Việt Nam có đầy đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của mình đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, cũng như các quyền hợp pháp đối với các vùng biển của Việt Nam.
Tàu Cảnh sát biển Việt Nam tuần tra trên Biển Đông
Sau khi Bộ Nông nghiệp Trung Quốc (1/5) thông báo bắt đầu đơn phương thực thi lệnh cấm đánh bắt cá trên Biển Đông kéo dài ba tháng rưỡi trong phạm vi từ 12 độ vĩ Bắc đến vùng biển giao giữa tỉnh Phúc Kiến và Quảng Đông, bao gồm quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam, một phần khu vực Vịnh Bắc Bộ và bãi cạn Scarborough. Trung Quốc ngang nhiên áp dụng lệnh cấm này với ngư dân trong nước và ngư dân nước khác, tuyên bố sẽ tăng cường tàu chấp pháp giám sát hai tới ba lần một ngày để bắt và xử phạt các trường hợp bị coi là vi phạm.
Từ năm 1999, Trung Quốc hàng năm đều tự ban hành lệnh cấm đánh bắt cá phi lý trên Biển Đông, nơi Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ, bất chấp sự phản đối của Việt Nam và các nước trong khu vực.
Trước hành động đơn phương, trái phép của Trung Quốc, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định: Việt Nam có đầy đủ cơ sở pháp lý và bằng chứng lịch sử khẳng định chủ quyền của mình đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, cũng như các quyền hợp pháp đối với các vùng biển của Việt Nam được xác định phù hợp với Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Việt Nam cho rằng các biện pháp bảo tồn nguồn tài nguyên sinh vật cần được tiến hành phù hợp với các quy định của Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 và không làm phương hại đến quyền chủ quyền và các quyền tài phán trên biển của các nước có liên quan. Việt Nam phản đối và kiên quyết bác bỏ quyết định đơn phương này của phía Trung Quốc. Quy chế này xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, vi phạm các quyền và lợi ích pháp lý của Việt Nam trên các vùng biển của mình, vi phạm luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, đi ngược lại tinh thần và lời văn của Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc (DOC), trái với Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam – Trung Quốc.
Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa Võ Ngọc Đồng (5/5) khẳng định, ngư dân Việt Nam có quyền đánh bắt trên vùng biển thuộc chủ quyền của mình, không một quốc gia nào có quyền ngăn cấm; khẳng định, hành động của Trung Quốc là xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. Theo ông Võ Ngọc Đồng, lệnh cấm này vi phạm các quyền và lợi ích pháp lý của Việt Nam, vi phạm luật pháp quốc tế, Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982, đi ngược lại tinh thần và lời văn của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), trái với thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển của Việt Nam – Trung Quốc. Việt Nam trong nhiều năm qua liên tục lên tiếng phản đối và kiên quyết bác bỏ quyết định đơn phương này của phía Trung Quốc. Để bảo vệ ngư dân đánh bắt hợp pháp trên vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam, các cơ quan chức năng Việt Nam sẽ có phương án cụ thể, kiên quyết bảo vệ an toàn để người dân yên tâm bám biển, bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc. Hiện tại, Nhà nước Việt Nam cũng như các cơ quan chức năng tuyên truyền cho ngư dân nắm rõ vùng biển nào thuộc chủ quyền của Việt Nam để hành nghề, tránh đánh bắt hải sản xâm phạm vùng biển của các nước khác trong khu vực. Ông Võ Ngọc Đồng nhấn mạnh, ngư dân Việt Nam tôn trọng luật pháp của Việt Nam cũng như tôn trọng luật pháp quốc tế về đánh bắt hải sản trên Biển Đông. Ngư dân Việt Nam có quyền đánh bắt trên vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam, không một quốc gia nào có quyền can thiệp, nghiêm cấm. Ngoài ra, ông Võ Ngọc Đồng cũng cho biết Việt Nam cũng như các nước, luật pháp quốc tế đều có quy định về việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản vào mùa sinh sản và ngư dân Việt Nam chấp hành nghiêm. Tuy nhiên, việc Trung Quốc đơn phương ra lệnh cấm đánh bắt trên vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam là vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam. Việt Nam – Trung Quốc đã có thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển. Lệnh cấm này không phù hợp với thỏa thuận quan trọng lãnh đạo cấp cao 2 nước đạt được về kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có lợi cho việc duy trì môi trường hòa bình, ổn định hợp tác ở Biển Đông và xu thế phát triển quan hệ tốt đẹp giữa 2 nước cũng như nỗ lực của các nước trong việc đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Đông (COC) hiện nay.
Hội Nghề cá Việt Nam có công văn gửi các Bộ, ngành liên quan phản đối hành động đơn phương này từ phía Trung Quốc. Theo Hội Nghề cá Việt Nam, hành động đơn phương han hành Quy chế cấm đánh bắt cá của Trung Quốc trên Biển Đông gây cản trở sản xuất trên biển của ngư dân, xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và vùng biển vịnh Bắc bộ, vi phạm các quyền và lợi ích pháp lý của Việt Nam, vi phạm luật pháp quốc tế, đi ngược lại DOC; không phù hợp với xu thế phát triển của quan hệ hai nước trong bối cảnh hiện nay, không có lợi cho duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực; nhấn mạnh Hội Nghề cá Việt Nam kịch liệt phản đối hành động đơn phương và không có giá trị pháp lý của phía Trung Quốc. Quyết định trên của phía Trung Quốc là vô giá trị. Chủ tịch Hội nghề cá Việt Nam Nguyễn Việt Thắng cho biết, đây là lệnh cấm vào dịp hè kéo dài 3 tháng được Trung Quốc đơn phương áp dụng bắt đầu từ năm 1999 trở lại đây; khẳng định lệnh đánh bắt cá trên không có giá trị đối với Việt Nam. Theo ông Nguyễn Việt Thắng, “người ta muốn thể hiện cái quyền của người ta về cái đường lưỡi bò, với lý do là để bảo vệ thì nó cũng đơn giản như mọi năm đều nó là bảo vệ nguồn cá trong vùng biển đó. Tuy nhiên đối với Việt Nam chúng tôi thì nó chả có giá trị pháp lý gì cả vì nó vi phạm luật pháp quốc tế và vi phạm luật biển của Việt Nam. Vùng biển Việt Nam thì do người Việt quản lý chứ chả cần đợi người khác bảo vệ quyền lợi trên vùng biển của chúng tôi. Người Việt Nam sẽ lo việc đó”.
