao, thẩm thấu kinh tế và mở rộng quân sự đối với toàn cầu. Chuỗi đảo thứ nhất chính là phòng tuyến đầu tiên mà Mỹ và đồng minh sử dụng để ngăn chặn Trung Quốc lan ra Thái Bình Dương.
Vì vậy, Trung Quốc rất muốn chiếm được Đài Loan để đột phá cứ điểm chiến lược của chuỗi đảo thứ nhất. Mỹ thì muốn giữ được Đài Loan để củng cố phòng tuyến chiến lược này. Nhiều năm qua, Trung Quốc đã dùng các thủ đoạn tác động về chính trị, kinh tế, văn hóa, tôn giáo, học thuật, nghề nghiệp để gây sức ép vởi Đài Loan. Giờ đây, kết quả bầu cử ở Đài Loan đã có lợi thêm cho bố cục của Trung Quốc để tác động vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2020. Vì vậy, sau đây, hai bên Mỹ – Trung có lẽ sẽ tiếp tục “ra quân bài” và hành động đọ sức trong vấn đề Đài Loan và Đài Loan cũng sẽ trở thành trận địa tấn công và phòng thủ giữa hai bên Mỹ – Trung ngoài cuộc chiến về kinh tế và mậu dịch.
Hiện nay, Trung Quốc đang cụ thể hóa nguyên tắc “đất thống trị biển”, lấy các đảo ở Biển Đông là cơ sở chính để yêu sách nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa căn cứ từ các đảo ở Biển Đông. Trên thực địa và trong các tuyên bố, Đài Loan đã không phản đối các tuyên bố, hành động của Trung Quốc. Thực tế cho thấy, Trung Quốc tiếp tục gây sức ép buộc các bên liên quan dừng các hoạt động thăm dò dầu khí trong vùng biển hợp pháp của họ. Đáng ngại hơn, Trung Quốc tiếp tục ban hành các văn bản nội luật nhưng mập mờ về phạm vi áp dụng.
Ngày 19/1/2017, Bộ Nông nghiệp Trung Quốc ban hành Lệnh Cấm Đánh bắt Cá năm 2017 áp dụng cho “các vùng biển của Biển Đông” từ kinh tuyến 12 trở lên, bao trùm cả các vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và Philippines. Dự thảo sửa đổi Luật An toàn Hàng hải công bố ngày 14/2/2017 được áp dụng với “vùng biển thuộc quyền tài phán của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa” bên cạnh “nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa”. Dự luật yêu cầu các tàu lặn nước ngoài phải nổi trên mặt nước và báo cáo hành trình cho các cơ quan chức năng của Trung Quốc khi đi vào vùng biển của Trung Quốc. Dự thảo này cũng cho phép các cơ quan chức năng của Trung Quốc chặn các tàu nước ngoài đi vào vùng biển của Trung Quốc nếu cho rằng các tàu này làm phương hại đến an toàn và trật tự hàng hải.