Theo giới chuyên gia Việt Nam, phạm vi của lệnh cấm đánh cá mà Trung Quốc công bố hàng năm được coi là “bẫy pháp lý” nhằm hợp thức hóa tham vọng mở rộng vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý cho toàn bộ quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Trung Quốc tính toán rất kỹ để phát động “cuộc chiến pháp lý”, có tính toán kết hợp với các cuộc chiến tranh xâm lược bằng vũ lực và các cuộc chiến tranh khác mà dư luận được biết với tên gọi “chiến tranh mềm”, “xâm lược mềm”. Theo đó, hành động của Trung Quốc nhằm thực hiện chủ trương chiến lược “giành lấy sự công nhận trên thực tế” yêu sách phi lý của họ trên biển, thông qua việc cố tình giải thích và áp dụng sai các quy định của Luật pháp và Thực tiễn quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên hợp quốc về Luật biên năm 1982, để hợp thức hóa yêu sách “đường lưỡi bò” đầy tham vọng trong Biển Đông.
Một trong số những nội dung của “cuộc chiến pháp lý” do Trung Quốc phát động là việc công bố chính thức đường cơ sở ở quần đảo Hoàng Sa năm 1996; trong đó họ công khai xác nhận họ sẽ làm điều tương tự cho các quần đảo khác trong Biển Đông, trong đó có quần đảo Trường Sa mà gọi là Nam Sa, vào lúc thích hợp. Việc làm này được các chuyên gia pháp lý khẳng định Trung Quốc giải thích và áp dụng sai quy định của UNCLOS 1982, bằng cách dùng quy định về hệ thống đường cơ sở của các quốc gia quần đảo để áp dụng cho các quần đảo xa bờ không phải là quốc gia quần đảo. Từ đó, Trung Quốc luôn luôn khẳng định họ có các vùng biển và thềm lục địa liền kề với 4 quần đảo (Tứ Sa) ở giữa Biển Đông. Sau khi chiếm đóng các thực thể địa lý không phải là đảo, họ bắt tay đầu tư cải tạo chúng thành các đảo nhân tạo cực lớn, việc đưa người ra sống trên các thực thể đó, xây dựng các cơ sở hạ tầng kinh tế, dân sự, quân sự, thành lập các đơn vị hành chính (thành phố Tam Sa…) công bố các quyết định hành chính, cấc lệnh cấm đánh bắt cá hàng năm nhằm chứng minh các thực thể địa lý đó hoàn toàn “thích hợp cho con người ở và có đời sống kinh tế riêng”. Vì vậy, chúng có hiệu lực trong việc mở rộng phạm vi các vùng biển và thềm lục địa tối thiểu là 200 hải lý. Và với bằng chứng ngụy tạo đó, họ khẳng định rằng yêu sách “đường lưỡi bò” hoàn toàn có cơ sở pháp lý; thậm chí rất phù hợp với quy định của Công ước luật biển 1982.
Trong nhiều năm qua, ngư dân Việt Nam từng phớt lờ lệnh cấm phi pháp này. Họ vẫn ra khơi bám biển, vẫn góp phần bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong Biển Đông theo đúng luật pháp Việt Nam và Quốc tế, cho dù nhiều lần bị Trung Quốc cản phá, gây thiệt hại về người và của cải. Tuy nhiên, để tránh được những thiết hại do phía Trung Quốc gây ra, các Cơ quan quản lý nhà nước, các lực lượng chức năng cần tiếp tục nghiên cứu đề xuất các phương án cụ thể, thiết thức để vừa bảo đảm an toàn cho các hoạt động bình thường, vì mưu sinh của ngư dân Việt Nam, vừa góp phần khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, bảo vệ các quyền hợp pháp đối với các vùng biển và thềm lục địa của Việt Nam.
Kiên quyết phản đối bất kỳ một động thái nào của Trung Quốc vi phạm các quyền và lợi ích chính đáng của Việt Nam trong Biển Đông là việc làm hoàn toàn chính đáng và rất cần thiết trong bối cảnh có những tranh chấp phức tạp đang diễn ra hiện nay, nhất là trong trường hợp Trung Quốc xâm chiếm hoàn toàn quần đảo Hoàng Sa và một phần quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đang tìm mọi cách hợp thức hóa yêu sách “đường lưỡi bò” phi lý. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở những tuyên bố cần thiết đó, theo tôi, Nhà nước Việt Nam nên tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ cho ngư dân và những người hoạt động trên biển có đủ các điều kiện cần thiết cả về vật chất, lẫn tinh thần và cả kiến thức, để luôn vững tin khi đối mặt trước những đe dọa, thách thức luôn luôn rình rập mỗi một chuyến bám biển ra khơi.